Asiya Amerika feminizmi — Asiya Amerikalı qadınların və qeyri-heteroseksual insanların kimliklərinin,[1] mübarizələrinin və unikal təcrübələrinin kəsişmələrini nəzərə alan, zamanla inkişaf edən sosial-siyasi hərəkatları, nəzəriyyələri və praktikalarını əhatə edir.[2] Bu feminist hərəkat, kolonializm, imperializm və müharibənin davam edən mirasları çərçivəsində digər rəngli qadınların və transmilli feministlərin həmrəyliyi ilə qadınların mövqelərinin və praktikalarının çoxşaxəli olmasını nəzərə alır. O, Asiya Amerikalı araşdırmaların hetero-patriarxal aspektlərinə və ağdərili əsas feminist hərəkatlar tərəfindən kənarlaşdırılmağa meydan oxumaq üçün inkişaf etmişdir.[3]
Vətəndaş Hüquqları Hərəkatından ilhamlanan milli ədalət mübarizəsinin bir hissəsi olaraq, tələbələr etnik araşdırmalar və Asiya Amerikalı araşdırmaların kolleclərdə tədris olunması üçün təşkilatlanaraq çıxış etdilər. Bu proses, xüsusilə San-Fransisko Dövlət Universitetində keçirilən Üçüncü Dünya Azadlıq Cəbhəsi (TWLF) etirazları ilə önə çıxdı. Eyni zamanda, Kombahi River Kollektivi kimi hərəkatlar Üçüncü Dünya Qadınları Alyansının formalaşmasına təsir etdi və bir çox Asiya Amerikalı qadınlar bu alyansın yaranmasında iştirak etdilər. Onlar ABŞ imperializminin xaricdə yaratdığı problemlərlə və daxildəki irqçiliklə mübarizədə həmrəy oldular.[4]
Bundan əlavə, Çin inqilabı, soyuq müharibə gərginlikləri və ABŞ-ın Koreya, Vyetnam və Cənub-Şərqi Asiyanın digər bölgələrində apardığı hərbi kampaniyalar 1971-ci ildə Vankuverdə keçirilən Hind-Çin Qadın Konfransı kimi tədbirlərə gətirib çıxardı. Bu konfranslar Asiya Amerikalı qadınların mobilizasiyasına və ABŞ imperiyasının və Asiyanın hər yerində müharibəyə qarşı transmilli şüurun formalaşmasına şərait yaratdı.[5]
Asiya Amerikalı feministlər, əsas Asiya Amerikalı araşdırmalarında və ağ feminist hərəkatlarında kənarda qaldıqları üçün özləri üçün müstəqil platformalar yaratmağa başladılar. Onlar jurnallar, qəzetlər nəşr etdilər və Asiya Amerikalı feminizmi ilə bağlı akademik kurslar təşkil etdilər.[6]
Alimlər Asiya Amerikalı tarixinin yalnız irqi ayrı-seçkiliyə əsaslandığını iddia etməyin sadəlövh yanaşma olduğunu vurğulayırlar. Əksinə, gender və seksual identifikasiya aspektləri də nəzərə alınmalıdır.[7]
1875-ci il Peyc aktı çinli qadınların ABŞ-a "amoral məqsədlərlə" gətirilməsini qadağan edirdi.[8] Bu qanun çinli qadınların ABŞ-a gəlişini məhdudlaşdıraraq çinli ailələrin formalaşmasına mane oldu. 1882-ci il Çinlilərin təcrid aktı çinli işçilərin ölkəyə girişini qadağan etdi.[9] Ancaq orta sinif dəyərlərinə uyğun hesab edilən çinli qadınlar ölkəyə daxil ola bildilər. Çinli qadınlar ABŞ-a gəldikdə, Encel adasında uzun-uzadı sorğu-sual edilirdilər. Onlar xəstəlik daşıyıcıları kimi təqdim olunurdu. 1907-ci il Centlmen sazişi çinli və yapon qadınların həyat yoldaşlarına qoşulmaq üçün ABŞ-a miqrasiyasına icazə verdi, lakin onların yalnız evdar qadın olacaqları sübut edilməli idi. Bu, "foto gəlinlər" praktikasına səbəb oldu – ABŞ-da yaşayan yapon subaylar foto vasitəsilə evlənərək Yaponiyadan həyat yoldaşlarını gətirirdilər.[10]
