Pura Belpre (isp. Pura Teresa Belpré y Nogueras; 2 fevral 1899[1], Sidra[d], Puerto Riko – 1 iyul 1982, Nyu-York, Nyu-York ştatı) — afro-puerto-rikolu müəllim, Nyu-Yorkda ilk puerto-rikolu kitabxanaçı olmuşdur.[2][3] O, həmçinin yazıçı, folklor nağıllarının toplayıcısı və kukla teatrı ustası idi.
| Pura Belpre | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 2 fevral 1899[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1 iyul 1982 (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | kitabxanaçı, tarixçi, ədəbi tənqidçi, kuklaçı, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı |
Pura Belpre Puerto-Rikonun Sidra şəhərində anadan olmuşdur.[4] Onun doğum tarixi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Belpre 1919-cu ildə Santurse şəhərində yerləşən Mərkəzi Orta Məktəbi bitirmiş və Rio Piedrasda yerləşən Puerto-Riko Universitetinə daxil olmuşdur.[5] O, əvvəlcə müəllim olmağı planlaşdırsa da, 1920-ci ildə bacısı Elisanın toyunda iştirak etmək üçün Nyu-Yorka gedərkən ictimai kitabxanada müxtəlif etnik mənşəli gənc qadınların işə götürülməsi təşəbbüsü çərçivəsində kitabxanada çalışmağa dəvət olunmuşdur. [6]Bu ilk iş, Belpreni şəhərin müxtəlif yerlərində – Bronksdan Aşağı Şərqə qədər nağıllar danışmağa yönləndirdi. O, həm ingilis, həm də ispan dillərində hekayələr danışan ilk kitabxanaçı olmuşdur. [2]Belpre ispan dilli icmaların kitabxananın yalnız ingilis dilində xidmət göstərdiyini düşünərək uzaq durmasına mane oldu. [4]Qısa fasilələr istisna olmaqla, o, həyatının qalan hissəsini Nyu-Yorkda keçirmişdir.[4]
Belpre 1982-ci il iyulun 1-də vəfat etmişdir.[6] O, həmin il Nyu-York Meri tərəfindən İncəsənət və Mədəniyyət mükafatı ilə təltif olunmuşdur.[2] Onun arxivləri Nyu-Yorkdakı Hunter Kollecinin Puerto-Riko Araşdırmaları Mərkəzində saxlanılır.[5]
Belprenin Nyu-York İctimai Kitabxanasındakı karyerası 1921-ci ildə başlamışdır və o, kitabxananın puerto-rikolu icmasına yönələn fəaliyyətlərinə öncüllük etmişdir.[5] Lakin o dövrdə Nyu-Yorka köç edən bir çox puerto-rikolu qadın kimi, Belpre də ilk olaraq geyim sənayesində çalışmışdır. Onun ispan dilində danışmaq bacarığı, icma əlaqələri və ədəbiyyat sahəsindəki bilikləri ona Harlem bölgəsində yerləşən ictimai kitabxananın filialında ispan dilli köməkçi kimi işə düzəlməyə kömək etmişdir.[2] O, bu vəzifəyə Harlem kitabxanasının rəhbəri Ernestin Rouz tərəfindən cəlb edilmiş və onun rəhbərliyi altında çalışmışdır. Belpre Nyu-York İctimai Kitabxanası tərəfindən işə götürülən ilk puerto-rikolu olmuşdur.[2]
1925-ci ildə o, Nyu-York İctimai Kitabxanasının Kitabxana Məktəbində rəsmi təhsil almağa başlamışdır.[5] 1929-cu ildə cənub-qərbi Harlemə daha çox puerto-rikolu köçdüyü üçün Belpre 115-ci küçədə yerləşən kitabxana filialına köçürülmüşdür. O, ispan dilli icmanın maraqlarını təmsil edərək ikidilli nağıl saatları təşkil etmiş, ispan dilində kitablar almış və Üç Kral Günü kimi ənənəvi bayramlara əsaslanan proqramlar tətbiq etmişdir.[7] O, Puerto-Riko Amerika Qardaşlığı və La Liga Puertorriqueña e Hispana kimi ictimai təşkilatların iclaslarında iştirak edərək kitabxananın icma ilə əlaqələrini genişləndirmişdir. Belprenin fəaliyyəti nəticəsində 115-ci küçə filialı Nyu-Yorkun Latın Amerikası icması üçün mühüm mədəniyyət mərkəzinə çevrilmiş və məşhur latın amerikalı şəxsiyyətlər, o cümlədən meksikalı divar rəssamı Dieqo Rivera burada qonaq olmuşdur. O, eyni təşəbbüsləri 110-cu küçədəki (Aguilar) filialında da davam etdirmişdir.
Belprenin kitabxana fəaliyyəti onun ədəbi fəaliyyəti ilə sıx bağlıdır. Onun ilk yazdığı və nəşr etdirdiyi hekayə "Pérez and Martina" adlı xoruzla siçan arasındakı sevgi hekayəsi olmuşdur. O, Puerto-Rikodan bir çox folklor nağıllarını toplayaraq ingilis dilinə tərcümə etmiş və uşaq ədəbiyyatı kimi nəşr etdirmişdir.
