Aparteid

Aparteid, apartheyd (afrik. apartheid; azərb. ayrı yaşamaq‎) — İrqi ayrı-seçkiliyin ən kəskin formasıdır. Bir qrup əhalinin yaşamaq üçün zəruri olan hər şeydən məhrum edilməsidir. Aparteid genosidi xatırladır və onun bir növüdür. CAR-ın hakim dairələri tərəfindən 20-ci əsr də "ağdərili" olmayan əhaliyə qarşı həyata keçirilən ifrat irqi və milli diskriminasiya və seqreqasiya siyasəti. Aparteidin məqsədi azlıq təşkil edən ağ əhali tərəfindən qeyri-avropalıları istismar etmək və milli-azadlıq mübarizəsinə qarşı güclü maneələr yaratmaq idi. 1910-cu ildə Cənubi Afrika haqqında aktın qəbul olunması Aparteid sisteminin əsasını qoydu. Cənubi Afrika İttifaqında irqçi Millətçi partiya hakimiyyətə gəldikdən sonra (1948) rəsmi dövlət siyasəti kimi tətbiq edildi. 1950–54-cü illərdə seqreqasiyanı kəskinləşdirən bir sıra qanunlar qəbul olundu. 1959-cu ildə qəbul olunmuş "Bantuların özünüidarəsinin inkişafı haqqında qanun"a əsasən Afrika əhalisinin parlamentdə təmsil olunmasına son qoyuldu, bantustanlar yaradıldı. 20-ci əsrin 70-ci illərində Afrika Milli Konqresinin rəhbərliyi altında milli və sosial əsarətə qarşı hərəkat geniş vüsət aldı. BMT dəfələrlə sənədlər qəbul edərək Aparteidi bəşəriyyətə qarşı cinayət kimi qiymətləndirdi. 80-ci illərdə Cənubi Afrikada Aparteidə qarşı hərəkatın dünya ölkələrinin əksəriyyəti tərəfindən dəstəklənməsi yerli hökuməti irqçilik siyasətini yumşaltmağa məcbur etdi. 1990-cı ilin əvvəllərinə qədər CAR-ın hakim dairələri aparteid siyasətini yerli əhaliyə qarşı aparmışdır. 90-cı illərin əvvəllərində CAR-ın prezidenti F. V. de Klerk Aparteidin tədricən ləğvinə başladı. CAR-ın "ağ" əhalisi arasında 1992-ci ildə keçirilən referendumdan və 1994-cü ilin demokratik seçkilərindən sonra Aparteid tamamilə ləğv olundu.^[1]