Henri Holms

Henri Holms 16 may 1861-ci ildə ABŞ-ın Nyu-Hempşir ştatının Qilmanton şəhərində anadan olmuşdur.^[8] Atası alkoqol aludəçisi, anası isə dindar və sərt xarakterli qadın idi. Uşaqlıq illərində Holms tez-tez təhqir və zorakılığa məruz qalmış, bu isə onun psixoloji inkişafına mənfi təsir göstərmişdir.^[9]

Məktəb illərində yüksək intellekti və elmə marağı ilə seçilsə də, həmyaşıdları tərəfindən lağa qoyulmuşdur. Xüsusilə insan anatomiyasına və tibbi təcrübələrə erkən yaşlardan maraq göstərməsi sonradan onun cinayət fəaliyyətində mühüm rol oynamışdır.^[10]

Holms Miçiqan Universitetinin tibb fakültəsində təhsil almışdır. Təhsil aldığı dövrdə sığorta fırıldaqları ilə məşğul olmuş, meyitləri saxta qəza qurbanı kimi təqdim edərək sığorta ödənişləri əldə etmişdir.^[11] Bu dövrdə şəxsiyyət dəyişiklikləri, saxta adlardan istifadə və insanları manipulyasiya etmək bacarığı onun əsas xüsusiyyətlərinə çevrilmişdir.^[12][13]

1886-cı ildə Holms Çikaqoya köçmüş və burada aptek açmışdır. Daha sonra aptekin yaxınlığında üçmərtəbəli bir bina tikdirmişdir. Bu bina sonradan “Qətl Qəsri” adı ilə məşhurlaşmışdır.^[14]

Binanın xüsusiyyətləri:^[15]

• gizli keçidlər və tunellər
• pəncərəsiz otaqlar
• qaz xətləri ilə təchiz edilmiş otaqlar
• tələlər, gizli qapılar və pilləkənlər
• cəsədlərin yox edilməsi üçün soba və turşu vannaları

Holms binanın tikintisi zamanı işçiləri tez-tez dəyişmiş, heç kimə tam planı göstərməmişdir.

Henri Holmsun cinayət fəaliyyəti XIX əsr ABŞ tarixində misli görünməmiş miqyas və mürəkkəbliklə xarakterizə olunur. Onun törətdiyi cinayətlər təkcə qətllərlə məhdudlaşmamış, eyni zamanda dələduzluq, sığorta fırıldaqları, şəxsiyyət saxtakarlığı və meyitlərin qeyri-qanuni satışı ilə müşayiət olunmuşdur.^[16][17] Holms cinayətləri uzun müddət gizli saxlamağı bacarmış, hüquq-mühafizə orqanlarını və ictimaiyyəti sistemli şəkildə aldatmışdır.^[18]

Holms əsasən gənc, subay və sosial baxımdan müdafiəsiz qadınları hədəf almışdır. Qurbanların çoxu iş axtaran katibələr, satıcılar və ya evlilik ümidi ilə ona yaxınlaşan qadınlar olmuşdur. O, özünü etibarlı iş adamı, həkim və ya varlı bəy kimi təqdim edərək qurbanların etimadını qazanmışdır.^[19]

Manipulyasiya üsullarına yüksək maaşlı iş vədləri, evlilik təklifləri və romantik münasibətlər, təhlükəsiz yaşayış yeri təmin edəcəyi barədə yalanlar, qurbanları ailə və dostlarından təcrid etmək daxil idi. Holms tez-tez qurbanların adına həyat sığortası bağlayır, özünü isə sığorta faydalananı kimi göstərirdi.^[20]

Holmsun cinayət fəaliyyətinin mərkəzində Çikaqoda yerləşən və sonradan “Qətl Qəsri” adlandırılan bina dayanırdı. Bu bina məqsədli şəkildə cinayət törətmək üçün layihələndirilmişdi və bir növ ölüm labirintini xatırladırdı. Bəzi otaqlar səssiz və pəncərəsiz idi, bəziləri isə gizli mexanizmlərlə birbaşa zirzəmiyə açılırdı.^[21] Qurbanlar öldürüldükdən sonra cəsədlər xüsusi şaxtalar vasitəsilə aşağı mərtəbələrə göndərilirdi.

