Yonca
(Trifolium səhifəsindən yönləndirilmişdir)
Yonca (lat. Trifolium) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Yonca | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Yonca |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Yonca cinsinin nümayəndələri çoxillik ot bitkisidir. Boyu 50–80 sm-dir. Dərin bir kök sistemi vardır. Əlverişli şəraitdə bitkinin kökü torpaqda 8–10 metrə qədər dərinliyə uzana bilir. Paxlalı yem bitkilərindən səpin yoncasının (lat. Medicaqo sativa) 80-ə qədər yabanı və mədəni sort və formaları, çəmənlik üçyarpaq yoncasının (lat. Trifolium pratense) 6 yabanı forması vardır. Yem bitkiləri içərisində ən çox bəsləyicilik dəyəri olan yoncada 10 qədər vitamin var.
Azərbaycanda şəxsi və fermer təsərrüfatlarında heyvanlar üçün yem bazasının əsasını qaba yemlər (quru ot, küləş) və qüvvəli yemlər təşkil edir. Yem paylarının tərkibində qaba yemlərin xüsusi çəkisi 80–85%-dir, qalan 15–20%-i qüvvəli yemlər təşkil edir. Qaba yem bitkilərinin əsasını yonca təşkil edir. Azərbaycanın bütün bölgələri üzrə 386 min hektar sahədə yonca bitkisi becərilir.
Kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün ən yaxşı sələf sayılan yonca aqrotexnika qaydaları əsasında becərildikdə yüksək keyfiyyətli bol yaşıl kütlə və quru ot məhsulu alınır, heyvandarlığın, quşçuluğun və arıçılığın inkişafında yem bazası möhkəmlənir, torpağın münbitlik səviyyəsi daha da yaxşılaşır. Yoncanın yaşıl kütləsi, senajı, quru otu və ot unu mal-qara və quşlar tərəfindən ləzzətlə yeyilir. Yoncanın yaşıl kütləsi heyvanların və quşların orqanizmləri üçün amin turşuları ilə normallaşdırılmış proteinlə, müxtəlif mikro və makroelementlərlə, vitaminlərlə, mineral duzlarla zəngindir. Yoncanın 1 kq yaşıl kütləsində 0,20–0,30 qr, quru otunda 0,60–0,70 qr, yem vahidi 130–180 qr, həzm olunan protein 9,0–16 qr, kalsium 1,5–2,5 qr, fosfor 15–30 mq karotin vardır. Müasir texnologiya ilə hazırlanmış 1 kq ot ununun tərkibində 150–200 qr protein və 200–300 mq karotin vardır.
- Amarenus C.Presl
- Amoria C.Presl
- Bobrovia A.P.Khokhr.
- Calycomorphum C.Presl
- Chrysaspis Desv.
- Dactiphyllon Raf.
- Dactiphyllum Raf.
- Falcatula Brot.
- Galearia C.Presl
- Lagopus Hill
- Lagopus Bernh.
- Lojaconoa Bobrov
- Loxospermum Hochst.
- Lupinaster Fabr.
- Micrantheum C.Presl
- Microphyton Fourr.
- Mistyllus C.Presl
- Ochreata (Lojac.) Bobrov
- Paramesus C.Presl
- Pentaphyllon Pers.
- Triphylloides Moench
- Ursia Vassilcz.
- Ursifolium Doweld
- Xerosphaera Soják
- Trifolium absconditum Molinari
- Trifolium acaule Steud. ex A.Rich.
- Trifolium acutiflorum Murb.
- Trifolium × adulterinum Beyer
- Trifolium affine C.Presl
- Trifolium africanum Ser.
- Trifolium aintabense Boiss. & Hausskn.
- Trifolium albopurpureum Torr. & A.Gray
- Trifolium alexandrinum L.
- Trifolium alpestre L.
- Trifolium alpinum L.
- Trifolium alsadami Post
- Trifolium amabile Kunth
- Trifolium ambiguum M.Bieb.
