Vaxtsızçiçək (lat. Colchicum) — bitkilər aləminin zanbaqçiçəklilər dəstəsinin vaxtsızçiçəkkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Vaxtsızçiçək | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen:
Klad:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Cins:
Vaxtsızçiçək
|
||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
Arealı
Cinsin nümayəndələrinin vətəni Qərbi Asiya, Avropa, Aralıq dənizi sahillərinin bir hissəsi, Şərqi Afrika sahillərindən aşağı Cənubi Afrika və Qərbi Keypdir. Cinsin bütün növləri zəhərlidir.
Təsviri
Vaxtsızçiçək və zəfəran bir-birinə bənzəyir və təsadüfi bir müşahidəçi tərəfindən qarışdırıla bilər. Bununla birlikdə, vaxtsızçiçəyin 3 dişiciyi və 6 erkəkciyi olduğu halda, zəfəranın 1 dişiciyi və 3 erkəkciyi var. Zəfəran sözügedən cins ilə heç bir qohumluğa malik deyil və süsənkimilər fəsiləsinə aiddir.
Etimologiya
Cinsin adı müasir Gürcüstandakı Kolxida bölgəsinin qədim yunanca adı olan Κολχίς ("Colchis") sözündən gəlir. Kolxida yunan mifologiyasında arqonavtların qızıl yun axtarışı üçün getdiyi və Yasonun Medeya ilə qarşılaşdığı yer kimi təqdim olunur.
Dərman olaraq istifadəsi və zərərləri
Bu cinsə daxil olan bitkilər podaqra və erməni xəstəliyini müalicə etmək üçün əczaçılıqda istifadə edilən alkaloidinin zəhərli miqdarını ehtiva edir. Ənənəvi tibbdə köklərin və toxumların istifadəsinin bu dərman səbəbilə yarandığı düşünülür.
Yarpaqları, kök yumruları və toxumları zəhərlidir. Qatil Katerin Uilsonun XIX əsrdə bir sıra qurbanlarını zəhərləmək üçün bu bitkidən istifadə etdiyi güman edilir. Tərkibində ən ölümcül miqdarda kolxisin olduğu bilinən növ payız vaxtsızçiçəyidir.
Növləri
Aşağıdakılar vaxtsızçiçək cinsinə daxil olan növlərdir. Əvvəllər Androcymbium, Bulbocodium və Merendera-da təsnif edilən bir çox növ molekulyar genetik dəlillərə əsaslanaraq Colchicum-a köçürülmüşdür. Androcymbium hazırda bəziləri tərəfindən ayrı bir cins hesab olunur.
- DC.
- (Valdés) K.Perss.
- K.Perss.
- Gomb.
- Waldst. & Kit.
- Fridl.
- Vassiliades & K.M.Perss.
- Spruner ex Tommas.
- Colchicum autumnale L.
- Planch.
- C.D.Brickell
- Guss.
- Orph.
-
Ker Gawl.
- (Schur) K.Perss.
- (Ker Gawl.) K.Perss.
- Meikle
- Azn.
- K.Perss.
- K.Perss.
- (Boiss.) Dammer
- K.Perss.
- Baker
- Greuter
- Boiss.
-
Guss.
- (Heldr.) Rouy
- C.D.Brickell
- Boiss.
- Halácsy
- K.Perss.
- (Regel) K.Perss.
- (Boiss.) K.Perss.
- (L.) R.Br.
- K.Perss.
- (Varol) Parolly & Eren
- (Cambess.) Stef.
- Bornm.
- Camarda
- K.Perss.
- K.Perss.
- (Gabrieljan) K.Perss.
- Heuff.
- K.Perss.
- Feinbrun
- Stef.
- Janka
- K.Perss.
- Siehe ex K.Perss.
- K.Perss.
- Regel
- Boiss.
- (Bornm.) Stef.
- Steven
- K.Perss.
- K.Perss.
- Boiss. & Spruner
- Castagne
- Brot.
- Baker
- Kosanin
- B.L.Burtt
- (Azn.) K.Perss.
- K.Perss.
- Boiss.
- K.Perss.
- (Gabrieljan) K.Perss.
- L.
- Brot.
- K.Perss.
- K.Perss.
- (Ten.) Ten.
- Orph.
- Sart., Orph. & Heldr.
- K.Perss.
- Rech.f. & P.H.Davis
- Baker
- Boiss. & Heldr.
- K.Perss.
- Sieber
- (Regel) K.Perss.
- K.Perss.
- R.Br.
- (Bunge) Stef.
- K.Perss.
- Janka ex Stef.
- Woronow ex Miscz.
- Kit Tan & Iatroú
- Hausskn. ex Stef.
- Colchicum soboliferum (C.A.Mey.) Stef.
- Colchicum speciosum Steven
- Kunth
-
Fisch. & C.A.Mey.
- (Boiss. & Hausskn.) K.Perss.
- Colchicum trigynum (Steven ex Adam) Stearn
- Kunze
- Kotschy
- Feinbrun
- Janka
- Feinbrun
- Steven
- (Freyn & Bornm.) Dyer
- Colchicum variegatum L.
- Fridl.
- K.Perss.
- Bokeriya
- Heldr.
İstinadlar
- Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 159.
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 341.