Milli mif (ing. National myth) — millətin keçmişi haqqında ilhamverici bir narrativ və ya əhvalatdır. Belə miflər çox vaxt mühüm milli simvollar kimi çıxış edir və müəyyən milli dəyərləri təsdiqləyir. Mif reallıq və uydurmanın qarışığından ibarət olub, spesifik sosial və tarixi şəraitdə fəaliyyət göstərir. Sosial miflər milli təsəvvürləri formalaşdırır.[1] Milli mif milli epopeya formasında ola bilər və ya vətəndaş dini ilə birləşdirilə bilər. Bir millət haqqında bir-biri ilə əlaqəli miflər toplusu "milli mifologiya" adlanır və bu termin Yunan dilindəki "μῦθος" ("mif") sözündən götürülmüşdür.

Milli mif millət üçün ciddi simvolik və yüksək qiymətləndirilən bir səviyyəyə qaldırılmış bir narrativdir.[2] Bir çox millətlərin xalq folklorunda bir qurucu mif mövcuddur ki, bu da adətən müstəmləkəçiliyə qarşı mübarizə, müstəqillik və ya birləşmə müharibəsini əhatə edə bilər. Bir çox hallarda milli mifin mənası əhalinin müxtəlif qrupları arasında mübahisəli olur. Bəzi yerlərdə milli mif ruhani xarakter daşıyır və millətin Tanrı, bir neçə tanrı, tanrıların dəstəklədiyi liderlər və ya digər fövqəltəbii varlıqlar tərəfindən qurulmasına dair hekayələrə istinad edə bilər.
Milli miflər çox vaxt yalnız dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən təbliğat məqsədilə mövcud olur. Totalitar diktaturalarda, məsələn, liderə mifoloji, fövqəltəbii bir həyat hekayəsi verilə bilər ki, onu ilahi və fövqəlgüclü bir şəxs kimi göstərsin (bax: şəxsiyyətə pərəstiş). Liberal rejimlər isə vətəndaş fəzilətini və özünü qurban verməyi ruhlandıra, həmçinin hakim qrupların gücünü möhkəmləndirə və onların idarəçiliyini qanuniləşdirə bilər.[3]
Milli kimlik anlayışı qaçılmaz şəkildə miflərlə bağlıdır. Milli-etnik kimliyin əsasını bir sıra miflər təşkil edir.[4] Bəzi alimlər hesab edirlər ki, uydurulmuş tarixlərə əsaslanan milli kimliklər yalnız milli hərəkatlar və ideologiyalar meydana çıxdıqdan sonra formalaşdırılmışdır.[5] Bütün müasir milli kimliklərdən əvvəl millətçi hərəkatlar mövcud olub.[6]"Millət" termini Orta Əsrlərdə istifadə edilsə də, adətən etnik mənaya malik idi və nadir hallarda dövlətə istinad edirdi.[4] Millətçilik dövründə isə bu anlayış millət-dövlətlərin yaradılmasına yönəlmiş səylərlə əlaqələndirildi.[7] Milli miflər milli kimliyi gücləndirir. Onlar millət quruculuğunun vacib alətləridir və bu, müxtəlif millətlərin insanları arasındakı fərqləri vurğulamaqla həyata keçirilə bilər.[8] Milli miflər münaqişələrə səbəb ola bilər, çünki onlar digər millətlərdən gələn təhlükələri şişirdir və müharibənin itkilərini kiçildir.[9] Sabit vətən icması haqqında millətçi mif psixoanalitik baxımdan izah edilir: müasir xarici dünyanın mürəkkəbliyi və insanın daxili psixoloji dünyasının ziddiyyətləri ilə bağlıdır. Milli kimlik təsəvvür edilən sabitliyi təmin edir.[10]
