Meri Helen Kreyton, KO (ing. Mary Helen Creighton, 5 sentyabr 1899[1] – 12 dekabr 1989[1]) — kanadalı folklorşünas,[2] bir neçə onilliklər ərzində 4,000-dən çox ənənəvi mahnı, hekayə və inanclar toplamış və Nova Skotiya xalq mahnıları və folkloru haqqında çoxsaylı kitablar və məqalələr nəşr etdirmişdir.[3] Meri, fəaliyyətinə görə bir çox fəxri dərəcələr almış və 1976-cı ildə Kanada Ordeninin üzvü seçilmişdir.
| Helen Kreyton | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 5 sentyabr 1899[1] |
| Vəfat tarixi | 12 dekabr 1989[1] (90 yaşında) |
| Fəaliyyəti | yazıçı, folklorşünas |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Meri Helen Kreyton Kanadanın Nova Skotiya əyalətinin Dartmut şəhərindəki Portland küçəsində anadan olmuşdur. O, uşaqlıqdan folklora və mistik hadisələrə böyük maraq göstərmişdir.[4] Onun zehni qüsuru olan bir bacısı var idi. 1914-1916-cı illər arasında Halifaks Qadın Kollecində təhsil almış və 1915-ci ildə Makqill Universitetindən musiqi üzrə kiçik diplom qazanmışdır.[5] 1918-ci ildə Toronto şəhərində Kral Hərbi Hava Qüvvələrinə (Royal Flying Corps) qoşulmuş, 1920-ci ildə isə Qırmızı Xaç Karvanında tibb işçisi kimi Nova Skotiyaya qayıtmışdır. 1939-1941-ci illərdə Kral kolleci Universitetində qadınlar üzrə dekan vəzifəsində çalışmışdır.[6]
1928-ci ildə Kreyton Nova Skotiyaya ədəbiyyat materialları axtarmaq üçün qayıtmış və əyalətin Təhsil Nazirliyinin müdiri Henri Munro ilə görüşmüşdür.[7] Munro ona Roy Makkenizinin "Nova Skotiyadan Dəniz Mahnıları və Balladalar" kitabını göstərmiş və Kreytona daha çox mahnı tapmağa cəhd etməyi tövsiyə etmişdir.[8] Bundan sonra o, Nova Skotiya əyalətini gəzərək, Gael, İngilis, Alman, Mi’kmaq, Afroamerikalı və Akadiya mənşəli mahnıları, nağılları və adət-ənənələri toplamışdır. Kreyton tez-tez mahnı toplamaq üçün ucqar bölgələrə piyada və ya qayıqla səyahət etmiş,[2] özü ilə birlikdə çarxlı arabada bir metr uzunluğunda melodeon daşıyırdı. Onun ən mühüm nailiyyətlərindən biri Nova Skotiya Mahnısı ("Farewell to Nova Scotia") adlı xalq mahnısını kəşf etməsi olmuşdur. Bu mahnı sonradan əyalətin qeyri-rəsmi himninə çevrilmişdir. 1942-1946-cı illər arasında Kreyton Rokfeller Fondunun üç təqaüdünü qazanaraq Nova Skotiya əyalətində xalq mahnıları toplamışdır.[2]
Onun ikinci təqaüdü Konqres Kitabxanasının verdiyi avadanlıqdan istifadə etməklə mahnı toplamağa sərf olunmuşdur. 1947-1967-ci illər arasında Kreyton Kanada Sivilizasiya Muzeyi üçün mahnı qeydləri aparmışdır. 1954-1960-cı illərdə o, Nyu Bransvik əyalətinə ekspedisiyalar etmişdir.[9] Bu araşdırmaların nəticələri "Cənubi Nyu Bransvik Xalq Mahnıları" adlı kitabda toplanmışdır. Lakin o, başqa tədqiqatçıların iş apardığı ərazilərdə araşdırmalar aparmamağa üstünlük vermişdir. Onun Evergreen House adlı evi Dartmut İrs Muzeyinin bir hissəsi olaraq saxlanılır və ictimaiyyətə açıqdır.[10]
Kreyton xalq mahnılarını topladığı zaman Nova Skotiya və Atlantik əyalətlərində mövcud olan ruhlar və xurafatlarla bağlı hekayələrlə də maraqlanmağa başlamışdır.[11] O, bu hekayələri ilk dəfə 1957-ci ildə nəşr olunan "Bluenose Ghosts" kitabında toplamışdır. 1968-ci ildə isə "Bluenose Magic" adlı digər kitabını nəşr etdirmişdir.[12]
Kreytonun folklor və xalq mahnıları toplamaq sahəsində rəsmi təhsili yox idi. Bu səbəbdən onun nəşr etdiyi kolleksiyaların akademiklər tərəfindən edilməsi tələb olunurdu. Tarixçi Yan Makkey hesab edir ki, Kreyton öz dövrünün sosial təbəqəsinin və tərbiyəsinin məhsulu idi.[13]
