Yustinian körpüsü və ya Sanqarius körpüsü (xalq arasında Beşköprü) — müasir Türkiyənin ərazisində, Anadoluda Sakarya çayı üzərindən keçən Roma körpüsü. Paytaxt Konstantinopol və imperiyanın şərq əyalətləri arasında əlaqəni yaxşılaşdırmaq üçün Şərqi Roma İmperatoru Yustinian I (e.ə. 527-565) tərəfindən inşa edilmişdir. Körpünün adı o dövrün bir neçə müəllifi tərəfindən çəkilmişdir, ilk dəfə kiçik Plini tərəfindən imperator Trayana təklif olunanBosfordan kənarda gəmi kanalının inşası layihəsi ilə əlaqəlidir.
| Yustinian körpüsü | |
|---|---|
 | |
| 40°44′24″ şm. e. 30°22′12″ ş. u. | |
| Keçid | Bizans dövründə Konstantinopoldan şərqə gedən yol |
| Yeri | Sakarya ili |
| Üslubu | |
| Material | Əhəng daşı |
| Uzunluğu |
|
| Hündürlüyü | 10 m |
| Açılışı | 562-ci il |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
2020-ci ildə Yustinian körpüsü YUNESKO-nun Dünya İrsi siyahısına salındı.
Yeri və tarixi
Yustinian körpüsü Anadolunun şimal-qərbində, qədim Vifiniya bölgəsində, Adapazarı şəhərindən təxminən 5 km cənub-qərbdə yerləşir. Müasir günümüzdə körpü Çark Deresi adlı axın üzrəindən keçir, hansı ki yaxınlıqda yerləşən Sapanca gölündən axır; daha geniş Sakaryanın müasir qolu şərqdən 3 km məsafədə yerləşir.
Antik dövrdən orta əsrlərə qədər körpü mühüm bir məqsədə xidmət edirdi: Bosfor körfəzindən, Sasanilər İmperiyası hücumu təhlükəsi altında qalan Roma İmperiyasının şərq vilayətlərinə gedən strateji əhəmiyyətli kəsişməsi idi. Daş körpünün inşasından əvvəl burada var idi, hansı ki əsasən çayın daşması zamanı tez-tez dağılırdı və bir çox insan həyatı bahasına gəlirdi.
Daş körpünün tikilmə tarixi o dövrün mənbələri əsasında olduqca dəqiq müəyyən edilə bilər: Pavel Silentariy və 562-ci il tarixli iki tərifləyici poemaları onun tikintisinin başa çatmasını qeyd edir, salnaməçi Feofan isə yazır ki, tikinti işləri dünyanın yaranmasından 6052-ci ildə başlamışdır, bu da 559-560 ilə təsadüf edir. Digər tərəfdən, Prokopi Qeysəriyyə Yustinianın tikinti layihələri üzərində işini (De Aedificiis) yazarkən körpünün hələ tikilmədiyini iddia etdiyi üçün, bu tikintinin 560-561-ci illərdə başlandığını və əvvəlcədən hesablanmış tarixdən beş-altı il sonra 562-ci ildə tamamlandığını mənasını verə bilər. Lakin Feofanın tarix qoymasının bir qədər qeyri-dəqiq olduğunu nəzərə alsaq, körpü tikintisinin təxminən 554-cü ildə başlandığını güman etmək olar.
Sərgi
Həmçinin bax
İstinadlar
- Pliny 10.41-42, 61-62
- 2020-06-09 at the Wayback Machine // trtavaz.com.tr
- . səh. 129
- . səh. 141
- Procopius, 2023-07-23 at the Wayback Machine
- . səh. 136–141
- . səh. 141–147
- , Vol. III, pp. 1064—1065
Ədəbiyyat
- Froriep, Siegfried, "Ein Wasserweg in Bithynien. Bemühungen der Römer, Byzantiner und Osmanen", Antike Welt, 2nd, Special Edition, 1986: 39–50
- de Laborde, Léon, Voyage de l’Asie Mineure, Paris, 1838, 32–34 & Table XIV, Nrs. 30–31
- Moore, Frank Gardner, "Three Canal Projects, Roman and Byzantine", American Journal of Archaeology, Archaeological Institute of America, 54 (2), 1950: 97–111, doi:, JSTOR
- Whitby, Michael, "Justinian's Bridge over the Sangarius and the Date of Procopius' de Aedificiis", The Journal of Hellenic Studies, The Society for the Promotion of Hellenic Studies, 105, 1985: 129–148, doi:, JSTOR