Mariya Aleksandrovna Rabkova və ya Marfa Rabkova, həmçinin Mariya Aleksandrovna Ryabkova[2] (belar. Марфа Рабкова, Марыя Аляксандраўна Рабкова; 6 yanvar 1995[1]) — Belarus hüquq müdafiəçisi, "Vesna" hüquq müdafiə mərkəzinin könüllü koordinatoru. Rabkova 17 sentyabr 2020-ci ildə həbs edilərək, ona qarşı Belarus Respublikası Cinayət Məcəlləsinin üç maddəsi ilə ittiham irəli sürülüb. Bu ittihamla onu 12 ilə qədər həbs gözləyir. 2020-ci ildə o, digər üç belarus hüquq müdafiəçisi ilə birlikdə Beynəlxalq "İnsandan İnsana" Mükafatına layiq görülüb.
| Marfa Rabkova | |
|---|---|
 | |
| Ləqəbi | Marfa Rabkova |
| Doğum tarixi | 6 yanvar 1995[1] (30 yaş) |
| Vətəndaşlığı |
 Belarus |
| Milliyyəti | belarus |
| Dini | xristianlıq |
| Fəaliyyəti | insan hüquqları fəalı, siyasi məhbus |
| Mükafatları | |
Marfa Rabkova 1995-ci ildə Minsk şəhərində anadan olub. 2012-ci ildə Rabkova “Biologiya və coğrafiya” ixtisası üzrə təhsil almaq üçün Maksim Tank adına Belarus Dövlət Pedaqoji Universitetininə daxil olub. Lakin 2016-cı ildə etiraz aksiyasında iştirak edərək universitet rəhbərliyinin təzyiqi ilə sənədlərini geri götürmək məcburiyyətində qalıb.[3] O, eyni ixtisas üzrə təhsilini başa vurmaq üçün Mogilyov Dövlət Universitetində bərpa olunmağa çalışıb. Lakin öz sözlərinə görə, komissiya onun qəbul olmasına mane olmağa cəhd edib. Həmçinin, özünün ifadəsinə görə, “xüsusi xidmət orqanlarının zənglərinə görə onu bir neçə dəfə işdən çıxarıblar[3] və bəzən müsahibədə onun üzünə deyirdilər ki, “oradan” zəng etdiyi üçün işə götürə bilmirlər”. 2017-ci ildə Marfa Rabkova Vilnüsdəki Avropa Humanitar Universitetinə "Beynəlxalq Hüquq və Avropa İttifaqı hüququ" ixtisası üzrə daxil olmağa müvəffəq olub.[3] Bir neçə il insan hüquqları ilə bağlı fəaliyyətlərlə məşğul olub. 2019-cu ildə o, Belarusun "Vesna" insan hüquqları mərkəzinin könüllülər xidmətinə rəhbərlik edib.[4]
2020-ci ildə Marfa Rabkova dinc toplantıların monitorinqində iştirak edib. 2020-ci il Belarus prezidenti seçkilərinin monitorinqində fəal iştirakçı olub. O, İnsan Hüquqları Müdafiəçiləri Azad Seçkilər kampaniyasının təmsilçiliyini edib. Kütləvi etirazlar başlayandan sonra o, təhlükəsizlik qüvvələrinin etirazçılara qarşı işgəncə və qəddar rəftarını sənədləşdirib.
Marfa Rabkova 17 sentyabr 2020-ci ildə Belarus Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla və Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Baş İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən Minsk şəhərində saxlanılıb. əri ilə birlikdə yaşadığı mənzildə axtarış aparılıb. O, ilkin olaraq Belarus Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 293-cü maddəsinin 3-cü hissəsi (“Kütləvi iğtişaşlarda iştirak üçün şəxslərin hazırlanması və ya başqa cür hazırlanması və ya bu cür fəaliyyəti maliyyələşdirmə”) ilə cinayət işi çərçivəsində saxlanılıb. 19 sentyabr 2020-ci ildə Rabkova Minskdəki 1 saylı İstintaq Təcridxanasına köçürülüb.[5] İttihamların əsası Rabkovanın dinc etiraz aksiyalarında məhkum olunmuş insanlara cərimələri ödəmək üçün ayırdığı maddi yardım təşkil edib.[5] 21 sentyabr 2020-ci ildə Belarusun 11 hüquq müdafiə təşkilatı Rabkovanı siyasi məhbus kimi tanıyıb. 22 sentyabr 2020-ci ildə Amnesty International Rabkovanı vicdan məhbusu kimi tanıyıb və onu dərhal və qeyd-şərtsiz azad etməyə çağırıb.[6] 2020-ci ilin noyabrında Rabkovanın himayədarlığını Almaniya Bundestaqının üzvü Agnieszka Bruger öz üzərinə götürüb.[7]
Avropa Humanitar Universitetinin müəllimləri Marfanın təhsilini distant başa vurması üçün onun ev dustaqlığına buraxılması və ölkəni tərk etməmək barədə yazılı öhdəliyi üçün zəmanət imzalayıblar. Həbsdə olan Rabkova səhhətinin pisləşməsindən - kəskin diş ağrısından, limfa düyünlərinin iltihabından, qarnın aşağı hissəsində ağrılardan şikayət etməyə başlayıb.[8] Lakin istintaq təcridxanasının rəhbərliyi bir neçə ay ərzində tibbi yardım tələblərini rədd etməkdə davam edib. Marfanın həyat yoldaşının dediyinə görə, istintaq təcridxanasında olduğu bir il ərzində Marfa koronavirusa yoluxub və 20 kiloqram arıqlayıb. Həmçinin onun təzyiqi düşüb və bir neçə dəfə huşunu itirib.[4] O, istintaq təcridxanasında olarkən atası vəfat edib. Buna baxmayaraq Marfaya atasının dəfnində iştirak etmək və onunla vidalaşmağa icazə verilməyib.