Onun topladığı materiallar 1930-cu illərin sonlarında Nova Skotiyanın turizm sənayesində "Şotlandiya ruhu" (Scottishness) anlayışının kommersiyalaşdırılmasına kömək etmişdir.[14] Makkey daha sonra iddia edir ki, Kreytonun əsərləri Nova Skotiya hökuməti və ədəbiyyat xadimləri tərəfindən "çətin həyat yaşayan dənizçilər" və "rustik Nova Skotiyalılar" kimi miflər yaratmaq üçün istifadə olunmuşdur.[15] Bu yanaşma əslində işçi sinfinin real həyatını təhrif edərək, onları əmtəələşdirən bir mədəniyyət yaradırdı. "Nova Skotiyadan Mahnılar və Balladalar" adlı kitabı "seçmə " (selective editing) etməkdə tənqid olunmuşdur. "Maritime Folk Songs" albomu isə bəziləri tərəfindən mahnı seçimlərinə görə tənqidə məruz qalmışdır.[16]
2011-ci ildə Kreytona Kanada Mahnı Yazarları Şöhrət Zalının Frenk Devis İrsi Mükafatı verilmişdir. 2018-ci ildə o, "Milli Tarixi Şəxs" adına layiq görülmüşdür.[17]
- ↑ 1 2 3 4 Helen Creighton // SNAC (ing.). 2010.
- ↑ 1 2 3 MacGregor, N. & Croft. C. (2008).
- ↑ Nova Scotia Archives and Records Management (2008).
- ↑ McKay, Ian (1994). "The Quest of the Folk: Antimodernism and Cultural Selection in Twentieth Century Nova Scotia." Montreal/Kingston: McGill-Queen's University Press.
- ↑ Many of the dates found in this article can be found in supporting documents at Nova Scotia Archives and Records Management
- ↑ Creighton, H. (1975). p. 48.
- ↑ Creighton, H. (1975). p. 133.
- ↑ Nova Scotia Archives and Records Management. (2008). Helen Creighton – Archival Description. Retrieved February 28, 2008, from http://www.gov.ns.ca/nsarm/virtual/creighton/description.asp Arxivləşdirilib aprel 13, 2008, at the Wayback Machine
- ↑ "Evergreen House – Dartmouth Heritage Museum". www.dartmouthheritagemuseum.ns.ca (ingilis). İstifadə tarixi: 2018-07-18.
- ↑ Ian MacKay, Quest of the Folk, McGill-Queens University Press, 1994
- ↑ Wilgus, D.K. (1959), p. 200
- ↑ Karpeles, M (1963, p. 149)
- ↑ Karpeles. M. (1963). "Review of Maritime Folk Songs". Journal of the International Folk Music Council, 15, p. 149
- ↑ Lara Zarum, "Canadian Songwriters Hall of Fame". The Canadian Encyclopedia, October 26, 2020.
- ↑ Clary Croft: Helen Creighton: Collecting the German-based Folklore of Lunenburg County, in Deutsch-kanadisches Jahrbuch – German Canadian Yearbook, 16, Ed. Lothar Zimmermann, Hartmut Froeschle, Myka Burke. Historical Society of Mecklenburg, Upper Canada, Toronto 2000 ISSN 0316-8603
- ↑ McKay, I. (1993). He is more picturesque in his oilskins: Helen Creighton (collector of Nova Scotian folk music) and the art of being Nova Scotian. New Maritimes, 12(1), 12–22.
- ↑ Government of Canada Announces New National Historic Designations, Parks Canada news release, January 12, 2018
- The Helen Creighton Folklore Society
- NFB documentary A Sigh and a Wish: Helen Creighton's Maritimes
- The Helen Creighton Collection Virtual Exhibit at Nova Scotia Archives and Records Management Arxivləşdirilib noyabr 23, 2007, at the Wayback Machine
- Helen Creighton recordings in the Library of Congress Traditional Music and Spoken Word Catalog
- Helen Creighton recordings at the Library and Archives of the Canadian Museum of Civilization
- Nancy Mcgregor; Clary Croft. Helen Creighton // Encyclopedia of Music in Canada. March 6, 2014. İstifadə tarixi: August 22, 2019.
- Nancy Mcgregor; Clary Croft; Mabel H. Laine. Helen Creighton // The Canadian Encyclopedia. Historica Canada. April 11, 2014. İstifadə tarixi: August 22, 2019.
- Helen Kreyton — IMDb səhifəsi
- Helen Kreyton — Discogs diskoqrafiyası
- Article at thecanadianencyclopedia.ca
- Second article at thecanadianencyclopedia.ca
- Articles published by Helen Creighton at thecanadianencyclopedia.ca