Ağcaqayın şirəsi — köklərin təzyiqi altında ağcaqayın budaqlarından və kəsilmiş gövdələrdən axan maye[1][2]. XX əsrin ortalarında SSRİ-də keyfiyyətli içki kimi geniş istifadə olunan ağcaqayın şirəsinin tərkibində B6, B2 vitaminləri vardır[3][4].
Şirə axını baharda başlanır və tumurcuqların ilk çiçəklənməsinə qədər davam edir. Adətən ağcqayından gündə 2-3 litr şirə alınır. Böyük bir ağcaqayın ağacı gün ərzində yeddi və daha çox litr şirə verə bilər. Ağacların tələf olmaması üçün gənc ağaclardan meyvə şirəsi qəbul etmək məsləhət görülmür.
- Şirənin sıxlığı — 1,0007-1,0046 q/ml.
- Quru kütlənin çəkisi — 0,7-4,6 q/l.
- külün çəkisi — 0,3-0,7 mq/l.
- ümumi şəkərin miqdarı — 0,5-2,3 % (0,43—1,13 %).
- tərkibindəki orqanik (üzvi) kütlənin, efir yağı, vitaminlər, saponinlər, betulol və s. vardır.
Ağcaqayın şirəsi Rusiya Federasiyası (rus. берёзовый сок), Latviya (latış. bērzu sula), Estoniya (est. kasemahl), Finlandiya (fin mahla), Litva (lit. beržo sula, beržų sula), Belarus (belar. бярозавы сок), Polşa (pol. sok z brzozy, oskoła), Ukrayna (ukr. березовий сік), Fransa, Şotlandiya, Norveç[5], İsveç[6] və Şimali Avropanın əksər regionlarının ənənəvi içkisidir[7].
- Sovet şairi Stepan Şipaçyov "Ağcqayın şirəsi" (rus. Берёзовый сок) adlı povest yazmışdır.
- "Dünya oğlu" (rus. Мировой парень, 1971) filmində "Ağcqayın şirəsi" (rus. Берёзовый сок) mahnısı oxunmuşdur.
- "Rezidentin səhvi" (rus. Ошибка резидента, 1968) "Ağcqayın şirəsi" (rus. Берёзовый сок) mahnısı oxunmuşdur.
- Марков А. В. Добывание берёзового сока. — М.: КОИЗ, 1943. — 31 с.
- Орлов И. И. Берёзовый сок / И. И. Орлов, В. П. Рябчук. — М.: Лес. пром-сть, 1982. — 56 с.
- Подоить березку. (rus.)
- Берёзовые слёзы России. Почему в нашей стране погибает древнейший промысел, способный приносить немалую прибыль? (rus.)
- Пасока — Лесная энциклопедия: В 2-х т., т.2/Гл.ред. Воробьев Г. И.; Ред.кол.: Анучин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1986.-631 с., ил. (rus.)
- Способы добычи и рецепты использования берёзового сока. (rus.)
- ↑ Svanberg, Ingvar; və b. Uses of tree saps in northern and eastern parts of Europe. Acta Soc Bot Po. 2012. doi:10.5586/asbp.2012.036.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2015-07-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-20.
- ↑ Kūka, Māra. Determination of Bioactive Compounds and Mineral Substances in Latvian Birch and Maple Saps. Proceedings of the Latvian Academy of Sciences. Section B. Natural, Exact, and Applied Sciences. 2013. doi:10.2478/prolas-2013-0069.
- ↑ Kallio, H; Ahtonen, S. "Identification of the Sugars and Acids in Birch Sap". Journal of Food Science. 50 (1). 1985: 266–269. doi:10.1111/j.1365-2621.1985.tb13328.x.
- ↑ Planter og tradisjon: Floraen i levende tale og tradisjon i Norge, Ove Arbo Høeg, Universitetsforlaget, 1974, ISBN 8200089304.
- ↑ Övre Dalarnes bondekultur 3, Lars Levander, Lund, 1947.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-20.