2021-ci ilin fevralında Rabkova Cinayət Məcəlləsinin 130-cu maddəsinin 3-cü hissəsi (“Bir qrup naməlum şəxs tərəfindən hakimiyyətə qarşı sosial düşmənçiliyin salınması”) və 285-ci maddəsinin 2-ci hissəsi (“Cinayət təşkilatında iştirak”) ilə yeni cinayətlərdə ittiham olunub. Ona qarşı irəli sürülən ittihamların cəminə əsasən, Rabkovanı 12 il həbs cəzası gözləyir.[9]
2021-ci ildə Marfa Rabkova beynəlxalq Homo Homini Mükafatına layiq görülüb.[10].
25 aprel 2022-ci ildə Minsk Şəhər Məhkəməsi işə baxmağa başlayıb. Prokuror Roman Bizyukun tələbi ilə hakim Sergey Xripaç prosesi ictimaiyyət üçün bağlı elan edib. Buna səbəb kimi isə “cinayət işinin materiallarında ekstremist xarakterli materialların olması”nı əsas gətirib.[11]
Məhkəmədə 4,5 ay sonra, 6 sentyabr 2022-ci ildə hökm çıxarılıb. Marfa Rabkova 15 il ümumi rejimli cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkməyə məhkum edilib. O, həmçinin 700 əsas vahid (22,400 Belarus rublu və ya 8,800 dollardan çox) cərimə cəzası da alıb. 2023-cü il fevralın 28-də Ali Məhkəmə Rabkovaya yekun hökm çıxarıb. O, ümumi rejimli cəzaçəkmə müəssisəsində cəzasını çəkməklə 14 il 9 həbs cəzasına məhkum olunub. 2023-cü ilin mart ayının ortalarında Marfa Qomeldəki 4 saylı cəzaçəkmə koloniyasına köçürülüb.[11]
Rabkovanın 29-cu doğum günündə, yanvarın 6-da, "Vesna" İnsan Haqları kampaniyasının "xaç anası" kimi tanınan, Almaniya Bundestaqının deputatı Agnieszka Brugger Rabkovanın ad günündə ona məktub yazı. Brugger məktubunu #WeStandByYou həşteqi ilə sosial şəbəkələrdə kampaniya başladıb.[12] #WeStandByYou kampaniyası Avropa Parlamentinin üzvlərini Belarus siyasi məhbuslarının azad edilməsini müdafiə etmək üçün səsləyir. #WeStandByYou kampaniyası hazırda Belarusda öz ölkələrində azad və ədalətli seçkilərə və demokratiyaya dəstək nümayişi keçirdiklərinə görə həbs edilmiş 20-dən çox siyasi məhbusu dəstəkləyir.[13] Bruggerin məktubunda Rabkovanın gücünə və demokratiya və insan hüquqlarına sadiqliyinə dərin hörmət ifadə edilir. O, həmçinin onun ağır cəzalandırılmasını pisləyir və səhhəti ilə bağlı narahatlığını bildirir.[13]
Bundan əlavə, Brugger və Almaniya Bundestaqının daha 100 deputatının Belarus hakimiyyətinə göndəriləcək məktub imzaladığı, Rabkovaya təcili tibbi yardım göstərilməsini, Rabkovanın və bütün digər siyasi məhbusların tezliklə və mütləq azadlığa buraxılması tələbi haqqında yazır.[12] Həmçinin Brugger Belarus müxalifətinin lideri Svetlana Tixanovskayanın beynəlxalq narahatlığı vurğulayan çıxışını xatırladır.[10] Məktub Rabkovaya cansağlığı arzulamaqla bitir və ümid edilir ki, bir gün azadlığa çıxdıqdan sonra onun ad gününü birlikdə qeyd edə biləcəklər.[12]
"Amnesty İnternational" ictimaiyyəti Rabkovanın azad edilməsi üçün Belarus hakimiyyətinə təzyiq etməyə təşviq edən kampaniya aparır.[14]
2020-ci ildə Rabkova "Vesna"nın həbsdə olan digər üç üzvü (Andrey Çapiuk, Leonid Sudalenka və Tatyana Lasitsa) ilə birlikdə "Homo Homini" mükafatına layiq görülüb.[15] Bu mükafat öz ölkələrində demokratiya, qeyri-zorakı fəallıq və insan hüquqlarının səbəblərini əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdirmiş fəallara təqdim olunur.[16]
23 noyabr 2023-cü ildə Almaniyada "Cəhənnəmdən keçirsənsə, dayanm" (Wenn du durch die Hölle gehst, dann geh weiter) adlı kitab nəşr olundu.[17] Bu kitab Belarusdakı qadın siyasi məhbuslardan bəhs edir. Əsər "Vesna" İnsan Hüquqları Mərkəzinin təşəbbüsü və Politzek.me dəstəyi ilə hazırlanıb. Bu kitaba Rabkova da daxil olmaqla, bir çox qadın siyasi məhbusların müsahibələri, açıqlamaları və məhkəmə ifadələrini əks etdirən 15 ay ərzində toplanmış materiallar daxildir.[18]