- Trifolium amoenum Greene
- Trifolium amphianthum Torr. & A.Gray
- Trifolium andersonii A.Gray
- Trifolium andinum Nutt.
- Trifolium andricum Lassen
- Trifolium angulatum Waldst. & Kit.
- Trifolium angustifolium L.
- Trifolium ankaratrense Bosser
- Trifolium apertum Bobrov
- Trifolium appendiculatum Lojac.
- Trifolium argutum Banks & Sol.
- Tarla yoncası (Trifolium arvense L.)
- Trifolium attenuatum Greene
- Trifolium aurantiacum Boiss. & Spruner
- Trifolium aureum Pollich
- Trifolium baccarinii Chiov.
- Trifolium badium Schreb.
- Trifolium barbigerum Torr.
- Trifolium barbulatum (Freyn & Sint.) Zohary
- Trifolium barnebyi (Isely) Dorn & Lichvar
- Trifolium batmanicum Zohary & D.Heller
- Trifolium beckwithii W.H.Brewer ex S.Watson
- Trifolium bejariense Moric.
- Trifolium × bertrandii Rouy
- Trifolium berytheum Boiss. & C.I.Blanche
- Trifolium biebersteinii Khalilov
- Trifolium bifidum A.Gray
- Trifolium bilineatum Fresen.
- Trifolium billardierei Spreng.
- Trifolium bithynicum Boiss.
- Trifolium bivonae Guss.
- Trifolium blancheanum Boiss.
- Trifolium bobrovii Khalilov
- Trifolium bocconei Savi
- Trifolium boissieri Guss.
- Trifolium bolanderi A.Gray
- Trifolium bordsilovskyi Grossh.
- Trifolium brandegeei S.Watson
- Trifolium breweri S.Watson
- Trifolium brutium Ten.
- Trifolium buckwestiorum Isely
- Trifolium bullatum Boiss. & Hausskn.
- Trifolium burchellianum Ser.
- Trifolium calcaricum J.L.Collins & Wieboldt
- Trifolium calocephalum Fresen.
- Çöl yoncası (Trifolium campestre Schreb.)
- Trifolium canescens Willd.
- Trifolium carolinianum Michx.
- Trifolium caudatum Boiss.
- Trifolium cernuum Brot.
- Trifolium cheranganiense J.B.Gillett
- Trifolium cherleri L.
- Trifolium chilaloense Thulin
- Trifolium chilense Hook. & Arn.
- Trifolium chlorotrichum Boiss. & Balansa
- Trifolium ciliolatum Benth.
- Trifolium circumdatum Kunze
- Trifolium clusii Godr.
- Trifolium clypeatum L.
- Trifolium congestum Guss.
- Trifolium constantinopolitanum Ser.
- Trifolium cryptopodium Steud. ex A.Rich.
- Trifolium cyathiferum Lindl.
- Trifolium dalmaticum Vis.
- Trifolium dasyphyllum Torr. & A.Gray
- Trifolium dasyurum C.Presl
- Trifolium davisii E.Hossain
- Trifolium decorum Chiov.
- Trifolium dedeckerae J.M.Gillett
- Trifolium depauperatum Desv.
- Trifolium dichotomum Hook. & Arn.
- Trifolium dichroanthoides Rech.f.
- Trifolium dichroanthum Boiss.
- Trifolium diffusum Ehrh.
- Trifolium dolopium Heldr. & Hochst. ex Gibelli & Belli
- Trifolium douglasii House
- Trifolium dubium Sibth.
- Trifolium echinatum M.Bieb.
- Trifolium egrissicum Mikheev & Magulaev
- Trifolium elgonense J.B.Gillett
- Trifolium elizabethiae Grossh.
- Trifolium eriocephalum Nutt.
- Trifolium eriosphaerum Boiss.
- Trifolium erubescens Fenzl
- Trifolium euxinum Zohary
- Trifolium eximium Stephan ex Ser.