1940-cı ildə Belpre gələcək həyat yoldaşı, afro-amerikalı bəstəkar və skripkaçı Klarens Kemeron Uayt ilə tanış olmuşdur. Onlar 1943-cü il dekabrın 26-da evlənmiş və Belpre həyat yoldaşı ilə birlikdə qastrol səfərlərinə çıxmaq və tamamilə yazıçılıq fəaliyyətinə yönəlmək üçün kitabxanadakı vəzifəsindən ayrılmışdır. 1960-cı ildə həyat yoldaşı dünyasını dəyişdikdən sonra o, kitabxanada ispan dilli uşaqlar üçün mütəxəssis kimi qismən işləməyə geri dönmüşdür. Bu vəzifədə o, ispan dilli uşaqların çox olduğu şəhərin müxtəlif yerlərinə gedərək xidmət göstərmişdir. 1968-ci ildə bu vəzifədən təqaüdə çıxmış, lakin yenicə yaradılmış Cənubi Bronks Kitabxana Layihəsində işləməyə razılaşdırılmışdır. Bu layihə kitabxana xidmətlərini Latın Amerikası icmalarına tanıtmaq və onlara lazımi xidmətlər göstərmək məqsədi daşıyırdı.[8]
Belpre ABŞ-da nəşr olunan ilk əsas "Juan Bobo" nağılını yazmışdır. "Juan Bobo and the Queen’s Necklace: A Puerto Rican Folk Tale" adlı bu əsər 1962-ci ildə nəşr olunmuşdur.[9]
Pura Belpre adına mükafat 1996-cı ildə onun şərəfinə təsis olunmuşdur. Bu, hər il Latın Amerikalı yazıçı və illüstratorlara verilən uşaq kitabı mükafatıdır. Mükafat Latın Amerikalılar və ispan dilli icmalar üçün kitabxana və informasiya xidmətlərinin inkişafını təşviq edən REFORMA təşkilatı və Amerika Kitabxanalar Assosiasiyasının (ALA) Uşaq Kitabxana Xidməti Assosiasiyası (ALSC) tərəfindən təqdim olunur. REFORMA-nın Şimal-Şərq Şöbəsi 1980-ci illərdə uşaq kitabları nailiyyət mükafatını da onun adına adlandırmışdır.[7][10]
Bronksda yerləşən 64 saylı dövlət məktəbi onun adını daşıyır. 2022-ci ildə isə Şərqi Harlem bölgəsindəki 109-cu küçə və Leksinqton prospekti kəsişməsi "Pura Belpré Way" adlandırılmışdır. [11]2011-ci ildə onun həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş sənədli film çəkilmişdir. Bu film Hanter Kollecində yerləşən Puerto-Riko Araşdırmaları Mərkəzində izlənilə bilər.[12]
Pura Belpre Arxivləri Puerto-Riko Diasporası Arxivlərində saxlanılır və bu materiallar Puerto-Riko uşaq ədəbiyyatı, folklor nağılları və əfsanələrinin araşdırılması üçün vacib mənbə hesab edilir. Onlar eyni zamanda Nyu-York İctimai Kitabxanası ilə Puerto-Riko icması arasındakı münasibətləri və icmanın formalaşması və inkişafını sənədləşdirmək baxımından da əhəmiyyətlidir.[13]
- ↑ 1 2 Pura Belpré // SNAC (ing.). 2010.
- ↑ 1 2 3 4 5 Hernández-Delgado, Julio L. Harter, Stephen P. (redaktor). "Pura Teresa Belpré, Storyteller and Pioneer Puerto Rican Librarian". The Library Quarterly: Information, Community, Policy. Chicago, Illinois: The University of Chicago Press. 62 (4). October 1992: 425–440. doi:10.1086/602497. JSTOR 4308742.
- ↑ "Black History Month: Afro-Latina Pura Belpré gave children the precious love of books and stories". Daily Kos. İstifadə tarixi: 2022-12-28.
- ↑ 1 2 3 "How NYC's First Puerto Rican Librarian Brought Spanish to the Shelves". NPR.org.
- ↑ 1 2 3 4 Nuñez, Victoria. "Remembering Pura Belpré's Early Career at the 135th Street New York Public Library: Interracial Cooperation and Puerto Rican Settlement During the Harlem Renaisance (sic)". Centro Journal. Estados Unidos: The City University of New York. XXI (1). 2009: 53–77. ISSN 1538-6279. p.58.
- ↑ 1 2 González, Lisa Sánchez. 9 Pura Belpré: The Children's Ambassor // Latina Legacies : Identity, Biography, and Community. Oxford University Press. 2005. ISBN 9780198035022.
- ↑ 1 2 "Pura Belpre - Biographical Notes". Centro de Estudios Puertorriqueños, Hunter College CUNY.
- ↑ Susan Heller, Anderson. "6 Patrons of the Arts Receive Mayor's Awards of Honor". New York Times. New York, N.Y. May 21, 1982. səh. C7.
- Contemporary Authors Online, Gale, 2006. Reproduced in Biography Resource Center. Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale. 2006. [1]
- Núñez, Victoria. Memory, History, and Latino Migrant Literary Practices and New Historical Perspectives on Puerto Rican Migrations to New York
- ↑ Korrol, Virginia Sánchez; Ruiz, Vicki L. Latinas in the United States, set: A Historical Encyclopedia. Indiana University Press. 2006. 83–84. ISBN 9780253111692.
- ↑ "About the Pura Belpré Award". American Library Association. 24 March 2021.
- ↑ "P.S. 064 Pura Belpre - X064". New York City Department of Education.
- ↑ "Pura Belpré Storyteller, Centro de Estudios Puertorriqueños, Hunter College, 2011". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-19.
- ↑ Center for Puerto Rican Studies, website
