İyenqar yoqa

B.K.S İyenqar,Pattabhi Jois kimi,yoqanı Mysore sarayında Tirumalai Krişnamacharyadan öyrənmişdir.Beləliklə,İyenqar yoqası və Joisin Aştanqa yoqası eyni yoqa ənənəsinin qolları olaraq,bir çox eyni asanaları və digər təcrübələri bölüşür.^[1]İyenqar yoqanı məşq kimi tədris etməyə tədricən başlamış,əvvəlcə fərdi tələbələrlə,məsələn,1952-ci ildə tanış olduğu skripkaçı Yehudi Menuhin ilə çalışmışdır.Menuhinin şöhrəti İyenqar yoqasının Qərbdə bir brend kimi tanınmasına təkan vermişdir.

1966-cı ildə İyenqar tərəfindən nəşr edilən və çox satılan "Light on Yoga" kitabı mühüm mərhələ oldu.Kitabda 200-dən çox asana misilsiz detallarla təsvir edilmişdir.Yoqa tədqiqatçısı Andrea Jain bu əsəri "İyenqar yoqa" brendinin formalaşma prosesində,bəlkə də,ən mühüm hadisə adlandırmışdır.^[2]Jain və digər tədqiqatçılar kitabın bədən üzvlərinin möhkəmlənməsi kimi biotibbi iddialarının oxucular üçün cəlbedici olduğunu,lakin bu iddiaların heç bir sübut təqdim edilmədən birbaşa ifadə olunduğunu qeyd etmişlər.

İyenqar yoqası 1975-ci ildə Pune şəhərində,İyenqarın həyat yoldaşının xatirəsinə adlandırılan Ramamani İyenqar Memorial Yoqa İnstitutunun (RIMYI) yaradılması ilə rəsmi quruma çevrildi.Növbəti mühüm addım isə 1983-cü ildə Londonda,Maida Valedə,xaricdəki ilk İyenqar Yoqa İnstitutunun (IYI) açılması oldu.^[3]Köhnə institut binası 1994-cü ildə yenisi ilə əvəz olundu və 1997-ci ildə yeni bina İyenqarın özü tərəfindən rəsmi şəkildə açıldı.Bununla belə,İyenqar yoqası Londonda bundan əvvəl də tədris edilirdi.1968-ci ildən etibarən "İnner London Education Authority" tərəfindən axşam dərslərində təşkil olunurdu.Başlanğıcdan etibarən İyenqar hər il tədrisin keyfiyyətini şəxsən qiymətləndirirdi.^[4]

Amerikada İyenqar Yoqa İnstitutu 1976-cı ildə Meri Dann,Cudit Lasater və başqaları tərəfindən San-Fransiskoda təsis olunmuşdur.Həmin il İyenqar özü də bu əraziyə səfər etmişdir.Daha sonra 1984-cü ildə Los-Ancelesdə,1987-ci ildə Nyu-Yorkda İyenqar Yoqa İnstitutu açılmışdır.Argentina,Avstraliya,Avstriya,Belçika,Kanada,Çexiya,Çili,Çin,Danimarka,Fransa,Almaniya,İsrail,İtaliya,Yaponiya,Niderland,Meksika,Polşa,Meksika,Polşa,Rusiya,İspaniya,Cənubi Afrika,İsveç,İsveçrə və Yeni Zenlandiyada Milli İyenqar Yoqa Assosiasiyaları yaradılmışdır.

İyenqar yoqası,asanaların icrası zamanı fiziki bədənin struktur düzülüşünə fokuslanan bir yoqa məşq formasıdır.^[5]Bu üslub digər yoqa növlərindən üç əsas xüsusiyyətinə görə fərqlənir:

1.Dəqiqlik - Hər bir asananın bədən quruluşuna uyğun olaraq çox dəqiq icra olunması.

2.Ardıcıllıq - Asanaların müəyyən məqsədə uyğun,planlı və məntiqi ardıcıllıqla düzülməsi.

3.Köməkçi vasitələrdən istifadə - Kəmər,blok,yorğan,stul və digər vasitələrlə pozaların daha rahat,düzgün və təhlükəsiz yerinə yetirilməsi.