- Trifolium farayense Mouterde
- Trifolium fergan-karaeri M.Keskin
- Trifolium fontanum Bobrov
- Boşmeyvə yonca (Trifolium fragiferum L.)
- Trifolium friscanum (S.L.Welsh) S.L.Welsh
- Trifolium fucatum Lindl.
- Trifolium gemellum Pourr. ex Willd.
- Trifolium gillettianum Jacq.-Fél.
- Trifolium glanduliferum Boiss.
- Trifolium globosum L.
- Trifolium glomeratum L.
- Trifolium gordeievii (Kom.) Z.Wei
- Trifolium gracilentum Torr. & A.Gray
- Trifolium grandiflorum Schreb.
- Trifolium gymnocarpon Nutt.
- Trifolium hatschbachii Vincent & Butterworth
- Trifolium haussknechtii Boiss.
- Trifolium haydenii Porter
- Trifolium heldreichianum (Gibelli & Belli) Hausskn.
- Trifolium hickeyi T.K.Ahlq. & Vincent
- Trifolium hirtum All.
- Trifolium howellii S.Watson
- Trifolium humile Ball
- Trifolium hybridum L.
- Trifolium hydrophilum Greene
- Al-qırmızı yonca (Trifolium incarnatum L.)
- Trifolium infamia-ponertii Greuter
- Trifolium israeliticum D.Zohary & Katzn.
- Trifolium isthmocarpum Brot.
- Trifolium jokerstii Vincent & Rand.Morgan
- Trifolium juliani Batt.
- Trifolium kentuckiense Chapel & Vincent
- Trifolium kingii S.Watson
- Trifolium kurdistanicum S.Yousefi, Assadi & Ghaderi
- Trifolium lanceolatum (J.B.Gillett) J.B.Gillett
- Trifolium lappaceum L.
- Trifolium latifolium (Hook.) Greene
- Trifolium latinum Sebast.
- Trifolium leibergii A.Nelson & J.F.Macbr.
- Trifolium lemmonii S.Watson
- Trifolium leucanthum M.Bieb.
- Trifolium ligusticum Balb. ex Loisel.
- Trifolium longidentatum Nábělek
- Trifolium longipes Nutt.
- Trifolium lucanicum Gasp.
- Trifolium lugardii Bullock
- Trifolium lupinaster L.
- Trifolium macraei Hook. & Arn.
- Trifolium macrocephalum (Pursh) Poir.
- Trifolium masaiense J.B.Gillett
- Trifolium mattirolianum Chiov.
- Trifolium mazanderanicum Rech.f.
- Trifolium medium L.
- Trifolium meduseum C.I.Blanche ex Boiss.
- Trifolium meironense Zohary & Lerner
- Trifolium mesogitanum Boiss.
- Trifolium michaelis Greuter
- Trifolium michelianum Savi
- Trifolium micranthum Viv.
- Trifolium microcephalum Pursh
- Trifolium microdon Hook. & Arn.
- Trifolium miegeanum Maire
- Trifolium minutissimum D.Heller & Zohary
- Trifolium modestum Boiss.
- Trifolium monanthum A.Gray
- Trifolium montanum L.
- Trifolium multinerve (Hochst.) A.Rich.
- Trifolium multistriatum W.D.J.Koch
- Trifolium mutabile Port.
- Trifolium nanum Torr.
- Trifolium nerimaniae M.Keskin
- Trifolium × neyrautii Rouy
- Qaralan yonca (Trifolium nigrescens Viv.)
- Trifolium noricum Wulfen
- Trifolium obscurum Savi
- Trifolium obtusiflorum Hook.
- Trifolium occidentale Coombe
- Trifolium ochroleucon Huds.
- Trifolium oliganthum Steud.
- Trifolium olivaceum Greene
- Trifolium orbelicum Velen.
- Trifolium ornithopodioides L.