Holms cəsədləri gizlətmək və maddi qazanc əldə etmək üçün müxtəlif üsullardan istifadə etmişdir. O, tibb təhsili və anatomik biliklərindən istifadə edərək meyitləri parçalayırdı. Sobalarda yandırma, turşu vannalarında həll etmə, skeletlərin hazırlanması üsullarından istifadə edirdi.^[22] Hazırlanmış skeletlər tibbi təhsil müəssisələrinə və laboratoriyalara satılırdı. Bu fəaliyyət Holmsa həm maddi gəlir gətirir, həm də cinayət izlərini aradan qaldırmağa imkan verirdi.

Holms bir çox qurbanının ölümü ilə bağlı sığorta şirkətlərini aldatmışdır. O, bəzən tamamilə uydurma şəxslər yaradaraq onların “ölümünü” təşkil edir, bəzən isə real insanları öldürərək onların yerinə başqa cəsədlər təqdim edirdi.^[23]

1894-cü ildə Holms sığorta fırıldaqları və daha sonra qətllər səbəbilə həbs edilmişdir. 1895-ci ildə keçirilən məhkəmədə o, bir neçə qətldə günahkar bilinmişdir. Rəsmi məhkəmə sənədlərinə görə Henri Holms 27 nəfərin qətlində ittiham olunmuşdur.^[24] Lakin Holmsun özü müxtəlif vaxtlarda 20-dən 200-ə qədər insanı öldürdüyünü iddia etmişdir. Tarixçilər və kriminoloqlar qurbanların real sayının 30–40 nəfər arasında olduğunu ehtimal etsələr də, dəqiq rəqəm heç vaxt müəyyən edilməmişdir.^[20]

Henri Holms 7 may 1896-cı ildə Filadelfiyada asılaraq edam edilmişdir. Edam zamanı ölümün gec baş verdiyi, Holmsun bir neçə dəqiqə can verdiyi qeyd olunur. Onun son arzusu bədəninin dərin beton qəbirə basdırılması olmuşdur; məqsədi ölümündən sonra meyitinin parçalanmasının qarşısını almaq idi.^[25]

Henri Holms ABŞ tarixində ən erkən sənədləşdirilmiş seriyalı qatillərdən biri kimi təkcə törətdiyi cinayətlərin miqyası ilə deyil, həm də mürəkkəb və çoxqatlı psixoloji profili ilə diqqət çəkir.^[26] Tədqiqatçılar və kriminal psixoloqlar onun şəxsiyyətini əsasən psixopatik, narsistik və instrumental zorakılığa meylli fərd kimi xarakterizə edirlər. Holms yüksək intellektə malik, ünsiyyətcil və zahirən mədəni bir şəxs olmuşdur. O, ətrafındakı insanlar üzərində güclü manipulyativ təsir yarada bilirdi. Sosial mühitdə özünü etibarlı, mehriban və peşəkar həkim obrazında təqdim etməsi onun cinayət fəaliyyətinin uzun müddət aşkar olunmamasında əsas rol oynamışdır. Onun şəxsiyyətinin əsas xüsusiyyətləri emosional soyuqluq, empatiya çatışmazlığı, yalan danışmağa və aldatmağa meyllilik, məsuliyyətsizlik və vicdan əzabının olmaması, özünü digərlərindən üstün görmə daxil idi. Bu xüsusiyyətlər müasir psixologiyada antisosial şəxsiyyət pozuntusu (ASPD) və psixopatiya anlayışları ilə üst-üstə düşür.^[27]

Holmsun davranışlarında klassik psixopatik göstəricilər müşahidə olunurdu. O, insanları yalnız vasitə kimi qəbul edir, onların həyatına utilitar yanaşırdı. Qurbanların əzabı və ölümü onun üçün emosional deyil, funksional əhəmiyyət daşıyırdı. Holmsun davranışlarında klassik psixopatik göstəricilər müşahidə olunurdu. O, insanları yalnız vasitə kimi qəbul edir, onların həyatına utilitar yanaşırdı. Qurbanların əzabı və ölümü onun üçün emosional deyil, funksional əhəmiyyət daşıyırdı.^[28]