İyenqar Yoqa İnstitutuna görə,şagirdlərin müəllimi təqlid edərək asanalara "öz yollarını tapmaları" təşviq edilən daha təcrübəyə əsaslanan yanaşmalardan fərqli olaraq,^[6]İyenqar yoqa dərsləri dəqiq olur,uyğunsuzluqlar və səhvlər isə aktiv şəkildə izah olunur və düzəldilir.Bu üslub "dəqiqliyi və bədən düzülüşünü vurğulayır" və hərəkətlərin sayından çox düzgün icrasına üstünlük verir,yəni düzgün istiqamətdə az hərəkət etmək səhv istiqamətdə çox hərəkət etməyə üstün tutulur.Pozalar digər yoqa məktəbləri ilə müqayisədə nisbətən uzun müddət saxlanılır.^[7]Bu isə əzələlərin boşalmasına və uzanmasına kömək edir,poza daxilində fərqindəliyi artırır.Kəmərlər,bloklar və yorğan kimi vasitələr asanaları düzgün icra etməkdə tələbələrə kömək məqsədilə sərbəst şəkildə istifadə olunur.

"The New Yorker" yazır ki,İyenqar yoqa böyük detallara diqqət və bədənin düzgün düzülüşünə dəqiq fokuslanma ilə xarakterizə olunur.^[8]İyenqar,yastıqlar,skamyalar,bloklar,kəmərlər və qum torbaları kimi "yardımçı vasitələrin" istifadəsinə öncülük etmişdir.Bu vasitələr başlanğıc səviyyəsində olanlara,illərlə məşq etmədən də asanaları daha rahat və tam şəkildə təcrübədən keçirməyə imkan verir.^[9]Həmçinin bu vasitələr yaşlı,zədəli,yorğun və ya xəstə tələbələrin əzələ gücünə daha az ehtiyac duyan,tam "dəstəklənmiş" üsullar vasitəsilə daha geniş çeşiddə asananın faydasını hiss etmələrini təmin edir.^[10]

Yoqa jurnalının məlumatına görə,digər yoqa üslublarından fərqli olaraq,İyenqar yoqa təlimində yeni başlayan iştirakçılar erkən mərhələdə dayaq pozaları - məsələn,Trikonasana və Virabhadrasana ilə tanış edilir.Trikonasana nümunəsində,ayaqlar adətən tullanaraq geniş açılır,^[11]ön ayaq xaricə istiqamətləndirilir və ön dabanın mərkəzi,arxa ayağın qövsün mərkəzi ilə dəqiq şəkildə eyni xətt üzərində düzlür.^[12]

"The New York Times" yazır ki,İyenqar yoqa,asanaların seçimi və ardıcıllığının müxtəlifliyi ilə fərqlənir.^[13]İyenqar yoqa müəllimi Kerri Ouerko (Carri Owerko) bunun zədə riskini azaltdığını qeyd edir.Ouerko bildirir ki,bu üslub,digər yoqa istqamətlərinə nisbətən çevrilmə pozalarına - başüstü duruş (Şirşasana) və çiyinüstü duruş (Sarvanqasana) daha çox önəm verir və boyun nahiyəsinin həddindən artıq dartılmasının qarşısını almaq üçün yoqa yorğanından istifadəni zəruri hesab edir.Onun sözlərinə görə,"İyenqar yoqa çox ehtiyatlı və şüurlu bir təcrübədir".^[14]

2019-cu ilə qədər İyenqar müəllimləri ilkin sertifikat əldə etmək üçün ən azı iki illik yoqa müəllimliyi təlimini tamamlamalı idilər.^[15]Orta və yüksək səviyyəli sertifikatlar üçün isə əlavə qiymətləndirmələr tələb olunurdu ki,bu da ümumilikdə on il və ya daha çox təcrübəni əhatə edə bilərdi.^[16]2019-cu ildən etibarən bu sistem dəyişdirildi.Qiymətləndirmədən əvvəl ən azı altı illlik təcrübə,o cümlədən üç illik mentorluq mərhələsi tələb olunur.

Qərb ölkələrindəki praktiki yoqalar,səkkiz il yoqa ilə məşğul olduqdan sonra Hindistanın Maharaştra ştatının Pune şəhərində yerləşən Ramamani İyenqar Xəritə İnstitutunda (RIMYI) iştirak edə bilərlər.Pune İnstitutuna qəbul xüsusi "Protokol"la tənzimlənir.^[17]

Yoqa tədqiqatçısı Suzann Nyukomb qeyd edir ki,Patanjaliyə edilən istinadlara baxmayaraq,^[18]İyenqar tələbələrindən hər hansı müəyyən inancları qəbul etmələrini tələb etmirdi.O,İyenqarı "bədən,nəfəs,ağıl və ruhun birliyini və cəmlənməsini bədən üzərində təcrübə yolu ilə öyrətməyə çalışan",^[19]dərs prosesində isə "asanalara diqqət yetirərək yoqanın bütün müxtəlif aspektlərinə bu tək budaq vasitəsilə çıxış imkanı verən bir metod" təqdim edən kimi təsvir edir.