Milli miflər milli ziyalılar tərəfindən yaradılır və yayılır, həmçinin etnik mənsubiyyət kimi demoqrafik əsaslarda siyasi səfərbərlik aləti kimi istifadə edilə bilər. Onlar həqiqi hadisələri həddən artıq dramatikləşdirə, vacib tarixi detalların bir hissəsini çıxara və ya heç bir sübutu olmayan detallar əlavə edə bilərlər. Milli mif bəzən tamamilə uydurma bir hekayə olur və heç kim onu sözün əsl mənasında həqiqət kimi qəbul etmir.[11]
Ənənəvi mif yaratma prosesi çox vaxt ədəbiyyatçılardan — xüsusilə də epik şairlərdən asılı olub. Qədim Ellin mədəniyyəti Homer tərəfindən yazılmış İoniya mənşəli "İliada" əsərini nəzəri birliyinin əsaslandırılması üçün qəbul etmişdir. Vergili (e.ə. 70–19) uzunmüddətli vətəndaş müharibələrindən sonra Roma dünyasının siyasi yenilənməsi və birləşdirilməsi üçün "Eneida" poemasını yazmışdır.[12] Orta əsr yazıçıları (həm poeziyada, həm də nəsrdə) Artur efsanəsi üzərində işləyərək Britaniya Kelt materialını qəbul etməklə İngilis millətçiliyinin əsas mərkəzinə çevrilən bir mif yaratmışdılar. Luiş di Kamoeş (təqr. 1524–1580) Makao şəhərində "Luziadalar" poemasını Portuqaliya üçün milli epik əsər kimi qələmə almışdır. Volter isə "Henriade" (1723) əsəri ilə Fransanın mifoloji tarixini yaratmağa cəhd etmişdir. Vaqner operaları Alman millətçiliyinin ruhunu gücləndirmək üçün istifadə olunmuşdur.
Müasir dövrdə milli miflərin yayıcıları insanlara daha çox kütləvi informasiya vasitələri vasitəsilə təsir etməyə çalışırlar. Fransız pamfletçiləri "Azadlıq, Bərabərlik və Qardaşlıq" ideyalarını 1790-cı illərdə yaymış, Amerika jurnalistləri, siyasətçiləri və alimləri "Açıq tale", "Sərhəd" və "Demokratiyanın Arsenalı" kimi mifoloji anlayışları populyarlaşdırmışdır. Proletariat diktaturası kimi sosialist ideyaları irəli sürənlər "Çin xüsusiyyətlərinə malik sosializm" və "Kim İr Sen ideyası" kimi milli səciyyəli şüarlarla insanları səfərbər etməyə çalışmışlar.[13]
Millətçilik ideologiyası iki əsas miflə bağlıdır: əbədi millət mifi, yəni bir icmanın daimi olması fikri, və ortaq mənşə mifi. Bu miflər müxtəlif ölkələrin və qrupların spesifik milli miflərində əks olunur.[14]
Braziliyanın irqçilikdən uzaq bir demokratiya olduğu milli mifi ilk dəfə braziliyalı sosioloq Jilbertu Freyre tərəfindən 1933-cü ildə yazılmış "Casa-Grande & Senzala" əsərində irəli sürülmüşdür. O, braziliyalıların bir-birlərinə irq prizmasından baxmadığını və Braziliya cəmiyyətində irqçilik və irqi ayrı-seçkiliyin aradan qaldırıldığını iddia edirdi. Freyrenin nəzəriyyəsi Braziliya üçün milli qürur mənbəyinə çevrildi və ölkə özünü həmin dövrdə ABŞ-dəki irqi bölünmə və zorakılıqlarla müqayisədə daha üstün bir mövqedə görürdü.[15][16]