Holms özünü intellektual və mənəvi baxımdan ətrafındakı insanlardan üstün hesab edir, bu üstünlüyü isə həm şəxsi münasibətlərində, həm də cinayət fəaliyyətində açıq şəkildə nümayiş etdirirdi. O, törətdiyi cinayətləri gizlətmək bacarığı ilə fəxr edir, hüquq-mühafizə orqanlarını və cəmiyyəti aldatmağı şəxsi uğur və intellektual qələbə kimi qiymətləndirirdi. Holms üçün başqalarını manipulyasiya etmək yalnız vasitə deyil, eyni zamanda özünü təsdiq forması idi. Bu davranışlar onun şəxsiyyətində güclü narsistik meyillərin mövcudluğunu göstərir.^[29] O, öz zəkasına və “dahiliyinə” heyranlıq duyur, daim nəzarət və hakimiyyət ehtiyacı hiss edir, diqqət mərkəzində olmağa can atırdı. Hətta edam olunmazdan əvvəl belə mətbuata müsahibə verməyə çalışması onun öz obrazını formalaşdırmaq və ictimai diqqəti üzərində saxlamaq istəyinin göstəricisi kimi qiymətləndirilir. Holmsun verdiyi etirafların tez-tez dəyişməsi də reallığı əks etdirməkdən çox, özünü fövqəladə və sirli şəxsiyyət kimi təqdim etmək cəhdi ilə əlaqələndirilir.^[30]

Holms insan psixologiyasını yaxşı anlayan və bu bilikdən sistemli şəkildə istifadə edən manipulyator idi. O, qadınları evlilik, təhlükəsizlik və iş vədləri ilə aldadır, əməkdaşlarını müxtəlif maliyyə fırıldaqlarına cəlb edir və hüquqi boşluqlardan məharətlə yararlanırdı.^[31] Onun yalanları spontan xarakter daşımırdı; əksinə, əvvəlcədən planlaşdırılmış və məqsədyönlü strategiyanın tərkib hissəsi idi. Müxtəlif adlar və şəxsiyyətlərdən istifadə etməsi Holmsun şəxsiyyətində patoloji yalançılıq və identiklik dəyişkənliyinin mövcudluğunu göstərən əsas əlamətlərdən biri kimi dəyərləndirilir.^[32]

Holms üçün zorakılıq emosional boşalma vasitəsi deyil, nəzarət və güc mexanizmi idi. O, cinayətləri impulsiv şəkildə deyil, soyuqqanlı hesablamalar əsasında törədirdi. Bu cinayətlərin əsas motivləri maliyyə qazancı əldə etmək, insan üzərində hökmranlıq hissini yaşamaq, öz intellektual üstünlüyünü sübut etmək və risklə müşayiət olunan təhlükədən zövq almaq olmuşdur. Bu xüsusiyyətlər Holmsun həm hedonistik, həm də instrumental seriyalı qatillərin psixoloji xüsusiyyətlərini özündə birləşdirdiyini göstərir.^[33]

Məhkəmə və edam prosesi zamanı Holmsun davranışı da onun psixoloji portretini aydın şəkildə ortaya qoymuşdur. O, məhkəmə zalında və edam anında soyuqqanlılıq nümayiş etdirmiş, peşmanlıq və ya emosional sarsıntı əlamətləri göstərməmişdir.^[34] Bu davranışlar onun emosional kütlüyünü və ölümə qarşı laqeyd münasibətini əks etdirir. Holmsun cəsədinin parçalanacağından ehtiyat edərək xüsusi olaraq betonla örtülmüş tabutda dəfn olunmasını istəməsi isə onun ölümündən sonra belə nəzarət ehtiyacının və paranoid düşüncə tərzinin davam etdiyini göstərən simvolik detal kimi qiymətləndirilir.^[35]

Henri Holms müasir kriminal psixologiyada erkən dövrün təşkilatlanmış seriyalı qatil modeli, psixopatiya ilə yüksək funksional intellekt arasındakı əlaqənin nümunəsi və urban mühitdə gizli zorakılıq strategiyalarının ilkin formalarından biri kimi öyrənilir. Onun cinayət fəaliyyəti və davranış nümunələri sonradan seriyalı qatillərin psixoloji profillərinin hazırlanmasında, o cümlədən ABŞ Federal Təhqiqat Bürosunun (FBI) profilaktik və analitik modellərinin formalaşmasında dolayı təsir göstərmiş nümunələrdən biri hesab olunur.^[36]

4 iyul 1878-ci ildə Holms Nyu-Hempşir ştatının Alton şəhərində Klara Loverinq (Clara Lovering) ilə evləndi.^[37][38] Onların Robert Loverinq Madcett (Robert Lovering Mudgett; 3 fevral 1880 – 3 noyabr 1956) adlı bir oğlu olmuşdur.^[39] Robert Loudon şəhərində anadan olmuşdur^[40] və sonradan sertifikatlaşdırılmış mühasib olmuş,^[40] eləcə də Florida ştatının Orlando şəhərində şəhər meneceri vəzifəsində çalışmışdır. Holms 18 yaşında Vermont Universitetinə (Burlinqton) daxil olmuş, lakin təhsildən narazı qaldığı üçün bir ildən sonra universiteti tərk etmişdir.

