Slavyan mifologiyasında Odlu Mariya və ya Marina (rus. Мария[1], rus. Марины с Лазарем[2]; serb. Огњена Мариjа[3]; mak. Огнена Марија[4]; bolq. Марина Огнена, Опалена Мария[4]; bolq. Маринден[5]) — ildırım tanrısı Perunun bacısı və köməkçisi olan od tanrıçası. Odlu Mariya, həm Müqəddəs Yelizavetanın bacıları sayılan Məryəm və Müqəddəs Məryəmin fiqurlarının birləşməsindən yaranmışdır.[6]İlahi varlıq cənub slavyanlarında da mövcuddur və adətən ildırım tanrısının və ya müqəddəsin bacısı hesab edilir. O, həmçinin yağış və ya dəniz, yaxud Lazar (rus. Марина Лазоревая) və mavi ildırım şimşəkləri ilə əlaqələndirilirdi.[7] Slavyanların xalq təqvimində Odlu Mariyanın bayramı Yuli təqvimi ilə 17 iyul (təxminən 30 iyul) tarixində qeyd olunur.[8][9]
| Odlu Mariya | |
|---|---|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Belarusiyada insanlar ondan xəstəliklərdən şəfa tapmaq üçün dua edirlər:
Axşamın xeyir, qaranlıq gecə! Mən dərdimi sənə verirəm, su, mənə isə sağlamlığımı qaytar!
Bolqarıstanda o, 22 iyulda yanğınların qarşısını alan müqəddəs kimi qeyd edilir. Bu gün ev işləri görmək qadağandır, çünki əks halda yay aylarında güclü yanğınlar baş verə bilər. İnanılır ki, bu qadağanı pozan insanın evi və təsərrüfatı yanğınla cəzalandırılacaq. Onun bayramı 15–22 iyul tarixlərində qeyd edilir və 28–30 iyul tarixlərində keçirilən "Qoreştnitsi" festivalı ilə əlaqələndirilir.
O, həm də ilanların himayədarı sayılır, buna görə də bayram günlərində kəndlilər ip və sapdan istifadə etməzdilər. Çünki həmin günlərdə ilanların yeraltı aləmdə gizləndiyinə inanılırdı. Qoreştnitsinin ilk günündə bütün ocaqlar söndürülür, üçüncü gün isə yenidən alovlandırılır. Bəzi bolqarlar bunu Odlu Mariyanın od üzərindəki hakimiyyətini qeyd etmək üçün edirlər. Bəzi inanclara görə, o, İlyas peyğəmbərin bacısı olduğu üçün İlyasın bayramında ondan gizlənir ki, İlyas həddindən artıq sevinib ildırımları ilə hər şeyi məhv etməsin.
Rusiyada Marina dəniz padşahının qızı hesab olunur. Saray həyatından bezdiyi üçün torpağa qaçmış, atasının qəzəbinə tuş gəlmişdir. Atası, ad günündə onun üzərinə ildırımlar yağdırmış və inanca görə, həmin ildırımlara baxan hər kəs kor ola bilərmiş. Onun ad günü, adətən, Üçlük Həftəsinə (Rusali həftəsi) və ya İlyasın bayramına təsadüf edir.
Üçlük həftəsinə yaxın günlərdə suya girmək və çimmək məsləhət görülmürdü, çünki həmin dövrdə su pərilərinin (rusalkaların) insanları suya çəkib boğacağına inanılırdı. Əgər kimsə məcburən suya girməli olsaydı, özünü qorumaq üçün xaç, sarımsaq, tilsimlər və ya yovşan bitkisindən istifadə edirdi.
Serbiyada və Bosniya və Herseqovinanın serblərin yaşadığı ərazilərində, o cümlədən Serb Respublikasında, Odlu Mariya Müqəddəs Məryəm Məğribə ilə əlaqələndirilir və Müqəddəs İlyas ilə birlikdə "odlu müqəddəslər" (serb. огњевити свеци, lat. ognjeviti sveci) sayılır.
Ənənəvi inanclara görə, Odlu Mariyanın günündə işləmək qadağandır, çünki, uğursuzluq gətirir. Hətta ən sadə işlər — iynəyə sap keçirmək və ya paltar yumaq belə, yolverilməz sayılır. İnanılır ki, bu qaydanı pozanlar cəzalandırılacaq və onların əkin sahələri, ot tayaları və evləri yanğın nəticəsində məhv olacaq. Müqəddəs İlyas günündə isə belə adamların evləri ildırım vuraraq dağıda bilər və hətta ölümlə nəticələnə bilər. Buna baxmayaraq, Odlu Mariyanı ailə müqəddəs günü (Slava) kimi qeyd edən ailələr bayram tədbirlərini təşkil etmək üçün müəyyən işləri görə bilərlər. Deyirlər ki, Odlu Mariyanı Slava kimi qeyd edən ailələr həmişə bol məhsul yığacaqlarına əmindirlər.
Ukraynada kəndlilər Odlu Mariyanın bayramında səmada ildırımların olub-olmadığını izləyirdilər. Onlar inanırdılar ki, əgər həmin gün ildırım çaxsa, Allah onlara məhsullarını suvarmaq üçün yağış göndərəcək.
- ↑ Веселовский, 2009
- ↑ Ермолов, 1901
- ↑ Недељковић, 1990
- ↑ 1 2 Плотникова, 2004
- ↑ Узенева, 2006
- ↑ Rouček, 1949. p. 905: "Ognyena Maria" entry.
- ↑ Zhuravlyov, 2005. p. 239.
- ↑ Shedden-Ralston, William Ralston (1872). The Songs of the Russian People: As Illustrative of Slavonic Mythology and Russian Social Life. Ellis & Green. p. 105.
- ↑ Petrovitch, Woislav M.; Karadzhic, Vuk Stefanovic. Hero tales and legends of the Serbians. New York: Frederick A. Stokes company. [1915] p. 15.
- Rouček, Joseph Slabey. Slavonic Encyclopaedia. Philosophical Library, 1949.
- Zhuravlyov, Anatoly Fedorovich (2005). "Язык и миф. Лингвистический комментарий к труду А. Н. Афанасьева "Поэтические воззрения славян на природу"". Традиционная духовная культура славян, Индрик, Института славяноведения РАН (Institute for Slavic Studies of the Russian Academy of Sciences).
- Makurat, Mirella. "Богородица и народната лирика: јазично-културолошки (етнолингвистички) слики на света дева Марија во македонската народна песна" [The Holy Virgin Mary at Traditional Folk Lyrics Cultural-linguistic (Ethnolinguistic) Images of Holy Virgin Mary in Traditional Macedonian Songs]. In: Context / Контекст 18 (2018): 37–54. (In Macedonian)
- Marjanić, Suzana. "Ognjena Marija kao Agni u Nodilovoj re/konstrukciji "stare vjere" Srba i Hrvata" [Fiery Mary as Agni in Nodilo's re/construction of the "old faith" Serbs and Croats]. In: Kodovi slovenskih kultura 10 (2008): 115–137.