Mərkəzi Avropa Azad Ticarət Sazişi (ing. Central European Free Trade Agreement, CEFTA) — Mərkəzi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələri arasında ticarət əlaqələrini gücləndirmək və iqtisadi əməkdaşlığı dərinləşdirmək məqsədilə[1] yaradılmış beynəlxalq razılaşmadır. CEFTA 1992-ci ildə Polşa, Macarıstan, Çexiya və Slovakiya tərəfindən təsis edilmişdir. Bu ölkələr iqtisadi islahatlar apararaq Avropa İttifaqına inteqrasiya üçün addımlar atırdılar və CEFTA onların qlobal bazara açılması üçün mühüm platforma oldu.[2] Saziş sərbəst ticarət zonasının yaradılmasını, gömrük maneələrinin azaldılmasını və üzv ölkələr arasında iqtisadi əməkdaşlığın inkişafını nəzərdə tutur.
CEFTA-nın əsas məqsədi üzv ölkələr arasında malların, xidmətlərin və investisiyaların sərbəst hərəkətini təmin etməkdir.[3] Saziş çərçivəsində tətbiq olunan iqtisadi islahatlar üzv ölkələrin iqtisadiyyatlarının sabitləşməsinə, iş yerlərinin yaradılmasına və regional ticarətin genişlənməsinə şərait yaratdı.[4] CEFTA təkcə iqtisadi inkişaf üçün deyil, həm də regionda sabitliyin və siyasi əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi üçün əhəmiyyətli rol oynadı. CEFTA üzvlüyü müəyyən dövr ərzində Avropa İttifaqına daxil olmaq istəyən ölkələr üçün bir növ hazırlıq mərhələsi kimi də çıxış edir.[5][6]
2007-ci ildən CEFTA-nın tərkibi dəyişmiş və ilk təsisçi ölkələrin əksəriyyəti Avropa İttifaqına qoşulmuşdur. Hazırda sazişə əsasən, Cənub-Şərqi Avropa ölkələri daxildir ki,[7] bunlar arasında Albaniya, Şimali Makedoniya, Bosniya və Herseqovina, Serbiya, Moldova, Monteneqro və Kosova yer alır. CEFTA regionda iqtisadi inteqrasiyanın və Avropa standartlarına uyğunlaşmanın təşviq edilməsində mühüm vasitə olaraq qalır.[8]
| Razılaşma tərəfləri | Qoşuldu | Çıxdı | AB-yə daxil oldu |
|---|---|---|---|
 Polşa |
21 dekabr 1992 | 30 aprel 2004 | 1 May 2004 |
 Macarıstan
| |||
 Çexiya[a]
| |||
 Slovakiya[a]
| |||
 Sloveniya |
1 yanvar 1996 | ||
 Rumıniya |
1 yanvar 1997 | 31 dekabr 2006 | 1 yanvar 2007 |
 Bolqarıstan |
1 yanvar 1999 | ||
 Xorvatiya |
1 yanvar 2003 | 30 iyun 2013 | 1 iyul 2013 |
 Şimali Makedoniya[b] |
1 yanvar 2006 | — | — |
 Albaniya |
1 yanvar 2007 | ||
 Bosniya və Herseqovina
| |||
 Kosovo[c]
| |||
 Moldova
| |||
 Monteneqro
| |||
 Serbiya
|
- ↑ 1 2 1993-cü il yanvarın 1-dək Çexoslovakiyanın bir hissəsi.
- ↑ 2019-cu ilə qədər Makedoniya Respublikası adlandırıldı.
- ↑ 2024-cü ilə qədər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Kosovoda Müvəqqəti İdarəetmə Missiyası çərçivəsində.
- ↑ "Priorities for the CEFTA Chairmanship 2024" (PDF). CEFTA. 15 January 2025 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 30 December 2024.
- ↑ World economic outlook databases. Arxiv surəti 16 iyul 2023 tarixindən Wayback Machine saytında International Monetary Fund. Retrieved 1 April 2021.
- ↑ "Ukraine, Croatia broaden ties". Ukrainian Independent Information Agency. 14 July 2006. 7 January 2025 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 December 2024.
- ↑ Berisha, Kemajl. "Nesër mbledhja e CEFTA-s, Kosova me fusnotë përfaqësohet nga MINT, synohen lehtësira për tregti të lirë - Telegrafi" (ingilis). 2024-10-08. 2024-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-09.
- ↑ Bami, Xhorxhina; Isufi, Antigone, redaktorlar "EU Welcomes Kosovo's Move to Scrap Ban on Serbian Imports". Balkaninsight. 9 October 2024. 8 October 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 October 2024.
- ↑ Vllahiu, Emirjeta. "Ambasadori gjerman: Kosova do të përfaqësohet pa UNMIK-un në CEFTA". Raporto Korrupsionin! KALLXO.com (ingilis). 2024-10-09. 2024-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-09.
- ↑ "Archived copy" (PDF). 2008-02-27 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-04-09.
- ↑ "Data for 2023. International Monetary Fund, World Economic Outlook Database". 2022-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-15.
- cefta.int — CEFTA official websitenin rəsmi saytı
- CEFTA Trade Portal
- Original CEFTA Treaty
- Market Access Map (A free tool developed by International Trade Centre, which identify customs tariffs, tariff rate quotas, trade remedies, regulatory requirements and preferential regimes applicable to products, including CEFTA)
- Rules of Origin Facilitator (A free tool jointly developed by International Trade Centre , World Trade Organization and World Customs Organization which enables traders to find specific criteria and general origin requirements applicable to their products, understand and comply with them in order to be eligible for preferential tariffs. The tool is very useful for traders who want to gain benefit from CEFTA)
- CEFTA 2006 Agreement