Novruzov Rafiq Manaf oğlu 1 mart 1952-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir (1970-1975).

Rusiya Pedaqoji və Sosial Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü Manaf Novruzovun oğludur. Ailəlidir. İki övladı var.

Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) filologiya fakültəsini bitirmişdir. 1981-сi ildə M.F.Axundov adına Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutunun əyani aspiranturasını bitirmiş, 1983-cü ildə namizədlik, 1990-cı ildə isə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir, 1992-ci ildən professordur.

Əmək fəaliyyətini M.F.Axundov adına Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda başlamış (1976) və fakültə dekanı (1990-1993), tədris işləri üzrə prorektor (1993-2000), rektor əvəzi (1997-2000), kafedra müdiri (2002-2010) vəzifələrində çalışmışdır. 2010-2012-cı illərdə M.Tank adına Belarus Dövlət Pedaqoji Universitetin nəzdində BSU-nun Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin mudiri, 2012-2014-cü illərdə Kiyev Milli Linqvistik Universitetində BSU-nun Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin mudiri, Yaxın və Orta Şərq dilləri kafedrasının professoru vəzifələrində çalışmışdır. 2014-2015-ci illərdə BSU-nun Tərcümə nəzəriyyəsi və praktikası kafedrasının müdiri işləmişdir. 2015-ci ildən bu günə kimi BSU-nun elmi işləri üzrə prorektorudur.

1993-ci ildən Pedaqoji və Sosial Elmləri Akademiyyasının (RF), Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının (2020), Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının (2020) akademikidir. 2000-ci ildən rus ədəbiyyatı tarixi kafedrasının professorudur. Rus ədəbiyyatına, Azərbaycan-rus ədəbi əlaqələrinə və tərcümə problemlərinə dair tədqiqatların, o cümlədən, 35 monoqrafiya, dərs vəsaitlərin, lüğət və danışıq kitabçalarının müəllifidir. 15 filologiya üzrə fəlsəfə doktoru və bir filologiya üzrə elmlər doktoru yetişdirmişdir.

Çap olunmuş kitabların sırasında:

• Художественный перевод и проблема взаимодействия, взаимообогащения литератур. – Баку, 1990. – 342s.
• Пути взаимообогащения. – Баку, 1994. -156 s.
• Аксиоматические выражения: вопросы типологии и перевода (в соавторстве). – Баку, 1996
• История авторского перевода в Азербайджане. – Баку, 1998
• İslami dəyərlər L.N.Tolstoyun baxışlarında. - Bakı, 2007. – 98s.
• Проблема перевода сакральных текстов (“Sakral mətnlərin tərcümə problemi). Almaniya: – LAMP LABERT AKADEMIK PUBLISHINQ GmbH & Co. KG. , 2011– 143p.;
• Возвращение забытого Пророка (Unudulmuş Peyğənbərin qayıdışı). Almaniya: – LAMP LABERT AKADEMIK PUBLISHINQ GmbH & Co. KG. , 2012. - 157
• Палитра зпадно-восточного синтеза (Qərb-şərq sintezin palitrası). – Almaniya: LAMP LABERT AKADEMIK PUBLISHINQ GmbH & Co. KG. , 2012. – 233.
• Философия зороастризма (Zərdüştliyin fəlsəfəsi). Avstriya: “East West” Association for Studies and Higher Education GmbH. Vienna, 2015. - 191.  
• Azərbaycan dili ukraynalılar üçün (dərs vəsaiti) (həmmüəlliflərlə birgə). – Kiev, 2014. – 246 s
• Azərbaycanca-çexcə və çexcə-azərbaycanca danışıq kitabçası (dərs vəsaiti). – Brno, 2019. – 153 s.

• 1999-cu ildə Rusiya Federasiyasının A.S.Puşkin adına medalı ilə təltif olunmuşdur.
• 2 iyun 2020 ildə Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının, Avropa Universiteti və Avropa Elmi Cəmiyyətinin birgə qərarı ilə “Avropanın Fəxri Alimi” Beynəlxalq Diplomu ilə təltif edilmişdir.
• 2020-ci ildə Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının tərəfindən Beynəlxalq Qızıl Ulduz medalı, Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasıının, Avropa Universiteti və Avropa Elmi Cəmiyyəti tərəfindən Leybnis medalı ilə təltif edilmişdir.
• Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 2006-cı il 13 dekabr tarixli  11/1299 nömrəli əmri ilə Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi döş nişanı ilə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 4 oktyabr 521 nömrəli Sərəncamı ilə “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilmişdir.

• Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 451. ISBN 5-8066-1468-9.

1. . 2020-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-04.