Irk Bitig (Falnamə) — qədim uyğur dilində yazılmış fal kitabıdır. Orxon-Yenisey Orxon əlifbası abidələrində işlədilən qədim türk hərfləri ilə kağıza yazılmış və indiyə kimi saxlanılmış yeganə kitabdır.bu kitabin dəqiq yazılan tarıxı bəlli deyil amma ən azı 900 yüziliyə
| Irk Bitig - Qədim Uyğur Dilində Yazılmış Fal Kitabı | |
|---|---|
| türk. 𐰃𐰺𐰴 𐰋𐰃𐱅𐰃𐰏 | |
 Azərbaycanda nəşr olunan Irk Bitigin üzqabı. | |
| Janr | Araşdırma |
| Orijinal dili | Uyğur dili |
| Yazılma ili | 2013 |
| ISBN | 9789952484472 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Irk Bitigi macar əsilli tədqiqatçı Mark Avrel Steyn 1907–ci ildə Çinin Qansu əyalətindəki Dunhuang şəhərində yerləşən Bin Buda Mağaralarında tapmışdır. İndi isə İngiltərənin London şəhərindəki Britaniya Muzeyində Şərq yazılı abidələri bölməsində 8212 sayı ilə saxlanılır. Əlyazma 13.6x8 cm ölçülərində olub, 57 səhifədən ibarətdir. Səifələrin hər iki üzü də işlədilmiş və cildlənməmişdir. X əsrdən daha əvvəl yazıldığı güman edilir.
Azərbaycanda nəşri
İndiyə qədər Vilhelm Tomsendən başlayaraq , Sergey Malov, , , kimi tədqiqatçılar tərəfindən nəşr olunan kitab, , Yusif Məmmədov və tərəfindən də araşdırılmışdır. 2013-cü ildə isə Göybəy Uluç, , , , və tərəfindən qədim uyğur dilindən çağdaş Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək nəşr edilmişdir.
Kitab qədim uyğur mədəniyyətini, dünyagörüşünü, qədər qismət, tale və bəxt haqqında düşüncələrini əks etdirir. Kitab 120 səhifədən ibarətdir.
Irklar - (Fallar)
1-ci ırk:
tensi : men : yarın : kiçe : altun : örgin : üze : oluru͡pan : men͡qileyür : men : an͡ça : bilin͡qler : edgü ol :
Mən tənsiyəm. Gecə gündüz qızıl taxt üzərində oturub xoşbəxt oluram. Belə bilin ki, yaxşıdır.
28-ci ırk:
kan : oluru͡pan : ordu : yapmis : ili : turmis : tört : bolun͡qtakı : edgüsi : uyurı : tirilipen : men͡qileyür : bedizleyür : tir : an͡ça : bilin͡qler : edgü : ol :
“Xan taxta çıxıb şəhər qurdu, eli yüksəldi, dörd tərəfdən yaxşıca güc topladı. Sevinir, [hər yanı] bəzəyir” deyir. Belə bilin ki, yaxşıdır.
66-cı ırk:
amtı : amrak : oqlanım : an͡ça : bilin͡qler : bu : ırk : bitig : edgü : ol : an͡çıp : alku : kentü : ülügi : erklig : ol :
İndi əziz oğullarım, belə bilin ki, bu fal kitabıdır, yaxşı yazıdır. Amma yenə də hamı öz taleyində güc sahibidir.
Xarici keçitlər
- Irk Bitig / Eski Uygurca Fal Kitabı- p.1 -ön söz