Anastasiya Alekseyevna Bitsenko (qızlıq soyadı Kameristaya, həmçinin müxtəlif mənbələrdə Kameritaya və ya Kamerinskaya variantları verilir) (rus. Анастаси́я Алексе́евна Бице́нко; 29 oktyabr 1875[1], Baxmut qəzası[d], Rusiya imperiyası – 16 iyun 1938[1], Kommunarka poliqonu[d]) — Rusiya inqilabçısı, XX əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyasında inqilabi terrorun iştirakçısı. O, Sosialist İnqilab Partiyasının və onun döyüş qanadının üzvü olub. Anastasiya Bitsenko 1905-ci ildə Rusiyanın keçmiş hərbi naziri Viktor Saxarova sui-qəsd etməklə şöhrət qazanıb. 11 ildən artıq həbsdə saxlandıqdan sonra fevral inqilabı zamanı azad edilib və Sol Sosialist-İnqilabçılara qoşulub. Nailiyyətlərinə görə partiya onu Brest-Litovsk müqaviləsi ilə nəticələnən Birinci Dünya müharibəsində Almaniya-Rusiya sülh danışıqları üçün Sovet nümayəndə heyətinin tərkibində öz nümayəndəsi təyin edib. Stalin repressiyaları zamanı edam edilməzdən əvvəl SSRİdə müxtəlif partiya vəzifələrində çalışıb.
| Anastasiya Bitsenko | |
|---|---|
._Отбывала_Нерчинскую_каторгу._Crop.png) | |
| Doğum tarixi | 29 oktyabr 1875[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 16 iyun 1938[1] (62 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası SSRİ |
| Milliyyəti | rus |
| Dini | ateist |
| Fəaliyyəti | inqilabçı, terrorist, siyasətçi, dövlət xadimi |
| Partiyası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Anastasiya Bitsenko Yekaterinoslav quberniyasının Baxmut rayonunun Aleksandrovka kəndində ukraynalı kəndli ailəsində anadan olub (anketlərdə rus olduğunu yazıb). 1884-cü ildə Birinci Baxmut Qızlar Gimnaziyasına daxil olub və 1892-ci ildə onu bitirib.[2] Moskvada Maarifçilər və Müəllimlər Cəmiyyətinin pedaqoji kurslarında oxuyub.[3] O, sonradan tərk etdiyi Saratovdan olan tacirlə nigaha daxil olub.[4]
1901-ci ildə Anastasiya Bitsenko Saratova sürgün edilib.
1902-ci ildə o, sıralarında karyera qurduğu Sosialist İnqilabçılar Partiyasına (SİP) daxil olub. 1902-1903-cü illərdə Smolenskdə, 1903-1904-cü illərdə Sankt-Peterburqda, 1905-ci ildə Moskvada Sosialist İnqilabçılar Partiyasının komitələrinin üzvü olub.[2]
1905-ci ildə Bitsenko Sosialist İnqilabçılar Partiyası Döyüş Təşkilatının uçuş heyətinin üzvülüyünə qəbul edilib.[5] O, noyabrın 22-də Stolıpin aqrar islahatına qarşı olan iğtişaşları silah gücünə yatıran general-adyutant V.V Saxarovu rəsmi qəbul zamanı Saratov qubernator evində güllələyib.[6]
1906-cı il martın 3-də Anastasiya Bitsenko məhkəmə tərəfindən ölüm cəzasına məhkum edilib. Sonradan onun cazası ömürlük həbslə əvəz edilib. O, cəzasını Nerçinsk qadınların cəzaçəkmə düşərgəsində çəkib.[7]
Anastasiya Bitsenko qətldən həmən sonra gətirildiyi Butırka həbsxanasında bir neçə tanınmış qadın inqilabçı və terrorçu ilə tanış oldu. O zaman Aleksandra İzmailoviç, Mariya Spiridonova, Lidiya Yezerskaya, Revekka Fialka və Mariya Şkolnikdə Buturkada həbsdə yatırdılar.
