Macarıstan ədəbiyyatı (mac. Magyar irodalom) — macar dilində yaradılan və ya Macarıstan ərazisində yaranmış ədəbi əsərlərin məcmusu. Macarıstan ədəbiyyatı zəngin tarixi, milli kimlik axtarışları və Avropa ədəbi cərəyanlarına təsirləri ilə seçilir. Bu ədəbiyyat həm şifahi folklor ənənələrinə, həm də yazılı klassik və müasir əsərlərə əsaslanır.[1]
Macar ədəbiyyatı şeir, nəsr və dramaturgiyanı əhatə edir. Tarixi romanlar, lirik poeziya, ekzistensializm, sosial realizm və postmodernist üslublar bu ədəbiyyatın əsas istiqamətlərini təşkil edir. Ədəbiyyatda tez-tez milli mübarizə, fərdi azadlıq, mədəni kimlik və varlıq problemləri işlənir.[2]
Macarıstan ədəbiyyatının erkən dövrü əsasən latın dilində yazılmış dini mətnlər və salnamələrlə təmsil olunur. Ən qədim yazılı macar mətni XIII əsrə aid olan “Halotti beszéd” (“Dəfn xütbəsi”) adlı dini nitqdir. Bu dövrdə ədəbiyyat əsasən kilsə və zadəgan çevrələrində yayılırdı.[3][4][5] XV–XVI əsrlərdə humanizm və islahatlar Macarıstan ədəbiyyatına təsir göstərdi. Bu dövrdə macar dilində ilk çap olunmuş kitab — Balint Balaşşi tərəfindən yazılmış lirik şeirlər toplusu idi. Balassi həm də macar poeziyasının banilərindən sayılır. XVII–XVIII əsrlərdə barokko üslubu ədəbiyyatda geniş yayılır. Bu dövrdə yazılmış əsərlər əsasən dini və didaktik xarakter daşıyır. XVIII əsrin sonlarında Avropa maarifçiliyi təsiri ilə yeni realist və milli ruhlu əsərlər yaranmağa başladı. XIX əsr macar ədəbiyyatının qızıl dövrü hesab olunur. [6]Bu dövrdə Şandor Petöfi və Yanoş Aran kimi şairlər milli kimliyi və azadlıq ideallarını ədəbi dillə ifadə etdilər. Mor Yokai isə tarixi roman janrında yazdığı əsərlərlə tanınır. XX əsrdə macar ədəbiyyatı həm klassik janrları davam etdirdi, həm də modernist və avanqard cərəyanlara qoşuldu. Dejö Kostolanyi, Mihay Babiç, Atilla Yojef və Şandor Maray kimi yazarlar Avropa ədəbiyyatında öz mövqelərini möhkəmləndirdilər. XX əsrin ikinci yarısından etibarən həm kommunist dövr ədəbiyyatı, həm də mühacirət ədəbiyyatı formalaşmağa başladı. Müasir dövrdə Laslo Krasnahorkay və Peter Nadas kimi yazıçılar beynəlxalq mükafatlara layiq görülmüş və macar ədəbiyyatının dünyada tanınmasına töhfə vermişlər.
.jpg)
- ↑ Hungarian literature, Encyclopædia Britannica, 2012 edition
- ↑ Lóránt Czigány, A History of Hungarian Literature: from the earliest times to the mid-1970s, Clarendon Press, 1984
- ↑ Farkas, Gábor Farkas; Varga, Bernadett, redaktorlar Chronica Hungarorum 1473 (Fakszimile kiadás és kísérőkötet) [Chronica Hungarorum 1473 (Facsimile edition and accompanying volume)] (Latin və Hungarian). Budapest: Országos Széchényi Könyvtár (National Széchény Library). 2023. ISBN 978-963-200-723-6.
- ↑ Regényi, Huba. "Megjelent a Budai krónika újabb hasonmás kiadása" [Another similar edition of the Buda Chronicle has been published]. Magyar Nemzet. 28 May 2023.
- ↑ "1473. június 5-én jelent meg a Budai krónika" [The Buda Chronicle was published on 5 June 1473]. József Attila könyvtár, Dunaújváros (Attila József Library, Dunaújváros). 30 May 2023.
- ↑ András, Hess. Ranschburg, Gusztáv (redaktor). Chronica Hungarorum (PDF) (Hungarian və Latin) (A Budai Krónika : A legrégibb hazai nyomtatványnak a Magyar Nemzeti Múzeum Könyvtárában levő példánya után készült lenyomata). Budapest (1900 tarixində nəşr olunub). 1473.
- A History of Hungarian Literature (From the Earliest Times to the mid-1970s) by Lóránt Czigány
- A Short History of Hungarian Verse by László Gáldi and Adam Makkai (an appendix of “In Quest of the Miracle Stag” — The Poetry of Hungary)
- Albert Tezla: Hungarian authors – A bibliographical handbook
- An overview of Hungarian literature by Daniel Abondolo
- A briefer view of the previous source
- Hungarian literature
- Hungarian Literature Online
- The Hungarian Electronic Library
- Magyar poetry
- Poetry of the Magyars
- Selected bibliographies of important Hungarian authors
- Writing for the ages: Prose & Poetry from 20th Century Hungary (Hungarian Books and Translations Office – PIM, 2014)
- Database for translations of Hungarian literary works
- Magyar poems (corrected text version), Scanned page images with uncorrected OCR'd text