Feminist antropologiya

Feminist antropologiya 1970-ci illərdən başlayaraq üç əsas tarixi mərhələdən keçmişdir: qadın antropologiyası, gender antropologiyası və nəhayət feminist antropologiya.^[3][4]

Bu tarixi mərhələlərdən əvvəl feminist antropoloqlar öz elmi irslərini XIX əsrin sonlarına bağlayırlar. Erminni Platt Smit, Elis Kanninqhem Fleçer, Matilda Koks Stivenson, Frensis Densmor kimi bir çox qadın özünü öyrədən antropoloqlar olmuş və onların nailiyyətləri XX əsrin əvvəllərində antropologiyanın peşəkarlaşması ilə unudulmuşdur.^[5] İlk qadın antropoloqlar arasında bəzi məşhur antropoloq kişilərin həyat yoldaşları da var idi ki, onlar tədqiqat prosesində tərcüməçi və transkripsiyaçı kimi fəaliyyət göstərirdilər. Məsələn, Marqeri Vulf, məşhur etnoqrafik əsəri The House of Limi həyat yoldaşı Tayvanın şimalında sahə tədqiqatlarını müşahidə edərkən əldə etdiyi təcrübələrə əsaslanaraq yazmışdır.

Marqaret Mid və Rut Benedikt feminist antropologiya tarixində əsas fiqurlar sayılsalar da, fərqli etnik mənşəli qadın antropoloqlar da bu sahənin nəzəri əsaslarının formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.^[6] Məsələn, Hortens Povdermeyker Britaniyalı antropoloq Bronislav Malinovskinin tələbəsi olaraq bir neçə vacib siyasi tədqiqat aparmışdır: Melaneziyada qadınların reproduksiyası, Amerika Cənubunda irq, Hollivudda gender və istehsal (1950) və Afrika Mis Kəmərində sinif-gender-irq münasibətləri. Bundan əlavə, Frans Boasın tələbəsi olan afroamerikalı Zora Nil Hörston dövrün elmi obyektiv etnoqrafiyasından fərqlənən narrativ formalarla eksperiment aparmışdır.^[7]Afroamerikalı qadınlar arasında etnoqrafiya və yaradıcılığı birləşdirən başqa alimlər də olmuşdur, məsələn, 1940-cı illərdə rəqs sahəsində tədqiqat aparan Ketrin Dunham və Perl Primus.^[8] Feminist antropologiyanın digər sahələrə yayılmasında isə fiziki antropoloq Kerolayn Bond Dey və arxeoloq Meri Liki mühüm rol oynamışdır.^[9]

Feminist arxeologiya 1970-ci illərin sonları və 80-ci illərin əvvəllərində formalaşmışdır və bu sahə arxeologiyada prosesual yanaşmanın epistemologiyasına qarşı çıxan simvolik və hermenevtik arxeologiya kimi alternativ nəzəriyyələrlə yanaşı inkişaf etmişdir.^[10] Marqaret Konki və Canet Spektorun 1984-cü ildə yazdığı Arxeologiya və Genderin Tədqiqi adlı məqaləsi həmin dövrdə feminist tənqidin əsas ideyalarını əks etdirirdi.^[11] Feminist arxeoloqlar hesab edirdilər ki, arxeoloqlar müasir Qərb gender normalarını keçmiş cəmiyyətlərə mexaniki şəkildə tətbiq edirlər. Məsələn, əmək bölgüsündə gender faktorunun olduğu düşünülərək kişilərə aid fəaliyyət sahələri (məsələn, ovçuluq və heyvan kəsimi) tədqiqatlarda daha çox diqqət mərkəzində saxlanılırdı.^[12] Bundan əlavə, arxeologiya elmi əsasən kişilərin dəyərləri və normaları əsasında qurulmuşdu. Məsələn, qadınların əsasən laboratoriya tədqiqatlarına yönəldilməsi və sahə tədqiqatlarından uzaq tutulması, arxeoloqun təsvirinin sərt və maskulin "elmin kovboyu" obrazı ilə assosiasiya edilməsi buna misal ola bilər.^[13]

