Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edin"Le Viandier" (fr. viandié, "viande" — "ət" deməkdir); digər adı "Le Viandier de Taillevent" (Tirelin Viandiesi) — orta əsrlərə aid yemək reseptləri toplusu.
| Le Viandier | |
|---|---|
| Le Viandier de Taillevent | |
 | |
| Müəllif | Giyom Tirel |
| Janr | Kulinariya kitabı[d] |
| Mövzu | kulinariya, reseptlər toplusu |
| Orijinalın dili | köhnə fransızca |
| Orijinalın nəşr ili | 1300 |
| Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
"Liber de Coquina" və "Forme of Cury" ilə yanaşı erkən orta əsrlərə aid ən məşhur kulinariya kitablarından biridir. Bundan başqa, bu kitabda ilk dəfə antremelərin (desertdən əvvəl əsas yeməklər arasında təqdim edilən ara yemək və ya desertin özü mənasında başa düşülür) ətraflı izahı verilib.
Kitabın müəllifi V Karl və VI Karlın sarayında baş aşpaz işləmiş Qiyom Tirel olduğu güman edilir, lakin o da məlumdur ki, reseptlərin ilk versiyası onun doğulmasından 10 il əvvəl, təxminən 1300-cü ildə yazılmışdır. Orijinal reseptlərin müəllifi məlum deyil, bu da orta əsrlər və erkən müasir dövrlərə aid kulinariya kitabları üçün adi hal hesab olunur, çünki o dövrdə əlyazmaların üzü köçürülür, yeni mətnlərlə zənginləşdirilərək digər müəlliflərin əsərləri kimi təqdim olunurdu.
"Le Viandier"in cəmi dörd nüsxəsi günümüzə qədər gəlib çatmışdır.[1]. Ən qədim əlyazma XIII əsrin sonu – XIV əsrin əvvəllərində yazılmışdır. Həmin əlyazma Cantonales du Valais Arxivində (Sion, İsveçrənin Vale kantonu) aşkar edilmişdir və 1950-ci illərə qədər demək olar ki, diqqətdən kənarda qalmışdır. Bu əlyazmalarda 130-a yaxın resept yer alıb. Əlyazmaların həm ilkin, həm sonrakı dövrə aid olan nüsxələri bir-birindən fərqlənir, belə ki, bəzi mətnlər qorunub saxlanılsa da, bəziləri itirilib.[2]. Məhz bu əlyazma Tirelin müəllifliyini şübhə altına alır, lakin kitabın başlanğıcı yoxdur, ona görə əsərin əvvəlki adı və müəllifi məlum deyil.[1][2] İkinci əlyazma Parisdə Fransa Milli Kitabxanasında saxlanılır və XIV əsrə aid edilir.[3]. Üçüncü əlyazma XV əsrin əvvəllərinə aid edilir və Vatikan Apostol Kitabxanasında saxlanılır. Dördüncü əlyazma isə Parisdəki Mazarini Kitabxanasında saxlanılır və XV əsrə aid edilir.
Kitabın beşinci əlyazması da olub. O, XV əsrə aid edilərək Fransanın Sen-Lod şəhərində la Manş arxivində saxlanılırdı. Bu haqda Pişon (Jérôme Pichon) və Vikeranın (Georges Vicaire) 1892-ci ildə yazdıqları monoqrafiyada qeyd edilmişdir. Təssüf ki, bu əlyazma 1944-cü ilin 6 iyun tarixində Müttəfiq qoşunların hava qüvvələrinin Normandiyaya enişi zamanı yanğında məhv olmuşdur.[3].[1]
"Le Viandier"in çap versiyası təxminən 1486-cı ilə aiddir. Kitabın başlıq səhifəsində nə nəşr ili, nə də nəşr yeri göstərilmişdir, lakin şübhəsiz, kitab Parisdə nəşr olunmuşdur. Köhnə əlyazmalarla müqayisədə bu kitabda əlavə olaraq 142 resept yer alıb.[2]. 1486–1615-ci illər ərzində "Le Viandier" iyirmi dörd dəfə nəşr edilmişdir.
- ↑ 1 2 3 Introduction // Le viandier de Guillaume Tirel dit Taillevent. University of Ottawa Press. 1988. ISBN 0-7766-0174-1.
- ↑ 1 2 3 Preface // Le Viandier d'apres l'edition de 1486. Editions Manucius. 2003. ISBN 978-2845780248.
- ↑ 1 2 Pichon, Jerome. Introduction // Le Viandier de Guillaume Tirel dit Taillevent. 1892. iv.