Daha sonra ev yoldaşları Holmsun Klara qarşı fiziki zorakılıq tətbiq etdiyini xatırlamış, 1884-cü ildə — məzuniyyətindən əvvəl — Klara Nyu-Hempşirə qayıtmış və bundan sonra onunla demək olar ki, heç bir əlaqə saxlamamışdır.^[41] Holms Murs (Nyu-York) şəhərinə köçdükdən sonra onun sonradan yoxa çıxan bir azyaşlı oğlanla görüldüyünə dair şayiələr yayılmışdır. Holms uşağın Massaçusetts ştatındakı evinə qayıtdığını iddia etmişdir. Heç bir istintaq aparılmamış və Holms şəhəri tez tərk etmişdir.^[42]

O, daha sonra Filadelfiyaya getmiş və Norristaun Dövlət Xəstəxanasında nəzarətçi kimi işə düzəlmiş, lakin bir neçə gündən sonra işi buraxmışdır. Ardınca Filadelfiyada bir aptekdə çalışmış, lakin həmin aptekdən alınmış dərmanı qəbul etdikdən sonra bir uşağın ölməsi ilə bağlı hadisə baş vermişdir. Holms uşağın ölümündə hər hansı iştirakını inkar etmiş və dərhal şəhəri tərk etmişdir. Çikaqoya köçməzdən əvvəl əvvəlki fırıldaqlarının qurbanları tərəfindən ifşa olunma ehtimalından yayınmaq üçün adını “Henri Hovard Holms” olaraq dəyişdirmişdir.^[42]

1886-cı ilin sonlarında, Klara ilə hələ rəsmi nikahda olduğu halda, Holms Minneapolis şəhərində 24 yaşlı Mirta Belknap (Myrta Belknap) ilə evlənmişdir.^[43] O, Mirta ilə evləndikdən bir neçə həftə sonra Klaradan boşanmaq üçün iddia qaldırmış və onun xəyanət etdiyini iddia etmişdir. Bu iddialar sübuta yetirilməmiş və iş nəticəsiz qalmışdır. Qalan sənədlər Klaranın bu iddiadan ümumiyyətlə xəbərdar olmamış ola biləcəyini göstərir.^[9] Hər halda, boşanma heç vaxt rəsmiləşdirilməmiş,^[27][44] və 4 iyun 1891-ci ildə “təqib edilməməsi” əsası ilə ləğv edilmişdir.^[45]

Holmsun Mirta ilə Lusi Teodat Holms (Lucy Theodate Holmes; 4 iyul 1889 – 29 dekabr 1956) adlı bir qızı olmuşdur; o, Çikaqonun Enqlvud məhəlləsində anadan olmuşdur.^[46] Lusi sonradan dövlət məktəbində müəllim kimi çalışmışdır. Holms Mirta və Lusi ilə birlikdə Vilmett (İllinoys) şəhərində yaşamış, vaxtının böyük hissəsini isə biznes işləri üçün Çikaqoda keçirmişdir. 1893-cü ilin mayında o, sevgilisi Vilhelmina “Minni” Vilyamsı (Wilhelmina “Minnie” Williams) öz həyat yoldaşı kimi təqdim etmişdir. Holms 17 yanvar 1894-cü ildə Denver şəhərində Corcianna Yok (Georgiana Yoke) ilə evlənmişdir,^[47] halbuki həmin vaxt həm Klara, həm də Mirta ilə rəsmi nikahda idi.