Asiya Amerikalı feminizminin kökləri Üçüncü Dünya Feminizminə dayanır. Bu hərəkat, 1960-1970-ci illərdə dekolonizasiya, qadın hüquqları və irqi bərabərlik hərəkatlarına əsaslanaraq ABŞ-da dərisi fərqli olan qadınların həmrəyliyini inkişaf etdirdi.[11] Təşkilatlar ABŞ imperializminə və Cənubi Afrika aparteid rejiminə qarşı çıxaraq, Honduras, El Salvador, Çili, Qrenada, Beyrut və Filippindəki silahlı müqavimət hərəkatlarını dəstəkləyirdilər.[12] Asiya Amerikalı feministlər Üçüncü Dünya Qadınları Alyansı (TWWA) təşkilatına töhfə verdilər. Bu təşkilat "Üçqat Təhlükə" (irq, sinif və gender) anlayışını irəli sürdü. Lakin TWWA tənqid olundu, çünki bəzi Asiya ölkələrinin sosialist rejimlərini ideallaşdıraraq "radikal orientalist" yanaşma nümayiş etdirdiyi iddia edildi.[13]
Mədəni araşdırmalarda Asiya Amerikalı feminist alimlər göstəriblər ki, gender və irq analizi olmadan sosial hakimiyyət strukturlarını anlamaq mümkün deyil.[14] Məşhur alim Liza Lou, "Immigrant Acts" adlı əsərində Asiya Amerikalıların assimilyasiya edilmədiyini və onlardan iqtisadi məqsədlər üçün istifadə edildiyini göstərir. Digər alimlər, məsələn, Çandra Talpade Mohanti, qərb feministlərinin üçüncü dünya qadınlarını homogen, qurban obrazında təqdim etməsini tənqid edib.[15]
Asiya Amerikalı feministlər azadlığa aparan yol barədə fərqli mövqelərə malikdirlər. Radikal feministlər, sosializmi və dekolonizasiya hərəkatlarını əsas götürərək,[16] ABŞ-ın siyasi sistemindən kənarda qalmağı seçdilər. Liberal feministlər, məsələn, Petsi Mink, mövcud siyasi institutlarda qadınların hüquqlarını qorumaq üçün çalışdılar. Lakin radikal feministlər liberal yanaşmanı tənqid edərək bildirdilər ki, bu, ABŞ-ın kolonial siyasətini davam etdirir və yerli xalqları sıxışdırır.[17]
Rəngli siyasətin qadınları — dəri rəngi fərqli olan qadınların həm irqçilik,[18][19] həm də seksizmə məruz qaldıqları əsasına söykənən bir koalisiyadır. Digər kontekstlərdə bu, insanların təkcə siyasətdə deyil, gündəlik həyatda da həyatımızı müəyyən edən zülm strukturlarına qarşı müxtəlif yollarla müqavimət göstərməsinə istinad edir. Rəngli qadınların siyasəti irqin və genderin kəsişməsində baş verən zorakılıqlara[20] – interseksionallıq anlayışına əsaslanır və irqlə genderin ayrılmaz olduğunu vurğulayır. Rəngli qadın feministləri əsas feminist axını tənqid edərək onun irqin və genderin kəsişməsini nəzərə almamasını vurğulayırlar.[21] Rəngli qadınların feminizmində əsas anlayışlardan biri odur ki, "siyasət" yalnız qanunlar, siyasətlər və təşkilatlanma ilə məhdudlaşmır – əksinə, gündəlik həyat təcrübələri də siyasəti müəyyən edir. Asiya-Amerikalı feministlər də yerli (İndigen), qaradərili, Çikanx və Latinx feminist nəzəriyyələrindən öyrənməyin vacibliyini vurğulayırlar. Onlar irqçiliyin digər icmalar kimi Asiya əsilli insanlara da fərqli təsir göstərdiyini qəbul edirlər.[22]
Yerli Havaylı alimlər Stefani Nohelani Teves və Mayl Arvin, "AAPI" (Asiya-Amerikalı və Sakit Okean Adalı) termininin Sakit Okean Adalıları üçün zərərli olduğunu tənqid edirlər.[23] Onlar hesab edirlər ki, bu geniş kateqoriya Sakit Okean Adalılarını Asiyalılarla eyni mədəniyyət və təcrübəyə malik kimi göstərir və onların yerli kimliyini silir.[24]
