Endoderma — Endoderma çox erkən rüşeymin üç əsas cücərmə qatının içərisidir[1]. Digər iki təbəqə ektoderma (xarici təbəqə) və mezodermadir (orta təbəqə), endoderm ən daxili təbəqədir. Arxenteron boyunca içəriyə köçən hüceyrələr endodermaya çevrilən qastrulanın daxili təbəqəsini təşkil edir.
Endoderma əvvəlcə sütunlu olan yastı hüceyrələrdən ibarətdir. Bir çox sistemin epiteli qatını təşkil edir.
Bitki biologiyasında endoderma, tez-tez bir hüceyrə qatından ibarət olan gənc tumurcuqların və gənc köklərin qabığının daxili hissəsinə uyğundur. Bitki böyüdükcə daha çox endoderma toplanır.
Aşağıdakı diaqram endodermanın yaratdığı toxumaları göstərir. Embrionik endoderma bədəndəki iki borunun, həzm və tənəffüs borusunun daxili qatına çevrilir[2].
| Təbəqə | Kateqoriya | Sistem | |
|---|---|---|---|
| Ümumi[3] | Mədə-bağırsaq traktının | ağız, udlaq və uc rektum (ektoderma tutmalarla örtülmüşdür) istisna olmaqla bütün qida kanalı), hüceyrələrin daxili, qaraciyər və pankreas daxil olmaqla həzm borusuna açılan bütün vəzlərin | |
| Ümumi | Tənəffüs yolu | nəfəs borusu, bronxlar və ağciyər alveolaları | alveollar ağciyərlər | |
| Ümumi | Endokrin vəzilər və orqanlar | timus (yəni timik epiteliya hüceyrələri). | |
| Eşitmə sistemi | epiteliya eşitmə borusu və timpanik boşluq | ||
| Sidik sistemi | sidik kisəsi və sidik kanalının bir hissəsi |
Qaraciyər və pankreas hüceyrələrinin ümumi bir əvvəlcədən qaynaqlandığına inanılır.
İnsanlarda endoderma, 5 həftəlik embrion inkişafından sonra fərqlənən orqanlara ayrıla bilər[4].
-
Embrion kəsik. -
Uterusun dekidual membranına yerləşdirilmiş bir yumurta hüceyrəsinin kəsilməsi -
Siqnal yolu endodermanın induksiyası
- ↑ Langman's Medical Embryology, 11th edition. 2010.
- ↑ Gilbert, SF. "Endoderm". Sinauer Associates. 18 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 March 2013.
- ↑ The General category denotes that all or most of the animals containing this layer produce the adjacent product.
- ↑ Zaret KS. "Hepatocyte differentiation: from the endoderm and beyond". Curr. Opin. Genet. Dev. 11 (5). October 2001: 568–74. doi:10.1016/S0959-437X(00)00234-3. PMID 11532400.