Xan qızı bulağı — Şuşada Çöl Qala məhəlləsində Xan qızı Natəvanın sarayının yanında yerləşən bulaq. Bulaq XIX əsrdə Xurşidbanu Natəvanın sifarişi ilə tikilib
| Xan qızı Natəvan Bulağı | |
|---|---|
.jpg) | |
| 39°45′51″ şm. e. 46°45′03″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Azərbaycan
|
| Şəhər | Şuşa |
| Yerləşir | Şuşa |
| Aidiyyatı | Qarabağ xanlığı |
| Sifarişçi | Xurşidbanu Natəvan |
| Tikilmə tarixi | 1871-ci il |
| İstinad nöm. | |
| Kateqoriya | Bulaq |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
|
|
|
1992-ci ilin 8 may tarixində Şuşa işğal edildikdən sonra bulaq baxımsız qalıb. Nəticədə bulağın suyu quruyub, özü isə baxımsız vəziyyətə düşüb.
Bulaq, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2020-ci ildə Şuşa İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə azad edildikdən sonra bulaqda təmir işləri aparılmış və o yenidən insanların istifadəsinə verilmişdir.
Tarix
Şuşa şəhəri salındıqdan sonra onun əhalisi içməli suya olan tələbatını həyətdə qazılmış quyular vasitəsilə təmin etməyə çalışıb. Lakin bu suların əksəriyyəti duzlu olduğu üçün içməyə yararlı deyildi. Şəhərdə yalnız iki içməli su quyusu var idi. Bu isə 30 min əhalisi olan bir şəhər üçün az idi. Buna görə də insanlar suya olan ehtiyaclarını şəhərdən 3-4 km uzaqlıqda olan dağlardan, Daşaltı və Xəlfəli çaylarının sahillərindəki çeşmələrdən təmin edirdilər. Onlar bu çeşmələrdən tuluqlara su doldurub at və eşşəklərlə şəhərə daşıyırdılar. Suyun uzaqdan gətirilməsi onun qiymətinin də baha olmasına səbəb olurdu. Varlı ailələr suya il ərzində 50 rubl pul xərcləyirdilər. Kasıb əhali isə çox vaxt elə şor bulaqlardan və ya yağış sularından istifadə etməyə məcbur qalırdı. Onlar evlərin damından axan suyu həyətin dibində yerin altında tikdikləri su anbarına yönəldib onu istifadə üçün toplayırdılar. Şəhərin içməli su ehtiyacını ödəmək üçün şəhərdə müxtəlif su bulaqları tikilməyə başladı. Bu bulaqlar öz memarlıq üslublarına və fərqliliklərinə görə hazırda şəhərin tarixi abidələri sırasındadırlar.
Bulağın tikilməsi
Bulaqlardan birinin tikintisini Xurşidbanu Natəvan öz üzərinə götürür. O, 1871-ci ildə əhalini içməli su ilə təmin etmək üçün şəhərdən yeddi kilometr aralıda Sarıbaba dağının ətəyindən Şuşaya su kəməri çəkdirir. Kəmərin tikinti işləri 1 il 6 ay davam edir və 1873-cü il avqustun 18-də uğurla başa çatır. Bulağın açılış mərasimində iştirak etmək üçün beş min nəfər toplaşır. Xurşidbanu Natəvan bulağın çəkilməsinə 100 min manat qızıl pul xərcləyir. Suyun çəkilişində iştirak edənlərə puldan əlavə, 180 qoyun və 20 dəst bahalı xələt bağışlamışdı. Şair və rəssam Mir Möhsün Nəvvab suyun çəkilməsinə maddeyi-tarix yazmış və Xurşidbanu bəyimin xeyirxah işini təqdir etmişdir.
Su kəməri saxsı borularla çəkildiyi üçün suyu sərin olurdu. Sonradan saxsı borular bürünc borularla əvəz edilib. Həmin suyu insanlara təqdim etmək üçün Xurşidbanu Natəvanın saray kompleksinin ərazisində Çölqala məhəlləsində Xan qızı bulağı tikilir. Bulaq ağ mərmərdən tikilib, 12 gözdən və 8 guşəli çarhovuzdan ibarətdir.
1992-ci ilin 8 may tarixində Şuşa işğal edildikdən sonra bulaq baxımsız qalıb. Nəticədə bulağın suyu quruyub, özü isə baxımsız vəziyyətə düşüb.
Bulaq, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2020-ci ildə Şuşa İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə azad edildikdən sonra bulaqda təmir işləri aparılmış və o yenidən insanların istifadəsinə verilib.
Qalereya
Həmçinin bax
İstinadlar
- Nazim Məmmədov. (PDF). Bakı: Avropa nəşriyyatı. 2016. səh. 566. 2022-02-12 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-11-22.
- (PDF). Bakı. 2009. səh. 4. 2022-02-18 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-11-08.
- (PDF). Bakı: Günəş nəşriyyatı. 2009. səh. 58. ISBN 978-9952-440-47-8. Archived from the original on 2020-10-19. İstifadə tarixi: 2022-11-22.
- ↑ Вугар Иманов. (rus). trend.az. January 21, 2021. January 6, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Yaqub Mahmudov, Camal Mustafayev. (PDF). Bakı: Təhsil nəşriyyatı. 2012. səh. 114-115.
- Zahid Rza. (az.). İki sahil qəzeti. March 16, 2022. March 27, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- ↑ Vasif Quliyev. (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi . April 30, 2021. May 11, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (az.). culture.gov.az. January 31, 2021. July 28, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Васиф Гулиев. (rus). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. May 4, 2021. May 16, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Tahir Ağaməmmədov. (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. October 11, 2022. November 23, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Под общей редакцией М. А. Казиева. . Bakı: Издательство АН Азербайджанской ССР. 1960. səh. 92.
- (az.). anl.az. Archived from the original on November 23, 2022. İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (ingilis). report.az. September 18, 2021. November 23, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Tofiq Süleymanov. (az.). azvision.az. February 22, 2021. November 23, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (rus). Zerkalo. May 12, 2021. November 23, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- Murad Orucov. (az.). sputnik.az. August 6, 2021. November 23, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (PDF) (az.). mct.gov.az. August 2, 2001. July 7, 2021 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (rus). armenianvandalism.preslib.az. January 6, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (az.). APA Group. May 12, 2021. May 13, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (az.). President.az. June 15, 2021. September 22, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.
- (az.). president.az. May 12, 2021. June 23, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: November 23, 2022.