Nerçinsk katorqasında sürgünə göndəriləndə qatar hər bir stansiyadan keçəndə məhbus qatarında “Sosialist İnqilabçılığın Anası”nın olduğunu eşidən izdiham onu salamlayır təntənəli yığıncaqlar və mitinqlər təşkil edirdi. İzmailoviç sonradan xatirələrində bu hadisəni belə xatırlayırdı: "Gündüzlər, axşamlar, gecələr hər dayanacaqda (pəncərələri döyüb bizi oyandırırdılar) – camaat özünü unudacaq dərəcədə sevinirdi. Bizi görməyin sevinci, qadınlara olan məhəbbət insanı vəcdə gətirirdi. Bizi salamlamaq üçün stansiyaya on-yüz minlərlə insan axışıb gəlirdi. Onlar sevinc göz yaşları, bəzən də dəli hönkürtü ilə ağlayırdılar ki, bu da bizə heyrətamiz təsir bağışlayırdı. İçlərindəki alovu, sevinci necə ifadə edəcəklərini bilmədən ona çiçəklər yağdırırdılar. Cırıq və nimdaş paltar geyinən fəhlələr həyəcandan titrəyərək əllərində olan mis sikkələri vaqonun pəncərələrinə uzadırdılar. Stansiyalarda süd satan qadınlar qarovulçulara süd qabları verirdilər - "onları bizim qadınlar üçün götürün" qışqırırdılar. Xanımlar üzüklərini, hörmətli bəylər saatlarını çıxarıb verirdilər. Yadımdadır, bir ayağı qoltuqağa söykənən bir dənizçi, müharibədən qayıdarkən ondan bir neçə siqaret və bir mis sikkə götürmək üçün sədəqə istədi <…> Həmişə olduğu kimi, pəncərələrə sonsuz sayda konfet qutuları, portağal, peçenye (bütün yol boyu şirniyyat atəşinə tutlmuşduq), qəzetlər, sayı bilinməyən çiçəklər və mis, gümüş pullar (bəzən iki-beş qəpiyə qədər) atırdılar. Neçə dəfə bütün stansiyalarda qarşımıza çıxanlara pula ehtiyacımız olmadığını, altı nəfərin heç nəyə ehtiyacı olmadığını söylədik. Xeyli sayda xəz papaqlar əldən-ələ sürətlə dolaşmağa davam etdi və qarovul rəisi polkovnikimizə təhvil verildi" - O.V.Budnitskinin müəllifi olduğu "Rusiyanın qadın terrorçuları. Fədakar qatillər" əsərindən bir parça.[8]
Anastasiya Bitsenko 1917-ci ilin martında Fevral inqilabı nəticəsində azad edilib. Azad edildikdən sonra Çita Fəhlə və Əsgər Deputatları Sovetində təhsil komissiyasına rəhbərlik edib. May-iyun aylarında o, Transbaykal vilayətindən Sosialist İnqilabçılarının 3-cü Qurultayına nümayəndə olub. Bitsenko qurultayın rəyasət heyətinə seçilib, Mərkəzi Komitəyə namizədliyini irəli sürüb. Lakin (səbəb göstərmədən) sonradan namizədliyini geri çəkilib. Qısa müddət sonra Sosialist İnqilabçı İnternasionalistlərə qoşulub. Moskvada oktyabr hadisələri zamanı o, rayon Hərbi İnqilab Komitəsinin tərkibində şəhərin küçələrində çıxış edib.[12]
Noyabrda Anastasiya Bitsenko Sosialist İnqilabçılar Partiyasının parçalanmasından sonra Təsis Qurultayında Sol Sosialist İnqilabçılar Partiyasının (PLSR) Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilib. “Bizim yol” (Sol Sosialist İnqilabçılarının çap orqanı) jurnalının redaksiya komitəsinin üzvü olub. O, Müəssislər Məclisinə üzv olmaq üçün namizədliyini irəli sürsədə, seçkilərdə məğlub olub.[13]
1917-ci ilin noyabrından 1918-ci ilin martına qədər Anastasiya Bitsenko Brest-Litovsk sülh danışıqlarında sovet nümayəndə heyətinin üzvü idi və burada danışmamaqla hər kəs də “susmaq” təəssüratı yaradıb.[14][15]
Anastasiya Bitsenko 1918-ci ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü seçilib. Mart-iyun aylarında Moskva və Moskva vilayəti Xalq Komissarları Soveti sədrinin müavini olub. Bitsenko Moskva Soveti Rəyasət Heyətinin və Moskva Vilayət Şurasının İcraiyyə Komitəsinin üzvü seçilib. Eserlərin mərkəzi çap orqanı "Əmək Bayrağı" ilə əməkdaşlıq edib. Sosialist İnqilabçılar Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin Təbliğat Məktəbində mühazirələr oxuyub. Apreldə Sosialist İnqilabçılar Partiyasının 2-ci qurultayında bolşeviklərlə əməkdaşlığı müdafiə edib.
