Agrilinae yarımfəsiləsi-(lat. Agrilinae) Buğumayaqlılar tipinin Sərtqanadlılar dəstəsin Qızılböcəklər fəsiləsinə aid olan yarımfəsilə.
| Agrilinae | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Agrilinae |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Agrilinae yarımfəsiləsiləsinə aid qızıl böcəklərini nazikbədən adladırırlar.[3]
Sürfələrin ağac bitkilərinin gövdəsinin daxilində gizli həyat sürməsi onların əsas bioloji xüsusiyyələrindən biridir.[3] Nazikbədən qızıl böcək cinsi (Agrilus) sürfələri ağac və kol bitkilərinin gövdələrinin qabığı altında, o duncağında, ot bitkilərinin gövdə və köklərində inkişaf edirlər. Bir çox növləri ciddi ziyan vurur. Qalxancığın altından çıxmış sürfə tumurcuğun içərisinə girir, yollar açır və özəyə doğru keçir. Yaşıl nazikbədən qızıl böcək bir çox ağac və kolların yarımcinslərində (qarağat, söyüd, qovaq, fısdıq) inkişaf edərək bir neçə qida formalarına malikdirlər. Agrilus Curtis, 1825 qızıl böcəklər fəsiləsinin ən böyük cinsidir, tərkibində 3000-ə qədər növ var. Bu cinsin nümayəndələrini nazikbədən böcəklər adlandırırlar, ən tez-tez rast gəlinən böcəklərdir, onların arasında təhlükəli zərərvericiləri coxdur. Sürfə mərhələsində ziyan verirlər. Sürfələr ağac və kolların qabığı altında, ot bitkilərin köklərində inkişaf edirlər. Coraebus Agrilinae yarımfəsiləsinin cinslərdən biridir. Ədəbiyyatda 250 növ göstərilir. Bizim tədgigatlarda təbii vilayətin bütün rayanlarında rast gəlinib Bu növlər arasında ən təhlükəli ziyanverici Agrilus viridis hesab olunur. Böcək ölcüləri 5–9 mm-dir tünd yaşıl rəngli. Bədəni nazik. Sürfələrin ölcüləri 17mm.
Bu növün bir nəsli 1-2 ilə inkişaf edir. Sürfə mərhələsində qışlayır, bu zaman zədələnmiş budaqların alt tərəfində yerləşir. Qış diapauzadan sürfələr mart aylarında, orta temperatur 12 0 C qalxanda çıxır. Aprel-may aylarında sürfələr puplaşırlar. Pup ağ rəngli olur, ölcüləri 12–21 mm. May-iyun aylarında böcəklər bağlarda rast gəlinir. Günün işıqlı vaxtında ən çox fəalıq göstərirlər. Ağaç və kölların yarpaqlarını gəmirərək qidalanirlar. Mayalanmadan bir necə gün kecəndən sonra dişi fərdlər yarpaqların və nazik budaqların üzərinə yumurta qoymağa başlayırlar. Dişilərin reproduktiv xüsusiyyəti 22-72 yumurtadır. Cənub rayonlarda yumurtanın inkişafı 11-17 gün çəkir. Yumurta qoyma mərhələsi 1-2 ay davam edir. Sonra böcəklər ölürlər. Qalxancığın altından çıxmış sürfə gövdənin içərisinə girir, yollar açır və özəyə doğru keçir. Agrilus viridis-ın bir necə qida forması olur. Onlar həm ağac və köl bitkilərdə inkişaf edirlər, həm də ot bitkilərdə. Ən çox zərər sürfə mərhələsində gətirirlər. Ziyanvericinin fəaliyyəti məhsuldarlıgı 2 dəfə aşağı sala bilər. Bu böcəklər çox sayda baxımsız bağlarda olur. Coraebus rubi növü: Ölcüləri 7–11 mm. Bədəni qara rəngdə olur, üzərində metal rəngli zolaglı naxışlarla. Bədəni uzunsovdur. Kambiy laylarında inkişaf edir. Sürfələri qızılgül, moruq, itburnu kollarını daha çox zədələyir. Yetkin fərdlər yarpaqlarla qidalanır.
Coraebus elatus növü: Böcəklərin ölcüləri 5–7 mm. Bədəni tünd bürünc rəngli olur. Moruq, itburnu, yemişan bitkilərində inkişaf edir.
Meliboeus robustus növü: Böcəklərin ölcüləri 6–8 mm-dir. Rəngləri çox fərqli olur tünd göydən – tünd yaşıla qədər, xarakterik metal parıltılı olur. Bu növ 3 illik tədqiqatlarımızda say çoxluğunu təşkil edirdi. Yetkin fərdlər qanqal bitkisində rast gəlirdi. Bu bitkinin üzərində fərdlər mayalanmaq ücun görüşürlər. Sürfələr meyvə ağacların gövdəsində inkişaf edirlər, bununla da bitkiyə əhəmiyyətli dərəcədə ziyan vururlar.
Bu yarımfəsilənin növlərinə respublikanın bütün rayonlarında rast gəlinir.
Cinslər
Növlər
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2008.
- ↑ Bouchard P., Bousquet Y., Davies A. E., Alonso-Zarazaga M. A., Lawrence J. F., Newton A. F., Reid C. A. M., Slipiński S. A., Smith A. B. T. Family-group names in Coleoptera (Insecta) (ing.). // ZooKeys / T. L. Erwin Sofia: Pensoft Publishers, 2011. Vol. 88, Iss. 88. P. 1–972. 972 p. ISSN 1313-2989; 1313-2970 doi:10.3897/ZOOKEYS.88.807 PMID:21594053
- ↑ 1 2 Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
- Azərbayvcanın heyvanlar aləmi, II cild. Bakı, Elm, 2004
- B.A.Axмедов. Некоторые экологические характеристики и значение златок подсемейства Agrilinae, Laporte, 1835. Zoologiya İnstitutunun əsərləri. Bakı. “Elm”, 2011. cild 29.