1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb. 1968-ci il mayın 5-nə qədər Vedi rayonu, həmin tarixdən isə Ararat rayonu adlandırılıb. Ərazisi 1399 kv. km-dir. Rayon mərkəzi Böyük Vedidir. Rayon mərkəzindən İrəvan şəhərinə olan məsafə 49 km-dir.

Vedi rayonu Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan Respublikası) ilə Türkiyə arasında dağarası düzənlik olan Ağrı vadisində yerləşir. Bu düzənliyin uzunluğu 90 km, dəniz səviyyəsindən hündürlüyü 850–1000 metrdir. Araz çayı da bu düzənlikdən axır. Düzənlik Cənub tərəfdən Ağrı dağ vulkan massivi ilə əhatələnib. Rayon ərazisindən axır və Şidli kəndində Araza tökülür.

Şidli toponimi Şəddadilərlə əlaqələndirilir. Tarixi məlumatlara görə ərazisində 75 kənd olub və onların əksəriyyəti də rayonun dağlıq hissəsində yerləşib. Etnik baxımdan isə bu yerlərin əhalisi yalnız azərbaycan türklərindən ibarət olub. XIX əsrdə mahal ərazisində cəmi 15 nəfər (iki ailədə) erməni yaşayırdı. Lakin ərazilər ruslar tərəfindən işğal edildikdən sonra rayonda ermənilərin yaşadığı Reyhanlı və azərbaycanlılar və ermənilərin qarışıq yaşadığı Dəvəli kimi kəndlər yaradıldı.

XX əsrin əvvəllərində rayon Andronikin daşnak dəstələrinin hücumuna məruz qaldı. Lakin xalq qəhrəmanı Abbasqulu bəy Şadlinskinin rəhbərliyi ilə yaradılmış özünümüdafiə dəstələri xalqı qırğınlardan qorumuşdur. Mühüm strateji ərazidə yerləşən Vedi rayonu dəfələrlə ermənilərin məkrli siyasətinə məruz qalmış, tez-tez ərazi inzibati dəyişiklikləri edilmişdir.

1936-cı ildə rayon iki yerə parçalanaraq ərazisində ikinci bir qondarma Qarabağlar rayonu yaradılmışdır. Bir neçə il ərzində rayon iqtisadi cəhətdən diz çökdürülüb əhalisi köçürüldükdən sonra isə 1948-ci ildə yenidən Vedi rayonuna birləşdirilmişdir. 1964-cü ildə isə Vedi rayonu özü ləğv edilərək artıq erməniləşdirilmiş Qəmərli rayonu ilə birləşdirilmişdir. Lakin bu niyyət baş tutmur və Vedi rayonu yenidən müstəqil rayon kimi təşkil edilir.

1988-ci ilə kimi azərbaycanlıların yaşadıqları və həmin il tərk etməyə məcbur olduqları yaşayış məntəqələri: Arazdəyən, Xalisə, Şidli, Şirazlı, Qaralar, Yengicə, Taytan, Kiçik Vedi, Böyük Vedi, Şıxlar, Afşar, Aşağı Qarabağlar, Dəvəli, Daşlı, Armaş, Çəmbərək.

Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:

1. Azərbaycan Respublikası prezidentinin 18 dekabr 1997-ci il tarixli "1948–1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi deportasiyası haqqında" fərmanı
2. Azərbaycan Respublikası prezidentinin 26 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərmanı
3. Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
4. Əziz Ələkbərli, "Abbasqulu bəy Şadlinski", Bakı, "Ağrıdağ", 1996.
5. Əziz Ələkbərli, "Qərbi Azərbaycan, 1-ci cild, Vedibasar mahalı", Bakı, "Ağrıdağ", 2000.
6. Əziz Ələkbərli, "Qərbi Azərbaycan, 1-ci cild, Vedibasar mahalı", (2-ci nəşri), Bakı, "Ağrıdağ", 2003.
7. Əziz Ələkbərli. "Qərbi Azərbaycan abidələri", Bakı, "Ağrıdağ", 2006.
8. Əziz Ələkbərli. "Qərbi Azərbaycanlıların 1988-ci il soyqırımı", Bakı, "Nurlan", 2008.
9. Петрушевский И.П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XYI – начале XIX в., Ленинград, 1949
10. Байбуртян В.А., Армянская колония Новой Джульфы в XYII веке, Иряван, 1969
11. Тер-Мкртчян Л.Х., Армения под властью Надир шаха. Москва, 1963
12. Езов Г.А., Сношение Петра Великого с Армянским народом, СПб, 1898
13. Мамедов С.А., Азербайджан по источникам XV – первой половины XVIII вв., Бакы, 1993 Шопен И., #Шопен И., Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху его присоединения к Российской империи, СПб 1852
14. Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar, Bakı, 1989
15. Enikolopov İ. K., Qriboedov i Vostok, İrəvan 1954
16. Qлинка Н.С., Описания переселения армян Aзербайджанских в пределы России, M.1831
17. Kemal Beydilli, 1828–1829. Osmanlı – Rus savaşında Doğu Anadoludan Rusiyaya Köçürülen Ermeniler, X T. T. K. konqresinde sunulan tebliğ, Ankara,1986
18. Hovannesiyan R., Armenia on the Road to Independence, Los Angeles, 1976
19. Обозрение Российских владений за Кавказом в статистическом, этнографическом, топогрфическом и финансовом отношениях, СПб, 1836
20. Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края, Tiflis, 1885
21. Величко В.Л., Кавказ. Русское дело и междуплеменные вопросы, С.Петербург, 1904
22. "Армянский геноцид". Миф и реальность. Справочник фактов и документов, Б.1992
23. Hüsyin Baykara., Azərbaycan istiqlal mücadiləsi tarixi, Bakı, 1992
24. Cahangir Zeynaloğlu, Müxtəsər Azərbaycan tarixi, Bakı, 1992
25. Заварян С., Экономические условия Карабаха и голод 1906–1907 г., Перевод с армянского, С.Петербург, 1907
26. Готлиб В.В., Тайная дипломатия во время первой мировой войны, М.1960
27. Suleyman Kocabas, Tarihte Turk-Rus Mucadelesi, Istanbul, 1989
28. Шахдин И., Дашнакцутюн на службе русской белогвардейщины и английского командования на Кавказе, Bakı, 1990
29. Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində, 1918–1920-ci illər, Bakı, 1993
30. Məmməd Sadıq Aran. "Qardaş köməyi" məqaləsi;1951; Bax: "Ədəbiyyət və incəsənət" qəzeti, 2 oktyabr 1990-cı il.
31. Azərbaycan Respublikası MDSPİHA, f.276, s.8, iş 463, v.23; Bax: Bəxtiyar Nəcəfov, Лицо врага (История Армянского национализма в Закавказье в конце XIX начале XX в.), Bakı, 1993
32. Грибойедов А., Seçilmiş əsərləri, 2-ci cild, Moskva, 1977.

• 2015-11-16 at the Wayback Machine
• 2014-09-04 at the Wayback Machine
• ^{[ölü keçid]}
• ^{[ölü keçid]}

• Azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycandan deportasiyası