"Kalevala" — XIX əsrdə Elias Lönnrot tərəfindən Kareliya və Finlandiya xalq folkloru və mifologiyasından toplanmış epik poeziya əsəridir. Kalevala Kareliya və Finlandiyanın milli epopeyası hesab olunur.[17] Əsər dünyanın yaradılışı, Kalevala ölkəsi (Väinölä) və Pohjola ölkəsi arasındakı münaqişələr və intiqam səfərləri, eləcə də əfsanəvi Sampo adlı sərvət yaradan maşının tikilməsi və oğurlanması haqqında epik bir hekayəni təsvir edir.[18][19] Kalevala Finlandiyanın milli kimliyinin formalaşmasında mühüm rol oynamış və nəticədə Finlandiyanın 1917-ci ildə Rusiyadan müstəqillik qazanmasına səbəb olan dil mübarizəsini gücləndirmişdir.[20]
Kral Artur əfsanəvi bir zadəgan hökmdar idi. O, Britaniyanı birləşdirmiş, Qərbi Avropada orta əsr cəngavər kodeksinin əsaslarını qoymuş və sonralar ortaq Britaniya kimliyinin qurulmasında mühüm rol oynamışdır.[21][22]
Yunan mifologiyasına görə, ellinlər Hellen nəslindəndir. Devkalion (və ya Zevs) və Pirranın oğlu və Yunan xalqının əcdadı olduğu üç oğul: Dor, Ksuf və Eolun atasıdır.[23]
İslandiya nəsillərinin dastanları, həmçinin ailə dastanları olaraq bilinən, İslandiya dastanlarının bir alt janrı və ya mətn qrupudur. Bunlar, əsasən IX, X və XI əsrlərdə, Saqa dövrü adlanan dövrdə, əsasən İslandiyada baş vermiş tarixi hadisələrə əsaslanan nəsr şəklindəki hekayələrdir. Onlar köhnə İslandiya dilində yazılmışdır, bu dil Köhnə Norveçin qərb dialekti idi. Bunlar, İslandiya ədəbiyyatının ən tanınmış nümunələridir. Ailənin və nəsilin tarixi, xüsusilə də ailə və nəsil tarixi üzərində cəmlənmişdir. Onlar, erkən dövrlərdə İslandiya köçkünlərinin cəmiyyətində yaranan mübarizə və qarşıdurmaları əks etdirir. İslandiya dastanları, orta əsr Skandinaviya cəmiyyətləri və krallıqları haqqında, xüsusilə də xristianlıqdan əvvəlki din və mədəniyyət, həmçinin qəhrəmanlıq dövrü barədə dəyərli və unikal tarixi mənbələrdir.
Fanes Krallığı, Dolomitdəki Ladin xalqının milli dastanıdır və Ladin ədəbiyyatının ən vacib hissəsidir. Əvvəlcə şifahi şəkildə ötürülən bir dastan dövrüdür, bu gün isə 1932-ci ildə Karl Feliks Volf tərəfindən Dolomitensagen adlı əsərdə toplanmışdır. Bu əfsanə, Faneslərin özləri ilə əlaqəli olan Cənubi Tirol dastanlarının daha böyük bir hissəsidir.[24]
Şahnamə, Firdovsi tərəfindən təxminən 977-1010-ci illərdə yazılmış uzun bir epik şeirdir və Böyük İranın milli dastanıdır.[25] Şahnamə, 50,000-dən çox distiç (iki sətirlik beyit) ilə dünyanın ən uzun epik şeirlərindən biridir və bir tək müəllif tərəfindən yaradılan ən uzun epik şeirdir.[26][27][28] O, əsasən dünya yaradılışından başlayaraq VII əsrdə müsəlmanların işğalına qədər olan dövrü əhatə edən İran İmperiyasının mifoloji və qismən tarixi keçmişini anlatır.
Vəd edilmiş Torpaq, İbrahimi dinlərində (Yəhudilik, Xristianlıq, İslam və digər dinlər) Tanrının İbrahima (İbrahimi dinlərin əfsanəvi ata) və onun nəsillərinə vəd etdiyi və sonradan verdiyi Yaxın Şərq torpağıdır. Vəd edilmiş Torpaq anlayışı, Yəhudi dini mətnləri olan Torada yazılmış dini bir hekayədən yaranır.