İyul ayında Anastasiya Bitsenko V Ümumrusiya Sovetlər Qurultayının nümayəndəsi seçilib. İyulun 6-da Sol Sosialist İnqilabçılarının məşhur çıxışına mənfi reaksiya verib və “Volya Truda” qəzeti ətrafında birləşən kommunistlərə qarşı mübarizənin əleyhdarları qrupuna qoşulub.
Sentyabrda "Volna Truda" platformasının tərəfdarlarının 1-ci qurultayında Sosialist İnqilabçılar Partiyasından ayrılan İnqilabçı Kommunizm Partiyası Mərkəzi Komitəsinin üzvü seçilib.
Noyabr ayında Anastasiya Bitsenko Yakov Sverdlovun tövsiyyəsi ilə Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasına üzv qəbul olunub.
Sağ sosialist inqilabçılarının məhkəməsi zamanı (8 iyul - 7 avqust 1922) Anastasiya Bitsenko "partiyanı tərk edən və onun mübarizə üsullarını pisləyən bir qrup sosialist inqilabçısını" müdafiə edib.
Anastasiya Bitsenko Qırmızı Professorlar İnstitutunda oxuyub, sonra Dövlət Torpaq Agentliyində müəllimlik, partiya və sovet işlərində çalışıb.
Stalin repressiyaları zamanı partiyadan xaric edilib, institutdakı işindən qovulub. Bir müddət Lebedeva adına tikiş fabrikində təbliğatçı vəzifəsində çalışıb.[16] 1938-ci il fevralın 8-də Sosialist İnqilabçı terror təşkilatına mənsub olmaqda ittiham edilərək həbs edilib və 1938-ci il iyunun 16-da SSRİ Ali Məhkəməsinin Hərbi Kollegiyası tərəfindən ən yüksək cəza tədbiri - edam cəzasına məhkum edilib. Güllələnmə qərarı Kommunarka edamm poliqonunda həyata keçirilib.[17]
Anastasiya Bitsenko 1961-ci ildə 1937-ci, 1920-ci və 1930-cu illərin əvvəllərində olan cinayyət işlərinə görə SSRİ Ali Məhkəməsinin qərarı ilə reabilitasiya olunub (ölümündən sonra).[16]
- ↑ 1 2 3 4 Историческая энциклопедия Сибири (rus.). / под ред. В. А. Ламин Новосибирск: 2009. ISBN 5-8402-0230-4
- ↑ 1 2 Schmidt, (1927). səh. 443
- ↑ Maxwell, (1990). səh. 200
- ↑ Boniece, (2010b). səh. 180
- ↑ Knight, (1979). səh. 153
- ↑ Boniece, (2010b). səh. 181
- ↑ Steinberg, (1935). səh. 45 ff (Chapter V: Triumphal progress)
- ↑ Будницкий О. В. . Женщины-террористки России. Бескорыстные убийцы. Феникс. 1999. 224. ISBN 999-00-1401858-0.
