Dita e Veres və ya Yay Günü (alb. Dita e Verës) — Albanların qədim politeist inanclarına əsaslanan və hər il 14 mart tarixində qeyd olunan bahar bayramı.
| Dita e Veres | |
|---|---|
| Rəsmi adı | Dita e Verës |
| Ölkə |
 Albaniya |
| Qeyd olunmağa başlayıb | 2004 |
| Həsr olunub | Yaz |
| Başlayır | 14 mart |
| Tarix | 14 mart |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu bayram, təbiətin oyanışı, günəşin güclənməsi və həyatın yenilənməsini simvolizə edir. Ənənəvi olaraq, bu gün yazın başlanğıcı və ilin yeni dövrünün başlanğıcı kimi qəbul edilir.
Dita e Veres bayramı, Albanların qədim politeist inanclarını və təbiətə olan hörmətini əks etdirən bir bayramdır. Bu bayram, təbiətin yenilənməsi, ailə və dostluq bağlarının gücləndirilməsi və mədəni irsin qorunması baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.[1]
Dita e Veres bayramının kökləri qədim İlliriyalıların təbiətə və məhsuldarlığa əsaslanan inanclarına dayanır. Əfsanəyə görə, təbiət və meşələrin tanrıçası olan Zana yalnız, bu gün, 14 martda məbədindən çıxar və təbiətin oyanışı barədə insanları müjdələyərdi.[2]
Ənənəvi Alban təqvimində bu tarix yazın başlanğıcı və ilin yeni dövrünün başlanğıcı kimi qəbul edilir.
Muasir dövrdə Dita e Veres bayramı, Albaniyanın müxtəlif şəhərlərində, xüsusilə Tirana və Elbasanda geniş şəkildə qeyd olunur. Bələdiyyələr tərəfindən konsertlər, sərgilər, idman yarışları və digər mədəni tədbirlər təşkil olunur.[3]
Verore, qırmızı və ağ ipdən hazırlanmış bilərzikdir və Dita e Veres bayramının əsas simvollarından biridir. Bu bilərzik yazın başlanğıcını və yaxşı arzuları simvolizə edir. Ənənəyə görə, bu bilərzik ilk qaranquş görüldükdə çıxarılır və ağac budağına asılır ki, quş onu yuva qurmaq üçün istifadə etsin.
Ballokumya, əsasən Elbasan şəhərinə xas olan və Dita e Veres bayramında hazırlanan xüsusi bir şirniyyatdır.[4] Bu, qarğıdalı unu, yağ, şəkər və yumurtadan hazırlanır və ənənəvi olaraq mis qabda yoğrularaq bişirilir.[5]
13 mart gecəsi evlərdə yumurta qaynadılır və onun suyu ilə səhər gözlər yuyulur. Bu ritualın insanı pisliklərdən qoruduğuna və sağlamlıq gətirdiyinə inanılır.[1]
14 mart səhəri ailələr və dostlar bir-birini ziyarət edir, şirniyyatlar və yeməklər paylaşılır. Günün ortasında isə ailələr və dostlar təbiətə çıxaraq pikniklər təşkil edir, bu da birlik və yenilənməni simvolizə edir.[6]
Elbasan şəhəri Dita e Veres bayramının ənənəvi mərkəzi hesab olunur. Burada bayram böyük miqyasda qeyd olunur, küçələr bəzədilir, konsertlər və karnavallar təşkil edilir.[7]
Bu bölgələrdə uşaqlar evdən-evə gəzərək mahnılar oxuyur və rəngli yumurtalar alırlar. Ayrıca, "anak" adlı xüsusi bir piroq hazırlanır və axşam saatlarında tüstü ilə pisliklərdən təmizlənmək üçün tonqallar yandırılır.[8]
Tropoya bölgəsində insanlar müqəddəs sayılan məzarları ziyarət edir və dualar edirlər. Bu, məhsuldarlıq və rifah üçün edilir.
- ↑ 1 2 "Embracing Tradition: Celebrating Summer Day in Albania". Gazeta Tema. 2024-03-14CET05:43:42. İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ Besnik. ""Dita e Verës", çfarë simbolizon kjo festë dhe historia e saj". Euronews Albania (ingilis). 2025-03-14. İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ "14-Mars, Kremtohet Dita e Veres - Bashkia Tirane". İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 21 mart 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 may 2025.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 10 mart 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart 2025.
- ↑ Dornieden, Jessica. "Celebrating Summer's Day in Albania - Dita e Verës Real Albanian" (ingilis). 2024-03-12. İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ Masotti, Francesca. "How To Celebrate Dita E Verës In Albania Like A Local". Culture Trip (ingilis). 2018-03-09. İstifadə tarixi: 2025-05-13.
- ↑ ""Summer Day", the story of the traditional holiday". alfapress.al. İstifadə tarixi: 2025-05-13.