Yaponiya mifologiyasında, Cimmu İmperatoru, Yaponiyanın əfsanəvi ilk imperatorudur. O, Nihon Şoki və Kociki əsərlərində təsvir edilir. Onun taxta çıxışı ənənəvi olaraq M.Ö. 660-cı ilə tarixlənir. O, günəş tanrıçası Amaterasunun nəvəsi və tufan tanrısı Susanoonun da nəslindən olduğu iddia edilir. O, Hyuqadan Daxili Yapon dənizi yaxınlığından hərbi bir yürüşə çıxmış, Yamatoyu ələ keçirərək bu yeri öz hakimiyyət mərkəzi olaraq qurmuşdur. Müasir Yaponiyada, Cimmu İmperatorunun əfsanəvi taxta çıxışı 11 fevralda Milli Təsis Günü olaraq qeyd olunur. Onun mövcudluğuna dair heç bir sübut tapılmasa da, Yaponiyanın Miyazaki prefekturası ətrafında Kofun dövründə güclü bir sülalənin olması ehtimalı yüksəkdir.
İlk Koreya krallığını, e.ə. 2333-cü ildə Danqun tərəfindən qurulduğu deyilir. Danqun, Koçosonun əfsanəvi qurucusu və tanrı-krallarından biridir. O, "Səmanın nəvəsi" kimi tanınır. Danqun əfsanəsinin ən erkən yazılı versiyası, XVIII əsrdə yazılmış Samquk yusada yer alır, burada Çinin Vey kitabı və Koreyanın itirilmiş tarix kitabı Qoqiyə istinad edilir; Çinin Vey Kitabında bu barədə heç bir əlaqəli qeyd yoxdur. Danqunun ibadətinə aid olan təxminən on yeddisi dini qrup mövcuddur.[29]
Kosovo mifi, Kosova döyüşü (1389) ilə əlaqəli hadisələr haqqında əfsanələrə əsaslanan bir Serbiya milli mifidir. Bu, Serbiya folklorunda və ədəbiyyat ənənəsində mövzu olmuş və şifahi epik poeziya və quslar şeirlərində yer almışdır. Əfsanənin son forması döyüşdən dərhal sonra yaranmamış, müxtəlif mənbələrdən və müxtəlif yaradıcılar tərəfindən inkişaf etmişdir. Onun müasir forması XIX əsr Serbiyasında yaranmış və müasir Serbiyanın milli kimliyi və siyasətinin mühüm konstitutiv elementlərindən biri olmuşdur.
Amerika sərhədi (həmçinin Köhnə Qərb və ya Vəhşi Qərb olaraq bilinir), Amerikanın milli kimliyini təyin edən bir mövzu olub, burada qəhrəman pionerlər vətəni kəşf edir, fəth edir və geniş çölü məskunlaşdırır. Amerika dəyərlərini — fərdi cəsarət, qeyri-rəsmi olmaq və praktik düşüncəni təsdiq edir.[30] Riçard Slotkin bu mifi "Amerika, güclü, iddialı, özünə inanan fərd üçün zirvəyə doğru yola çıxacaq sonsuz imkanlarla geniş açıq bir torpaqdır" şəklində xarakterizə etmişdir. Bu mifdə kovboylar, silahşörlər və fermerlər ən çox rast gəlinən obrazlardır. Amerika sərhədi, Vəhşi Qərb janrında bədii əsərlərlə, xüsusilə də Qərb filmləri və ədəbiyyatı ilə əbədiləşdirilmişdir.[31]
- ↑ Bouchard, Gérard, National Myths: Constructed Pasts, Contested Presents, Routledge, 2013, ISBN 9780415631129, İstifadə tarixi: 2024-05-25
- ↑ Renan, Ernest. Qu'est-ce qu'une nation?. 1882.
- ↑ Miller, David. On Nationality. Oxford University Press. 1995. ISBN 0-19-828047-5.
- ↑ 1 2 Østergaard, Uffe; Heine Andersen; Lars Bo Kaspersen. Classical and modern social theory. Malden, Mass.: Blackwell. 2000. səh. 448. ISBN 978-0-631-21288-1. İstifadə tarixi: 8 September 2011.