1898-ci ildə ABŞ Havay Krallığını devirdi və 1900-cü ildə onu rəsmi şəkildə öz ərazisinə daxil etdi. Havayın 1959-cu ildə dövlətə çevrilməsindən sonra, Havay mədəniyyəti və iqtisadiyyatı turizm və ABŞ hərbi maraqları naminə manipulyasiya edildi. Hula rəqslərinin ticarətə çevrilməsi və ABŞ boyunca nümayiş etdirilməsi Havay xalqını "Amerika üçün açıq" bir toplum kimi göstərərək müstəmləkəçiliyi qanuniləşdirdi.[25]
Peminizm, Filippin-Amerikalı qadınlar üçün unikal bir feminist yanaşmadır. Bu termin "Pinay" və ya "Pilipina" (Amerikada doğulmuş Filippinli qadınlar) ifadələrindən yaranmışdır.[26] Melinda de Xesus, "Peminizmi"Asiya-Amerikalı Feminizmdən fərqləndirərək, bunu "imperial travmanın gender analizi" kimi izah edir.[27] Filippinli qadınların əməyinin həm cinsiyyətə, həm də irqə görə istismar edildiyi vurğulanır. Burada "insan alveri" termini geniş mənada işlədilir və hər cür məcburi və istismarçı əmək şəraitini əhatə edir.[28]
- ↑ Mohanty, Chandra Talpade. "Under Western Eyes: Feminist Scholarship and Colonial Discourses". Boundary 2. 12/13. 1984: 333–358. doi:10.2307/302821. ISSN 0190-3659. JSTOR 302821.
- ↑ Fujiwara, L.; Roshanravan, S. Chatterjee, Piya (redaktor). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 3–24. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Fujiwara, L. Chatterjee, Piya (redaktor). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 241–260. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Chu, Judy. "Asian American Women's Studies Courses: A Look Back at Our Beginnings". Frontiers: A Journal of Women Studies. 8 (3). 1986: 96–101. doi:10.2307/3346381. JSTOR 3346381. 2020-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Wu, Judy Tzu-Chun. Chatterjee, Piya (redaktor). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 43–65. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1.
- ↑ Hong, Grace Kyungwon. Chatterjee, Piya (redaktor). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 27–42. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Parreñas, Rhacel Salazar; Tam, Winnie, "5. The Derivative Status of Asian American Women, by Rhacel Salazar Parreñas and Winnie Tam", The Force of Domesticity, New York University Press, 2020-12-31, 110–133, doi:10.18574/nyu/9780814768556.003.0009, ISBN 978-0-8147-6855-6, İstifadə tarixi: 2024-12-08
- ↑ Kuo, Rachel; Zhang, Amy; Shaw, Vivian; Wang, Cynthia. "#FeministAntibodies: Asian American Media in the Time of Coronavirus". Social Media + Society (ingilis). 6 (4). 2020-10-01: 2056305120978364. doi:10.1177/2056305120978364. ISSN 2056-3051. 2022-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Machida, Margo. "New Critical Directions: Transnationalism and Diaspora in Asian American Art". Source: Notes in the History of Art. 31 (3). 2012: 23–28. doi:10.1086/sou.31.3.23208591. ISSN 0737-4453. JSTOR 23208591. 2024-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Chow, Esther Ngan-Ling. "The Feminist Movement: Where Are All the Asian American Women?". U.S.-Japan Women's Journal. English Supplement (2). 1992: 96–111. ISSN 1059-9770. JSTOR 42772039. 2024-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Mallapragada, Madhavi. "Asian Americans as racial contagion". Cultural Studies. 35 (2). 2021-05-04: 279–290. doi:10.1080/09502386.2021.1905678. ISSN 0950-2386.