Feminist mədəni antropologiya mədəni antropologiyaya feminist nəzəriyyə prizmasından baxan bir sahədir. Bu iki sahənin birləşməsi ilə mədəni antropologiyaya ikili yanaşmadan kənar bir perspektiv qazandırılmışdır.^[14] Yeni tədqiqat məlumatları və elmi biliklər heç bir məhdudiyyət olmadan dəyərləndirilir. Bu sahə feminizmə və qadın-gender araşdırmalarına təsir edə bilər, çünki o, antropoloji nəzəriyyələrə əsaslanan feminist təhlillər təqdim edir.^[15]

1970-ci illərdə qadınlar universitetlərin sosial elmlər sahəsinə daxil olmağa başladılar. Əvvəllər əsasən kişilər tərəfindən idarə olunan bu sahələrdə qadınların iştirakı gender araşdırmaları və qadın hüquqlarının sosial elmlərə inteqrasiyası baxımından mühüm dəyişikliklər yaratdı.^[16] 1980-ci illərə qədər qadın antropoloqlar əsasən ailə, nikah və qohumluq kimi mövzulara yönəlirdi. Lakin feminist antropoloqlar bu stereotipə qarşı çıxaraq daha geniş mədəni aspektlərə fokuslanmaq istədilər.

Feminist antropologiyanın ilkin dövrlərində o, qadın antropologiyasının bir alt sahəsi kimi nəzərdə tutulmuşdu. Lakin feminist mədəni antropologiya müstəqil bir sahə kimi formalaşmağa başladı, çünki gender və qadın araşdırmaları antropoloji nəşrlərdə yetərincə təmsil olunmurdu.^[17] Feminist antropologiyanın inkişafı ilə fərqli mədəniyyətlərdə şəxsi identiklik, dəyərlər və adət-ənənələrin fərqlilikləri əsas tədqiqat mövzularına çevrildi. Bununla da, feminist antropoloqlar gender və seksuallığın mədəni variasiyalarına daha çox diqqət ayırmağa başladılar. Feminist yanaşma antropoloji perspektivdən qadınların cəmiyyətdəki rolunu və sosial elmlərə töhfələrini öyrənərək feminist mədəni antropologiya sahəsinin yaranmasına gətirib çıxardı.^[18]

Feminist antropologiya ilə akademik feminizmin digər istiqamətləri arasındakı münasibətlər bəzən gərgin olur. Fərqli mədəniyyətlərdə genderin müxtəlif formalarda qurulduğunu araşdıraraq feminist antropologiya qadınların təzyiqə məruz qalmasının universal bir hadisə olmadığını iddia edə bilər.^[19] Henrietta Murun fikrincə, "qadın" anlayışı antropoloji araşdırmalarda universal analitik kateqoriya kimi istifadə olunmaq üçün yetərincə geniş deyil. Antropoloq Mişel Rozaldo bəzi feministlərin bu yanaşmanı əsas feminist prinsiplərdən biri ilə ziddiyyətli hesab etdiyini qeyd edir. Müasir feminist antropoloq Merilin Stratern isə antropologiyanın fərqlilikləri öyrənməli olduğunu və onları aradan qaldırmağa çalışmamalı olduğunu vurğulayır, lakin feminist antropologiyanın bu məsələdə müqavimətlə qarşılaşdığını da qeyd edir.