- ↑ Cameron, Keith, National identity, Exeter, England: Intellect, 1999, səh. 4, ISBN 978-1-871516-05-0, OCLC 40798482,
Myth is inextricably linked with the concept of national identity
- ↑ J. Kaufman, Stuart, Modern hatreds: the symbolic politics of ethnic war, New York: Cornell University Press, 2001, səh. 25, ISBN 978-0-8014-8736-1, OCLC 46590030,
The core of the ethnic identity is the "myth-symbol complex" — the combination of myths,...
- ↑ Østergaard, Uffe; Heine Andersen; Lars Bo Kaspersen. Classical and modern social theory. Malden, Mass.: Blackwell. 2000. səh. 448. ISBN 978-0-631-21288-1. İstifadə tarixi: 8 September 2011.
We can, for example, certainly encounter term "nation" in the Middle Ages, but the word meant something completely different than in the age of nationalism, where it is inextricably linked with the efforts to create an associated state.
- ↑ Oleinik, Anton. "On the Role of Historical Myths in Nation-State Building: The Case of Ukraine". Nationalities Papers (ingilis). 47 (6). 2019: 1100–1116. doi:10.1017/nps.2018.32. ISSN 0090-5992.
- ↑ Schnabel, Albrecht; David Carment. Conflict prevention from rhetoric to reality: Organizations and institutions. Lanham, Md: Lexington Books. 2004. 45, 46. ISBN 978-0-7391-0738-6.
overemphasize the cultural and historical distinctiveness of the national group [and its territory], exaggerate the threat posed to the nation by other groups, ignore the degree to which the nation's own actions provoked such treats, and play down the cost of seeking national goals through militant means.
- ↑ Edward Brown, Michael. Nationalism and ethnic conflict. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. 1997. səh. 67. ISBN 978-0-585-35807-9.
... we do argue that tendency to breed conflicts is inherent to typical nationalist myths
- ↑ Safty, Adel, Leadership and Conflict Resolution, USA: Universal publishers, 2002, səh. 273, ISBN 1-58112-617-4,
Shnirelman (1995) considers nationalist myths ... created by national intellectuals and propagated by the intelligentsia with the aim of using this myths as an instrument of ethno-political mobilization under interethnic conflicts.
- ↑ Abizadeh, Arash. "Historical Truth, National Myths, and Liberal Democracy". Journal of Political Philosophy. 12 (3). 2004: 291–313. doi:10.1111/j.1467-9760.2004.00201.x.
- ↑
Portal, Jane. The Kim Cult // Art Under Control in North Korea. London: Reaktion Books. 2005. səh. 90. ISBN 9781861892362. İstifadə tarixi: 6 February 2020.
[...] a North Korean's conversation is full of phrases such as 'Kim Il-sung thought', 'Kim Il-sungism', 'dedication to Kim Il-sung' and 'the Great Leader Kim Il-sung'.
- ↑ Brown, David, Contemporary nationalism // Contemporary nationalism: civic, ethnocultural, and multicultural politics, London; New York: Routledge, 2000, 23, 24, ISBN 0-203-38025-8, OCLC 43286590
- ↑ Hanchard, Michael George. Orpheus and power: the Movimento Negro of Rio de Janeiro and São Paulo, Brazil, 1945 - 1988 (ingilis) (4.printing, and 1. paperback printing). Princeton, NJ: Princeton Univ. Press. 1998. ISBN 9780691002705.
- ↑ Ansell, Aaron. "Race and the Brazilian Body: Blackness, Whiteness, and Everyday Language in Rio de Janeiro , Jennifer Roth-Gordon. Berkeley: University of California Press, 2017, 248 pp. $85.00, cloth. ISBN 9780520293793". Journal of Anthropological Research (ingilis). 74 (4). December 2018: 577–578. doi:10.1086/700933. ISSN 0091-7710.
- ↑ Kalevala, the national epic of Finland – Finnwards
- ↑ Vento, Urpo. "The Role of The Kalevala" (PDF). 16 July 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 17 August 2010.
