Ləzgi dilləri — Nax-dağıstan dilləri ailəsində on dili birləşdirən dil qrupu. Bu dillərdə təqribən 900 min nəfər danışır (2008, təqribi qiymət). Dağıstanın cənub rayonlarında (, , Dərbənd, Məhərrəmkənd, Tabasaran və s.) və Azərbaycanın Xaçmaz, Şəki, Qax, Zaqatala, İsmayıllı, Quba, Oğuz, Qusar və Qəbələ rayonlarında yayılmışdır.
Ləzgi dillərinin əhatə dairəsi müxtəlifdir. Məsələn, ləzgi dilində yarım milyon, arçin dilinin isə əlifbası yoxdur və ond cəmi kiçik bir kəndin əhalisi danışır.
Bir neçə min il əvvəl müasir ləzgi xalqlarının əcdadları umumi bir proto-ləzgi dilini istifadə edirdi, lakin zamanla dillər deyişib və indik halını alıb.
Ləzgi dillərin bənzərliyi:
| Ləzgicə | Rutul Ləgicəsi | Saxur Ləzgicəsi | Ağul Ləzgicəsi | Tabasaran Ləzgicəsi |
|---|---|---|---|---|
| , | ||||
| ,, | , , | , | ||
| , | ||||
| , | , , | , | ||
| , | , | |||
| , , | , | |||
| , | , | |||
| , , | , | |||
| , | , | , | ||
| , | [[]] | , | ||
| [[]] | , | |||
| , | , | |||
| , | [[]] | , | ||
| , , | , | |||
| , | , | [[]] | ||
| , | [[]] | |||
| , | [[]] | , | , | |
| , | [[]] | , | , | |
| , , | , | |||
| , | ||||
| , | ||||
| [[]] | ||||
| [[]] | ||||
| [[]] | ||||
| [[]] | , | , | ||
| , | [[]] | , | ||
| , | [[]] | |||
| [[]] | ||||
| [[]] | , , | |||
| , | , | |||
| , | , | , | , | |
| , | , | |||
| , | , | |||
| , | , | |||
| , | , | , | ||
| , | , | , | ||
| , | , | |||
| , | , | , кьуцӀбил | ||
| , , | , | , | ||
| , , | [[]] | |||
| [[]] | , | |||
| [[]] | ||||
| , | [[]] | , | ||
| , | [[]] | , | ||
| , | [[]] | ,, | ||
| , | , | |||
| , , , , , | , , , | |||
| [[]] | ||||
| , | , | , | ||
| , | [[]] | , , | ||
| , , | [[]] | , , | , | |
| , | [[]] | |||
| [[]] | , | |||
| , | ||||
| , | [[]] | |||
| , | [[]] | ,, , , , | ||
| , | ||||
| , | , | |||
| , ; , | [[]] | , | ||
| , | , | |||
| [[]] | ||||
| , | ||||
| [[]] | , | |||
| [[]] | ||||
| , | ||||
| [[]] | ||||
| , | [[]] | |||
| , | [[]] | |||
| [[]] | ||||
| , лик | ||||
| , , | [[]] | |||
| , | , | |||
| [[]] | , | |||
| [[]] | ||||
| , , | ||||
| , | , | |||
| [[]] | ||||
| [[]] | , | |||
| , , | [[]] | , | ||
| [[]] | , () | |||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| , | [[]] | [[]] | ||
| [[]] | ||||
| [[]] | ||||
| [[]] | , , | |||
| , | , , | |||
| [[]] | ||||
| [[]] | ||||
| [[]] | ||||
| [[]] | , | |||
| [[]] | , | |||
| , | [[]] | , | , | |
| , | [[]] | |||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| , | [[]] | [[]] | [[]] | |
| [[]] | [[]] | , гъевус | ||
| , | [[]] | , | ||
| , | [[]] | [[]] | ||
| , | [[]] | [[]] | ||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| [[]] | , , | |||
| [[]] | [[]] | , | ||
| [[]] | [[]] | , | ||
| , | [[]] | , | ||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | , | ||
| [[]] | [[]] | , | ||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| [[]] | , | |||
| , | [[]] | [[]] | ||
| [[]] | , | |||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| , | [[]] | [[]] | , , | |
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | , | ||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| , | [[]] | , | ||
| , , | [[]] | |||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| [[]] | [[]] | , | ||
| [[]] | , () | |||
| , | [[]] | , , | ||
| , | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| , ? | [[]] | [[]] | ||
| [[]] | [[]] | , | ||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| [[]] | [[]] | , | ||
| , варц | ||||
| , | ||||
| (ци в эргативе) | , | |||
| , | , | |||
| , , | , | |||
| , | ||||
| [[]] | ||||
| , | ||||
| , | , | |||
| , | , | |||
| , , | , | , | ||
| [[]] | , , | |||
| , | , | |||
| , | ||||
| , | , | |||
| , | ||||
| , | [[]] | [[]] | ||
| , | ||||
| , | , | , | ||
| [[]] | ||||
| [[къацу] | [[]] | |||
| [[]] | ||||
| [[]] | ||||
| , | ||||
| , | ||||
| [[]] | ||||
| , | ||||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | , | |||
| , , , | [[]] | , | ||
| [[]] | , | |||
| , | [[]] | [[]] | ||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | , , | ||
| , | [[]] | [[]] | ||
| , | [[]] | [[]] | , | |
| [[]] | [[]] | , | ||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| , , | [[]] | [[]] | ||
| ; , (азерб.) | [[]] | [[]] | ||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| [[]] | [[]] | |||
| , , | [[]] | [[]] | , | |
| , -е, -уна/ -уни, -да | [[]] | [[]] | , | |
| , | [[]] | [[]] | , | |
| , | [[]] | , | ||
| , , | [[]] | , , | ||
| [[]] | ||||
| , |
Qrupun tərkibi
Ləzgi dilləri qrupuna aşağıdakılar aiddir:
- ləzgi dili,
- tabasaran dili,
- aqul dili,
- rutul dili,
- saxur dili,
- arçin dili,
- udin dili,
- buduq dili,
- qrız dili,
Ləzgi dillərinin əksəriyyəti dialektlərə malikdirlər və bəzən bu dialektlər bir-birini başa düşmürlər. Ləzgi dillərinin morfologiyası üçün çoxhallılıq səciyyəvidir (hallann sayı dildən-dilə 10-dan 30-a qədər artıb-azala bilir). Sintaktik sistemidə isə nominativ, erqativ, dativ konstruksiyalar səciyyəvidir.
Mənbə
- Вопросы сравнительно-исторической грамматики лезгинских языков. Морфология. Синтаксис. М., 1985.
- Истoричeскaя лeксикoлoгия языкoв лeзгинскoй группы. Махачкала, 1987.
- Сравнительная фонетика лезгинских языков. М., 1980.
|
Dil ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
- . 2021-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-28.