• Duley, Margot I. and Mary I. Edwards. (1986) The Cross-Cultural Study of Women: A Comprehensive Guide. New York, NY: Feminist Press.
• Moore, Henrietta L. (1996) The Future of Anthropological Knowledge, London; New York: Routledge,
• Nicholson, L. "Article Review on Rosaldo's 'The Use and Abuse of Anthropology'". Signs. 7 (42). 1982: 732–735. doi:10.1086/493918. ISSN 0097-9740.
• Reiter, Rayna R. (1975) ed. Toward an Anthropology of Women, Monthly Review Press: New York.
• Bratton, A. (May 1998) Feminist Anthropology Arxivləşdirilib 2011-06-18 at the Wayback Machine
• Soga, K. "Feminist Anthropology" (15/12/03), Summary of McGee, R et al. (2004) Anthropological Theory: An Introductory History, New York: McGraw Hill.
• Abu-Lughod, Lila (1986). Veiled sentiments: honor and poetry in a Bedouin society, University of California Press.
• Abu-Lughod, Lila (1993). Writing Women's Worlds: Bedouin Stories. University of California Press.
• Davis-Floyd, Robbie (1992/2003). Birth as an American rite of passage. Berkeley: University of California Press.
• Ruth Behar and Deborah A. Gordon (eds.), Women Writing Culture. University of California Press, 1995.
• Janice Boddy (1990). Wombs and Alien Spirits: Women, Men, and the Zar Cult in Northern Sudan. University of Wisconsin Press.
• Delaney, Carol. 1991. The Seed and the Soil: Gender and Cosmology in Turkish Village Society. University of California Press.
• Gelya Frank, Venus on Wheels: Two Decades of Dialogue on Disability, Biography, and Being Female. University of California Press, 2000.
• Carla Freeman, High Tech and High Heels: Women, Work, and Pink-Collar Identities in the Caribbean. Duke University Press, 2000.
• Donna M. Goldstein, Laughter Out of Place: Race, Class, Violence, and Sexuality in a Rio Shantytown. University of California Press, 2003.
• Hochschild, Arlie Russell (1983/2003). The managed heart: commercialization of human feeling. Berkeley, University of California Press.
• Inhorn, Marcia Claire. 1994. Quest for conception: gender, infertility, and Egyptian medical traditions. University of Pennsylvania Press.
• Kondo, Dorinne K. (1990). Crafting selves: power, gender, and discourses of identity in a Japanese workplace. Chicago:University of Chicago Press.
• Layne, Linda L. (2003) Motherhood lost: a feminist account of pregnancy loss in America. New York: Routledge.
• Lock, Margaret. (1993) Encounters with Aging: mythologies of menopause in Japan and North America. University of California Press.
• Lutz, Catherine (1988). Unnatural emotions: everyday sentiments on a Micronesian atoll & their challenge to western theory. Chicago, University of Chicago Press.
• Mahmood, Saba (2005). Politics of piety: the Islamic revival and the feminist subject. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 0-691-08695-8 (pb alk. paper).
• Martin, Emily. 2001. The Woman in the Body: A Cultural Analysis of Reproduction. Boston: Beacon Press.
• Moore, Henrietta L. (1988). Feminism and anthropology. Cambridge, UK, Polity Press.
• Ong, Aihwa (1987). Spirits of resistance and capitalist discipline: factory women in Malaysia. Albany, State University of New York Press.
• Radway, Janice A. (1991). Reading the romance: women, patriarchy, and popular literature. Chapel Hill, University of North Carolina Press.
• Rapp, Rayna (2000). Testing Women, Testing the Fetus: The Social Impact of Amniocentesis in America. New York: Routledge.
• Salzinger, Leslie (2003). Genders in production: making workers in Mexico's global factories. Berkeley: University of California Press.
• Scheper-Hughes, Nancy (1992). Death without weeping: the violence of everyday life in Brazil. Berkeley, University of California Press.
• Teman, Elly (2010). Birthing a Mother: the Surrogate Body and the Pregnant Self. Berkeley: University of California Press.
• Tsing, Anna Lowenhaupt (1993). In the realm of the diamond queen: marginality in an out-of-the-way place. Princeton, Princeton University Press.
• Diane L. Wolf (ed.), Feminist Dilemmas in Fieldwork. Westview Press, 1996.
• Margery Wolf, A Thrice-Told Tale Feminism, Postmodernism, and Ethnographic Responsibility. Stanford University Press, 1992.

• Association for Feminist Anthropology
• Overview of Feminist Anthropology
• Anthropological Theories: Feminist Anthropology Arxivləşdirilib 2011-06-07 at the Wayback Machine
• Page on feminist anthropology from Indiana University Arxivləşdirilib 2011-06-18 at the Wayback Machine