Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Afinalı Panagiya kilsəsi (yun. Παναγία η Αθηνιώτισσα) — Yunanıstanın Afina şəhərində Yunan Ortodoks bazilikası. Bu, Parfenon xarabalıqlarından təqribən b.e. VI əsrində uyğunlaşdırılmışdır. Afinanın franklar tərəfindən işğalı zamanı kilsə 1206-cı ildə Papa bullası ilə Katolik arxiepiskop kilsəsinə çevrilmişdir. 1458-ci ildə Afinanın son Florensiya hersoqu gedənə qədər latın liturgiyası altında qalmış, bundan sonra qısa müddətə Ortodoks etiqadına qayıtmışdır. 1460-cı ildə Afina şəhərinin Osmanlı tərəfindən fəth edilməsindən bir müddət sonra Parfenon məscidə çevrilmişdir.
| Afinalı Panagiya kilsəsi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Həsr olunub | Məryəm |
| Ölkə | |
Parfenonda bütpərəst ibadətinin sona çatmasını dəqiq tarixləndirmək mümkün deyil. I Feodosinin (438) bütpərəst məbədlərini kilsələrə çevirməsi haqqında fərmanı və Yustinianın (529) klassik fəlsəfə məktəblərini bağlayan əmri bütpərəstliyin b.e. V əsrində dayandığı nəticəsinə gəlinə biləcək konteksti təşkil edir. Parfenonda çoxallahlı bir şəxs tərəfindən son ibadət aktı 375-ci ilə tarixlənir, son panafina oyunları isə 391-ci və ya 395-ci illərdə keçirilmişdir. Fridrix Vilhelm Deyxman kilsəyə çevrilmənin 578–582-ci illərdən əvvəl baş verdiyini göstərmişdir. Bunun səbəbi Parfenonun cənub tərəfində tarixləndirilə bilən numizmatik sübutlarla xristian məzarlarının olmasıdır. Tikili Roma dövrünün sonlarında dağıdıcı yanğına məruz qalmış və onun orijinal damı məhv olmuşdur. Daha sonra təmir edilən zaman yalnız naos yenidən damla örtülmüş, peripteral sütunlar isə açıq səma altında qalmışdır. Kilsəyə çevrilən struktur bu olmuşdur.
Çevrilmə naosun bazilikanın nefinə, opistodomun isə narteksə dəyişdirilməsi formasında baş vermişdir. Bu məkana qərbdən daxil olunurdu, burada portikin sütunlar arası boşluqları aşağı divarla bağlanaraq tək bir qapı yaradılmışdı. Opistodomda, naosun şimal və cənub divarlarında iki qapı yaradılmış, mövcud olanla birlikdə cəmi üç xarici giriş olmuşdur. Narteksdə həmçinin, ayrılmış bir vəftizxana düzəldilmişdi. Opistodomu naosdan ayıran divar daxili qapılar yaratmaq üçün deşilmişdi. Nef məbədin şərq pronaosundan divarla bağlanmış yarım dairəvi apsida ilə nəticələnirdi. Memarlıq dəyişikliklərinə əlavə olaraq, Parfenonda xristian dövründən qalma 232 qraffiti var. Bunlardan 60-ı tarixləndirilmişdir və bu, o dövrün xristian ibadəti haqqında dəyərli məlumatlar vermişdir.
Çevrilmə prosesində klassik məbədin heykəltəraşlığına ciddi ziyan vurulmuşdur. Buraya nefin klestori pəncərələrini və apsidanı yaratmaq üçün frizin bəzi hissələrinin kəsilməsi daxildir. Həmçinin, bir çox fiqurun qəsdən zədələnməsi üçün səy göstərildiyi aydındır. Xüsusilə metopalar zərər görmüşdür, baxmayaraq ki, bəzilərinin niyə zədələndiyi, bəzilərinin isə toxunulmadığı spekulyasiya mövzusu olmuşdur. Rodenvalt qorunanların mifoloji səhnələrə xristian interpretasiyası tətbiq edildiyi üçün toxunulmadığı fikrini müdafiə etmişdir. Sonrakı tədqiqatlar Rodenvaltın nəticələrini şübhə altına almışdır. Yenə də vandalizmin nə vaxt və kimin tərəfindən edildiyi açıq bir problem olaraq qalır.