Tactopoda (lat. tactus - toxunma və q.yun. πούς, podós - ayaq) — heyvanlar (Animalia) aləminin buğumayaqlılar (Arthropoda) tipinə aid olan bir kladdır. Tactopoda, əsasən suda yaşayan heyvanlardan ibarət olan iki qrupdan – xərçəngkimilər (Crustacea) və traxeyalılar (Tracheata) – ibarətdir.[1][2][3][4]
| Tactopoda | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tactopoda |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
||||
| ||||
Tactopoda kladının əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
Çevik, seqmentləşdirilmiş bədən: Tactopoda üzvləri, çevik, seqmentləşdirilmiş bədənə malikdirlər. Bu, onların hərəkətliliklərini və uyğunlaşma qabiliyyətlərini artırır.[5]
Ekzoskelet: Tactopoda üzvləri, xitin və ya kalsium karbonatdan ibarət sərt bir ekzoskeletə malikdirlər. Bu ekzoskelet, onlara qoruma və dəstək təmin edir.[6]
Qoşalaşmış ətraflar: Tactopoda üzvləri, bədənin hər seqmentində qoşalaşmış ətraflara malikdirlər. Bu ətraflar, hərəkət, qidalanma, duyğu və digər funksiyalar üçün istifadə olunur.[7]
Tactopoda kladı, aşağıdakı iki əsas qrupdan ibarətdir:
Crustacea (Xərçəngkimilər): Bu qrup, karides, xərçəng, lobster, kerevit və digər bir çox suda yaşayan heyvanı əhatə edir. Xərçəngkimilər, əsasən dənizlərdə və okeanlarda yaşayır, lakin bəzi növləri şirin sularda və quruda da rast gəlinir.
Tracheata (Traxeyalılar): Bu qrup, həşəratlar, çoxayaqlılar, örümcekler və digər bir çox quru onurğasızını əhatə edir. Traxeyalılar, quru mühitə uyğunlaşmışdır və nəfəs almaq üçün traxeya adlanan xüsusi borucuqlara malikdirlər.
Tactopoda kladının filogenetik əlaqələri hələ tam olaraq aydınlaşdırılmamışdır. Bununla birlikdə, molekulyar və morfoloji dəlillərə əsasən, Tactopoda kladının Mandibulata kladının qardaş qrupu olduğu düşünülür.[8]
- ↑ Regier, J.C.; Shultz, J.W.; Zwick, A.; Hussey, A.; Ball, B.; Wetzer, R.; Martin, J.W.; Cunningham, C.W. "Arthropod relationships revealed by phylogenomic analysis of nuclear protein-coding sequences". Nature. 463 (7284). 2010: 1079–1083. Bibcode:2010Natur.463.1079R. doi:10.1038/nature08742. PMID 20147900.
- ↑ Graham Budd. "Tardigrades as 'stem-group arthropods': the evidence from the Cambrian fauna" (PDF). Zoologischer Anzeiger. 240 (3–4). 2001: 265–279. doi:10.1078/0044-5231-00034. 2016-03-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- ↑ Smith, M. R.; Ortega-Hernández, J. "Hallucigenia's onychophoran-like claws and the case for Tactopoda". Nature. 514 (7522). 2014: 363–366. Bibcode:2014Natur.514..363S. doi:10.1038/nature13576. PMID 25132546.
- ↑ De Haro, A. "Origen y relaciones fitogenéticas entre Artrópodos, Onicóforos, Anélidos y Lofoforados, según datos moleculares y morfológicos". Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural Sección Biológica. 94 (1–2). 1998: 103–113. 2023-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-23.
- ↑ Brusca, R.C.; Brusca, G.J. Invertebrates. Sunderland, Massachusetts: Sinauer Associates. 2013. ISBN 978-0-87893-098-3.
- ↑ Pechenik, J.A. Biology of the Invertebrates. New York: McGraw-Hill Education. 2015. ISBN 978-0-07-352418-4.
- ↑ Ruppert, E.E.; Fox, R.S.; Barnes, R.D. Invertebrate Zoology: A Functional Evolutionary Approach. Belmont, California: Brooks/Cole. 2004. ISBN 978-0-03-025982-1.
- ↑ Oakley, T.H.; Wolfe, J.M.; Lindgren, A.R.; Zaharoff, A.K. "Phylotranscriptomics to bring the understudied into the fold: monophyletic ostracoda, fossil placement, and pancrustacean phylogeny". Molecular Biology and Evolution. 30 (1). 2013: 215–233. doi:10.1093/molbev/mss216. PMC 3533368. PMID 22977117.