Kitabfa Marfa Rabkovanın həbsxanadan məktubları təqdim olunur və onun insan hüquqları işinə davamlı sadiqliyini nümayiş etdirir.[18] Məktubların birində o belə yazır: “Mən sərhədlərdən, zamandan və məkandan asılı olmayaraq, təhsil vermək, bilik gətirmək və insan hüquqlarını qorumaq üçün əlimdən gələni edəcəyəm".[18]
- ↑ 1 2 https://prisoners.spring96.org/be/person/marfa-rabkova.
- ↑ "Белорусской правозащитнице Рябковой продлили арест до 17 июня". ru:Интерфакс. 2021-03-20. 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ 1 2 3 "Переживала, что "недоученная". Студенческий путь Марфы Рабковой". ru:Правозащитный центр «Весна». 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ 1 2 "Правозащитница год в тюрьме: история Марфы Рабковой". Deutsche Welle. 2021-09-22. 2021-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ 1 2 "Требуем немедленного освобождения политзаключенной, правозащитницы ПЦ "Весна" Марфы Рабковой". ru:Правозащитный центр «Весна». 2021-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ "Заявление: Марфа Рабкова и остальные узники совести в Беларуси должны быть освобождены". 2020-09-22. 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ "Bundestagsabgeordnete übernehmen Patenschaften für Marfa Rabkova, Raman Bahnavets und Stanislau Mikhailau" (alman). 2021-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ "Amnesty International: Потребуйте начать лечение правозащитницы Марфы Рабковой, которой в СИЗО отказывают в медпомощи". ru:Правозащитный центр «Весна». 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ "Марфа Рабкова, координаторка Волонтерской службы "Весны", правозащитница". ru:Правозащитный центр «Весна». 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ "Находящиеся под стражей белорусские правозащитники награждены премией Homo Homini". ru:Naviny.by. 2021-05-11. 2021-11-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ 1 2 "Марфа Рабкова". ru:Правозащитный центр «Весна». 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-12.
- ↑ 1 2 3 "Bundestagsabgeordnete übernehmen Patenschaften für Marfa Rabkova, Raman Bahnavets und Stanislau Mikhailau" (alman). 2021-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- ↑ 1 2 "#WeStandBYyou". Libereco – Partnership for Human Rights (ingilis). 2020-07-09. İstifadə tarixi: 2025-04-16.
- ↑ "Tell Belarusian authorities to free Marfa Rabkova". Amnesty International (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-04-16.
- ↑ Need, People in. "The Homo Homini Award for 2020 will be presented to Marfa Rabkova,". People in Need (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-04-16.
- ↑ Need, People in. "Homo Homini laureates". People in Need (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-04-16.
- ↑ Dvorák, Cordelia, redaktor"Wenn du durch die Hölle gehst, dann geh weiter!": Zeugnisse inhaftierter Frauen in Belarus. Müller, Wanja tərəfindən tərcümə olunub. Berlin: edition.fotoTAPETA. 2023. ISBN 978-3-949262-32-6.
- ↑ 1 2 3 "Latest News About Jailed Viasna Human Rights Defenders". The Human Rights Center “Viasna”. August 1, 2024. Retrieved March 8, 2025.
- "Правозащитница год в тюрьме: история Марфы Рабковой". en:Deutsche Welle. 2021-09-22. İstifadə tarixi: 2021-11-20.
- Профиль на сайте правозащитного центра «Весна»
- Профиль на сайте dissidentby.com