1927-ci ildə Şerlok Holms haqqında “Təqaüdçü Rəngbazın Macərası” (The Adventure of the Retired Colourman) hekayəsində qurbanlarını güclü otaqda qazla boğan bir qatil təsvir olunur. 1974-cü ildə qorxu janrının yazıçısı Robert Blox tərəfindən yazılmış Amerika Qotikası romanı Holmsun hekayəsinin bədii şəkildə yenidən işlənmiş versiyasıdır.^[48] 2015-ci ildə Ağ Şəhərdəki İblis (The Devil in the White City) əsərinin film adaptasiyasının çəkilişlərinə Leonardo DiKaprionun baş rolda, Martin Skorsezenin isə rejissor kimi başlaması planlaşdırılsa da, layihə uzun müddət təxirə salınmışdır. 2019-cu ildə Skorseze və DiKaprio Paramount TV və Hulu üçün televiziya versiyasının icraçı prodüserləri kimi nəzərdə tutulmuş, lakin sonradan Hulu layihədən imtina etmiş və serialın gələcəyi qeyri-müəyyən qalmışdır.^[49] Holms Supernatural serialının ikinci mövsümündəki “No Exit” bölümündə Stiven Aberl (Stephen Aberle) tərəfindən canlandırılmışdır,^[50] eləcə də Zamansız serialının birinci mövsümündə “The World's Columbian Exposition” bölümündə Coel Conston (Joel Johnstone) tərəfindən təsvir olunmuşdur.^[51] Holmsun oteli — “Qətl Qalası” — Qaranlıq Şəkillər Antologiyası: Daxilimdəki Şeytan video oyununda da yer alır və Holmsun özü ilə bağlı müxtəlif istinadlar təqdim olunur.^[52]

• Geyer, Detective Frank P. The Holmes-Pitezel Case: A History of the Greatest Crime of the Century and of the Search for the Missing Pitezel Children. Philadelphia: Publishers' Union. 1896. OCLC 3226128.
• Larson, Erik. The Devil in the White City: Murder, Magic, and Madness at the Fair That Changed America. New York: Vintage Books. 2004. ISBN 978-0-375-72560-9.
• Schechter, Harold. Depraved: The Definitive True Story of H. H. Holmes, Whose Grotesque Crimes Shattered Turn-of-the-Century Chicago. New York: Pocket Books. 1994. ISBN 978-0-671-02544-1. OCLC 607738864 və 223220639.

• Asbury, Herbert. Gem of the Prairie: An Informal History of the Chicago Underworld. DeKalb: Northern Illinois University Press. 1986 [1940]. ISBN 978-0-87580-534-4.
• Borowski, John. Estrada, Dimas (redaktor). The Strange Case of Dr. H. H. Holmes. West Hollywood, CA: Waterfront Productions. noyabr 2005. ISBN 978-0-9759185-1-7.
• Crighton, J.D. Detective in the White City: The Real Story of Frank Geyer. Murrieta, CA: RW Publishing House. 2017. ISBN 978-1-946100-02-3.
• Crighton, J.D. Holmes' Own Story: Confessed 27 Murders – Lied Then Died. Murrieta, CA: Aerobear Classics, an imprint of Aerobear Press. 2017. ISBN 978-1-946100-01-6.
• Franke, David. The Torture Doctor. New York: Avon. 1975. ISBN 978-0-380-00730-1.
• Geary, Rick. The Beast of Chicago: An Account of the Life and Crimes of Herman W. Mudgett, Known to the World as H. H. Holmes. New York: NBM Publishing. 2003. ISBN 978-1-56163-365-4.
• Mudgett, Jeff. Bloodstains. U.S.: ECPrinting.com & Justin Kulinski. aprel 2009. ISBN 978-0-615-40326-7.
• Selzer, Adam. HH Holmes: The True History of the White City Devil. New York: Skyhorse. 2017. ISBN 978-1-5107-1343-7.

• "Modern Bluebeard: H. H. Holmes's Castles (sic) Reveals His True Character". Chicago Tribune. August 18, 1895: 40.
• Pennsylvania State Reports Volume 174 on Mughett's trial in death of Benjamin Pitezel 1896
• "The Master of Murder Castle: A Classic of Chicago Crime" John Bartlow Martin. Harper's Weekly. December 1943: 76–85.
• The Twenty-Seven Murders of H. H. Holmes Arxivləşdirilib oktyabr 20, 2017, at the Wayback Machine Discussion of Holmes's confession of 27 murders
• Holmes's Own Story (1895) by Mudgett, Herman W.
• Henri Holms tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)
• Henri Holms  (ing.) Find a Grave saytında