- ↑ William A. Wilson (1975) "The Kalevala and Finnish Politics" Journal of the Folklore Institute 12(2/3): pp. 131–55
- ↑ Asplund, Anneli; Sirkka-Liisa Mettom. "Kalevala: the Finnish national epic". October 2000. 23 November 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 August 2010.
- ↑ Barczewski, Stephanie L. "Introduction: King Arthur, Robin Hood, and British National Identity". academic.oup.com. İstifadə tarixi: 2024-02-28.
- ↑ Proctor, Elizabeth Gaj. "The Legendary King: How the Figure of King Arthur Shaped a National Identity and the Field of Archaeology in Britain". Honors College (ingilis). 2017.
- ↑ "The Edda & the Sagas of the Icelanders". Miðstöð íslenskra bókmennta (ingilis). İstifadə tarixi: 2023-11-25.
- ↑ (ital.) Giuliano e Marco Palmieri, I regni perduti dei monti pallidi, Cierre Edizioni, 1996, Verona.
- ↑ Lalani, Farah. "A thousand years of Firdawsi's Shahnama is celebrated". The Ismaili. 13 May 2010. 5 August 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 May 2010.
- ↑ "The Shahnameh: a Literary Masterpiece". The Shahnameh: a Persian Cultural Emblem and a Timeless Masterpiece (ingilis). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
- ↑ "Shahnameh Ferdowsi". shahnameh.eu. 2022-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
- ↑ "Iran marks National Day of Ferdowsi". Mehr News Agency (ingilis). 2023-05-15. 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
- ↑ Service (KOCIS), Korean Culture and Information. "Dangun, Father of Korea: Korea's foundation tale lends itself to many interpretations : Korea.net : The official website of the Republic of Korea". www.korea.net (ingilis). İstifadə tarixi: 2023-11-25.
- ↑ Smith, Anthony D.; Hou, Xiaoshuo; Stone, John; Dennis, Rutledge; Rizova, Polly, redaktorlar The Wiley Blackwell Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Nationalism (ingilis) (1). Wiley. 7 December 2015. doi:10.1002/9781118663202. ISBN 978-1-4051-8978-1.
- ↑ Slotkin, Richard. Regeneration Through Violence: The Mythology of the American Frontier, 1600-1860. Middleton: Wesleyan University Press. 1973. 5.
- Renan, Ernest. Qu'est-ce qu'une nation?. 1882.
- Birch, Anthony, Nationalism and national integration, London; Boston: Unwin Hyman, 1989, ISBN 978-0-04-320181-7, OCLC 18684137
- J Hobsbawm, Eric, Nations and nationalism since 1780 : programme, myth, reality, Cambridge [England]; New York: Cambridge University Press, 1990, ISBN 978-0-521-33507-2, OCLC 20294449
- R O'G Anderson, Benedict, Imagined communities : reflections on the origin and spread of nationalism, London; New York: Verso, 1991, ISBN 978-0-86091-546-1, OCLC 23356022
- Geoffrey Hosking; George Schöpflin, Myths and nationhood, New York: Routledge in association with the School of Slavonic and East European Studies, University of London, 1997, ISBN 978-0-415-91973-9, OCLC 38110006
- Cameron, Keith, National identity, Exeter, England: Intellect, 1999, ISBN 978-1-871516-05-0, OCLC 40798482
- Gutiérrez, Natividad, Nationalist myths and ethnic identities : indigenous intellectuals and the Mexican state, Lincoln: University of Nebraska Press, 1999, ISBN 978-0-585-31059-6, OCLC 45731495
- J. Kaufman, Stuart, Modern hatreds : the symbolic politics of ethnic war, New York: Cornell University Press, 2001, ISBN 978-0-8014-8736-1, OCLC 46590030
- J. Geary, Patrick, The myth of nations: the medieval origins of Europe, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 2002, ISBN 0-691-11481-1, OCLC 47182376
- Abizadeh, Arash. "Historical Truth, National Myths, and Liberal Democracy". Journal of Political Philosophy. 12 (3). 2004: 291–313. doi:10.1111/j.1467-9760.2004.00201.x.