- ↑ a b Trotsky's speech at Brest-Litovsk. Arxivləşdirilib 2022-01-18 at the Wayback Machine The NationalArchives (Reino Unido). Consultado el 19/01/2008
- ↑ For documentary purposes the German Federal Archive often retained the original image captions, which may be erroneous, biased, obsolete or politically extreme. Brest-Litowsk, Waffenstillstandsabkommen Zentralbild, I. Weltkrieg 1914–18 Die Unterzeichnung des Waffenstillstandsabkommens zwischen Deutschland und seinen Verbündeten und Rußland am 15. dekabr 1917 in Brest-Litowsk. UBz: Der Oberbefehlshaber der Ostfront Generalfeldmarschall Leopold Prinz von Bayern, links, bei der Unterzeichnung, rechts die Delegation Sowjetrußlands Leo Kamenew, Adolf Joffe und Anastasia Bitsenko. Abgebildete Personen: Bayern, Leopold von: 1846–1930, Prinz, Generalfeldmarschall, Deutschland
- ↑ http://www.esacademic.com/dic.nsf/eswiki/914637 Arxivləşdirilib 2019-02-28 at the Wayback Machine, Los diccionarios y las enciclopedias sobre el Académico
- ↑ Schmidt, (1927). səh. 444
- ↑ Boniece, (2010b). səh. 188
- ↑ Tooze, (2015). səh. xv, chapter 1
- ↑ Ulam, (1974). səh. 57
- ↑ 1 2 Kizny, Roynette, (2013). səh. 1
- ↑ Shots in Moscow, (2004). səh. 53
- Boniece, Sally A. The Spiridonova Case, 1906: Terror, Myth and Martyrdom // Anemone, Anthony (redaktor). Just Assassins: The Culture of Terrorism in Russia. Northwestern University Press. 2010a. 127–151. ISBN 978-0810126923.
- Boniece, Sally A. "The Shesterka of 1905-06: Terrorist Heroines of Revolutionary Russia". Jahrbücher für Geschichte Osteuropas. Franz Steiner Verlag. 58 (Modern Times - Terrorism in Late Imperial Russia). 2010b: 172–191. doi:10.25162/jgo-2010-0010. JSTOR 41052426.
- Hochschild, Adam. To End All Wars: A Story of Loyalty and Rebellion, 1914-1918. Houghton Mifflin Harcourt. 2011. ISBN 978-0547549217.
- Kizny, Tomasz; Roynette, Dominique. La Grande Terreur en URSS 1937-1938 (fransız). Les éditions noir sur blanc. 2013. ISBN 978-2-88250-303-9.
- Knight, Amy. "Female Terrorists in the Russian Socialist Revolutionary Party". Russian Review. 38 (2 (April)). 1979: 139–159. doi:10.2307/128603. JSTOR 128603.
- Maxwell, Margaret. Narodniki women: Russian women who sacrificed themselves for the dream of freedom. Pergamon Press. 1990. ISBN 0-08-037461-1.
- "Shots in Moscow (List of nearly 12,000 Moscow victims of terror)" (rus). Последний адрес (Last address). 29 October 2004. İstifadə tarixi: 1 May 2019.
- Schmidt, Otto Yulevich, redaktoren:Great Soviet Encyclopedia. 6. Moscow: Sovetskaya Entsiklopediya. 1927.
- Steinberg, Isaac Nachman. Spiridonova: Revolutionary Terrorist. Methuen. 1935.
- Tooze, Adam. The Deluge: The Great War and the Remaking of Global Order 1916-1931. Penguin Books. 2015. ISBN 978-0141032184.
- Ulam, Adam Bruno. Expansion and coexistence: Soviet foreign policy, 1917-73. Praeger Publishing. 1974. ISBN 9780275886301.
- Der Waffenstillstand von Brest-Litowsk (The Brest-Litovsk Peace Treaty) - Archived original newsreel from 1917 documenting the delegates (including Bitsenko)
- Stites, Richard. The Women's Liberation Movement in Russia: Feminism, Nihilism, and Bolshevism, 1860-1930. Princeton University Press. 1978. ISBN 978-0691100586.