Ageniaspis fuscicollis (lat. Ageniaspis fuscicollis) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pərdəqanadlılar dəstəsinin encyrtidae fəsiləsinin ageniaspis cinsinə aid heyvan növü.
| Ageniaspis fuscicollis | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Dəstə: Ranqsız: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: Növ: Ageniaspis fuscicollis |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Şəki-Zaqatala ərazisinin meşə sahələri və meyvə bağlarında aparılan müşahidələrə və entomoloji torba ilə nektarlı bitkilər üzərindən yığılan materiallara əsasən, Ageniaspis fuscicollis təbiətdə iyun ayının əvvəllərindən iyul ayının əvvəllərinədək görünməyə başlayır. Parazitlərin kütləvi uçuşu alma və meyvə güvələrinin yumurta qoyma vaxtına təsadüf edir. Uçuşun 2-3-cü günü cütləşirlər. Cütləşdikdən iki gün sonra yumurta qoymağa başlayırlar. Parazit yumurtasını zərərvericinin qalxancıq altında olan yumurtalarının daxilinə qoyur. İyul ayının axırı avqust ayının əvvəllərində güvə yumurtalarından tırtıllar çıxmağa başlayır. Avqust ayının ortalarından sentyabr ayının ortalarınadək parazitlə yoluxmuş kiçik yaşlı tırtıllar qışlamağa gedirlər. Qışlama müddətində parazitin yumurtası da tırtılın bədən daxilində qışlayır. Yazda tırtıllar (tək-tək) qışlama yerlərindən çıxıb alma və ərik yarpaqları ilə qidalanırlar. Qidalanan tırtılların bədən daxilində olan parazit yumurtası bölünmə yolu ilə çoxalaraq 60-80 rüşeyim əmələ gətirir və bu rüşeyimlər tədricən inkişaf edib sürfələrə çevrilirlər. Sürfələr 3 yaş dövrü keçirirlər. May ayının birinci yarısında havanın orta temperaturu 20-22oC olduqda tırtıl bədəninin daxilində olan parazit sürfələri (tırtıl mikroskop altında uzununa kəsildikdə görünür) bir-biri ilə zəncirvari şəkildə birləşərək inkişaf edirlər. Sürfələr 3-cü yaşa qədər tırtıl bədənində inkişaf edərək, ayrı-ayrılıqda puplaşmağa başlayırlar. Güvə tırtılları başdan axıra kimi parazit pupları ilə örtülmüş olur. Müşahidələrə əsasən parazitin postembrional inkişafı 265 gün, o cümlədən, sürfə mərhələsi 18-20 gün, pup mərhələsi 16-19 gün çəkir. Pup mərhələsi qurtardıqdan sonra parazitlər təbiətə uçmağa başlayrlar. Onlar nektarlı bitkilərdən şüyüd, yonca və s. bitkilərlə qidalanırlar. İldə bir nəsil verir.
Şərqi-Cənubi Qafqazda müvəffəqiyyətlə introduksiya edilmiş parazit təbii şəraitə uyğunlaşmış və kütləvi yayılmışdır. Qornostay güvələrin sayının fəal tənzimləyicisidir. Azərbaycanda alma güvəsinə qarşı bioloji mübarizə arealdaxili köçürmə üsulundan istifadə edilmişdir və sahibin sayının 60-65% aşağı düşməsinə nail olunmuşdur.[1]
Şəki-Zaqatala bölgəsində meyvə bağlarında çəyirdəkli meyvə bitkilərinə ciddi zərərverən qornostay güvələrinin (Yponomeuta padellus L., Y. malinellus Z.) entomofaqları içərisində ageniaspis paraziti yüksək dərəcədə təsərrüfat əhəmiyyətinə malikdir. Beləki, alma, ərik və alça yarpaqları üzərindən götürülmüş hər 100 tırtıldan 25-35-i ageniaspis paraziti ilə yoluxmuş olur. Bəzən bu rəqəm 40-50 ədədə çatır. Əsasən ageniaspis paraziti kəpənəklər (Lepidoptera) dəstəsinin qornostay güvələr (Yponomeutidae) fəsiləsindən olan növlərin məxsusi parazitidir.[1]
Azərbaycanın Şəki-Zaqatala bölgəsində geniş yayılmışdır.[2]
- ↑ 1 2 E.M.Muradova. Şəki-Zaqatala bölgəsində çəyirdəkli meyvə ağaclarının başlıca zərərvericiləri, onlarin parazit və yırtıcıları. Bakı, 2015
- ↑ З.М.Мамедов. Паразиты и хищники основных вредителей косточковых плодовых культур в Шеки-Закатальской зоне Азербайджана. / Э.М. Мурадова // Журнал «Юг Росии», № 4, 2012, Махачкала, стр. 39-42.
- E.M.Muradova. Şəki-Zaqatala bölgəsində çəyirdəkli meyvə ağaclarının başlıca zərərvericiləri, onlarin parazit və yırtıcıları. Bakı, 2015
- З.М.Мамедов. Паразиты и хищники основных вредителей косточковых плодовых культур в Шеки-Закатальской зоне Азербайджана. / Э.М. Мурадова // Журнал «Юг Росии», № 4, 2012, Махачкала, стр. 39-42.
- Ageniaspis fuscicollis
- Ageniaspis fuscicollis Arxivləşdirilib 2016-04-14 at the Wayback Machine