Cəriri məzhəbi (ərəb. المذهب الجريري) — IX əsrdə əsası qoyulmuş və 10-cu əsrdə fəaliyyətini dayandıran sünni islamda ilkin hüquq məktəblərindən (məzhəblərindən) biri[1].
Məzhəbin banisi-eponimi Təbəristandan (müasir İran) olan fars əsilli məşhur müsəlman ilahiyyatçısı İbn Cərir ət-Təbəridir (839–923). İbn Cərir Qurana dair ən yaxşı teoloji şərhlərdən birinin (Təfsir ət-Təbəri) müəllifi olmaqla yanaşı, həm də hədis (ilm əl-hədis) və İslam hüququ (fiqh) üzrə alim idi. Uzun müddət hüquqi məsələlərdə əş-Şafiinin davamçısı olan ət-Təbərinin məzhəbi Şafii məzhəbindən çox da fərqlənmirdi və bir çox mühüm cəhətlər bu məzhəbdən götürülmüşdü.
Gəncliyində Əhməd ibn Hənbəldən dərs almaq niyyəti ilə Bağdada səfər edən (lakin onun sağlığında tapa bilməyən) ət-Təbəri, sonradan dəfələrlə hənbəlilərlə qızğın polemikaya girmiş və onun ardıcılları hənbəli məzhəbinin enerjili müxalifləri olmuşdur. Təbəri ilə Hənbəlilər arasında düşmənçilik o qədər şiddətlənmişdir ki, 923-cü ildə Təbəri vəfat etdikdən sonra hənbəlilərin dəfni pozmaması üçün o, gecə gizli şəkildə dəfn edilmişdir. Cəriri məktəbi qadınların roluna liberal münasibətilə seçilirdi. Məsələn: Cəririlər qadınların hakim ola biləcəyini və kişilərə namaz qıldıra biləcəyini düşünürdülər. Cəriri məzhəbinin ciddi şəkildə qınadığı fiqhi üstünlük məsələsində də Hənəfi məzhəbi ilə ziddiyyətləri tapılmışdır[2].
Cəriri məzhəbi ilə bağlı bütün ardıcıllarının istinad etdiyi əsas əsər Təbərinin "Şəriət hökmləri haqqında mükəmməl çıxışlar" (ərəbcə: "لطيف القول في أحكام شرائع الشرائع الإمشلا]" adlı kitabıdır.
"İctihad qapıları"nın artıq "qapalı" sayılmağa başladığı dövrdə yaranmış bəzi digər məktəblər (məsələn: Auzailik, Zahirilik) kimi Cəriri məzhəbi 10-cu əsrdə mövcudluğunu dayandırdı[3].
- ↑ Brown, Jonathan A. C. Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. 2014. səh. 193. ISBN 978-1780744209.
Although it eventually became extinct, Tabari's madhhab flourished among Sunni scholar for two centuries after his death.
- ↑ Stewart, Devin J. Muhammad b. Dawud al-Zahiri's Manual of Jurisprudence // Weiss, Bernard G. (redaktor). Studies in Islamic Legal Theory. Studies in Islamic law and society (ingilis). 15. Leiden: Brill Publishers. 2002. səh. 135. ISBN 978-90-04-12066-2.
- ↑ Ali A., Thiam I. D., Talib Y. A. . UNESCO Publishing. 2016. səh. 24. ISBN 9789231001338 https://books.google.kz/books?id=2Mh7DQAAQBAJ&pg=PA24 (#bare_url_missing_title).
The Different aspects of Islamic culture: Islam in the World today; Islam and the Muslim world today
}