- ↑ Parreñas, Rhacel Salazar; Tam, Winnie, "5. The Derivative Status of Asian American Women, by Rhacel Salazar Parreñas and Winnie Tam", The Force of Domesticity, New York University Press, 2020-12-31, 110–133, doi:10.18574/nyu/9780814768556.003.0009, ISBN 978-0-8147-6855-6, İstifadə tarixi: 2025-01-18
- ↑ Wu, J. T.-C. Asian American Feminisms and Women of Color Feminisms: Radicalism, Liberalism, and Invisibility // Fujiwara, L.; Roshanravan, S. (redaktorlar ). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 43–66. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Lowe, Lisa. Immigrant Acts: On Asian American Cultural Politics. Duke University Press. 1996. doi:10.2307/j.ctv11vc8b8. ISBN 978-0-8223-1858-3. JSTOR j.ctv11vc8b8.
- ↑ Lowe, Lisa. The Intimacies of Four Continents (ingilis). Duke University Press. 2015-05-20. doi:10.1215/9780822375647. ISBN 978-0-8223-7564-7.
- ↑ webteam. "Grace Hong". Gender Studies (ingilis). 2024-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-09.
- ↑ Nakamura, Lisa. Digitizing Race: Visual Cultures of the Internet. 23 (NED - New). University of Minnesota Press. 2008. ISBN 978-0-8166-4612-8. JSTOR 10.5749/j.ctttswwb. 2024-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Fujikane, Candace; Okamura, Jonathan Y. Asian Settler Colonialism: From Local Governance to the Habits of Everyday Life in Hawai'i. University of Hawai'i Press. 2008. ISBN 978-0-8248-3015-1. JSTOR j.ctt6wr0h6.
- ↑ Saranillio, Dean Itsuji. "Haunani-Kay Trask and Settler Colonial and Relational Critique: Alternatives to Binary Analyses of Power". Verge: Studies in Global Asias. 4 (2). 2018: 36–44. doi:10.5749/vergstudglobasia.4.2.0036. ISSN 2373-5066. 2025-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Taylor, Liza. Feminism in Coalition: Thinking with US Women of Color Feminism. Duke University Press. 2022-11-11. doi:10.2307/j.ctv30hx4rw.6. ISBN 978-1-4780-2378-4. JSTOR j.ctv30hx4rw. 2024-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Fujiwara, L.; Roshanravan, S. Chatterjee, Piya (redaktor). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 3–24. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Crenshaw, Kimberle. "Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence against Women of Color". Stanford Law Review. 43 (6). 1991: 1241–1299. doi:10.2307/1229039. ISSN 0038-9765. JSTOR 1229039. 2023-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Imada, Adria L. Aloha America: Hula Circuits through the U.S. Empire. Duke University Press. 2012. doi:10.2307/j.ctv1198vmn. ISBN 978-0-8223-5196-2. JSTOR j.ctv1198vmn.
- ↑ Arvin, M.; Teves, S. Chatterjee, Piya (redaktor). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 107–137. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ Chatterjea, Ananya; Madison, D. S. Dancing Transnational Feminisms: Ananya Dance Theatre and the Art of Social Justice. University of Washington Press. 2022. 3–20. JSTOR j.ctv2902b44. 2024-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.
- ↑ De Jesus, Melinda L., redaktorPinay power: peminist critical theory: theorizing the Filipina/American experience. New York: Routledge. 2005. ISBN 978-0-415-94982-8.
- ↑ Velasco, G. Fujiwara, L.; Roshanravan, S. (redaktorlar ). Asian American Feminisms and Women of Color Politics. University of Washington Press. 2018. 198–217. ISBN 978-0-295-74435-3. JSTOR j.ctvcwnmk1.
- ↑ Cho, S. K. "Converging stereotypes in racialized sexual harassment: where the model minority meets suzie wong". Journal of Gender, Race and Justice. 1 (1). 1997: 177–212. 2025-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-20.