- Trifolium owyheense Gilkey
- Trifolium pachycalyx Zohary
- Trifolium palaestinum Boiss.
- Trifolium pallescens Schreb.
- Trifolium pallidum Waldst. & Kit.
- Trifolium palmeri S.Watson
- Trifolium pamphylicum Boiss. & Heldr.
- Trifolium pannonicum Jacq.
- Trifolium parnassi Boiss. & Spruner
- Trifolium parryi A.Gray
- Trifolium patens Schreb.
- Trifolium patulum Tausch
- Trifolium pauciflorum d'Urv.
- Trifolium × permixtum Neuman
- Trifolium peruvianum Vogel
- Trifolium philistaeum Zohary
- Trifolium phitosianum N.Böhling, Greuter & Raus
- Trifolium phleoides Pourr. ex Willd.
- Trifolium physanthum Hook. & Arn.
- Trifolium physodes Steven ex M.Bieb.
- Trifolium pichisermollii J.B.Gillett
- Trifolium pignantii Fauché & Chaub.
- Trifolium pilczii Adamović
- Trifolium pilulare Boiss.
- Trifolium piorkowskii Rand.Morgan & A.L.Barber
- Trifolium plebeium Boiss.
- Trifolium plumosum Douglas ex Hook.
- Trifolium polymorphum Poir.
- Trifolium polyodon Greene
- Trifolium polyphyllum C.A.Mey.
- Trifolium polystachyum Fresen.
- Trifolium praetermissum Greuter, Pleger & Raus
- Çəmənlik üçyarpaq yoncası (Trifolium pratense L.)
- Trifolium productum Greene
- Trifolium prophetarum E.Hossain
- Trifolium pseudomedium Hausskn.
- Trifolium pseudostriatum Baker f.
- Trifolium pulchellum Schischk.
- Trifolium purpureum Loisel.
- Trifolium purseglovei J.B.Gillett
- Trifolium quartinianum A.Rich.
- Trifolium radicosum Boiss. & Hohen.
- Trifolium rechingeri Rothm.
- Trifolium reflexum L.
- Ağ yonca (Trifolium repens L.)
- Trifolium resupinatum L.
- Trifolium retusum L.
- Trifolium × retyezaticum Nyár.
- Trifolium rhizomatosum O.Schwarz
- Trifolium rhombeum S.Schauer
- Trifolium riograndense Burkart
- Trifolium rollinsii J.M.Gillett
- Trifolium roussaeanum Boiss.
- Trifolium rubens L.
- Trifolium rueppellianum Fresen.
- Trifolium ruprechtii Tamamsch. & Fed.
- Trifolium salmoneum Mouterde
- Trifolium sannineum Mouterde
- Trifolium sarosiense Hazsl.
- Trifolium saxatile All.
- Trifolium scabrum L.
- Trifolium schimperi (Hochst.) A.Rich.
- Trifolium schneideri Standl.
- Trifolium × schwarzii Wein
- Trifolium scutatum Boiss.
- Trifolium sebastiani Savi
- Trifolium semipilosum Fresen.
- Trifolium setiferum Boiss.
- Trifolium simense Fresen.
- Trifolium sintenisii Freyn
- Trifolium siskiyouense J.M.Gillett
- Trifolium somalense Taub. ex Harms
- Trifolium sonorense T.K.Ahlq. & Vincent
- Trifolium spadiceum L.
- Trifolium spananthum Thulin
- Trifolium spumosum L.
- Trifolium squamosum L.
- Trifolium squarrosum L.
- Trifolium stellatum L.
- Trifolium steudneri Schweinf.
- Trifolium stipulaceum Thunb.
- Trifolium stoloniferum Muhl.
- Trifolium stolzii Harms
- Trifolium striatum L.
- Trifolium strictum L.
- Trifolium subterraneum L.
- Trifolium suffocatum L.
- Trifolium sylvaticum Gérard
- Trifolium tembense Fresen.
- Trifolium tenuifolium Ten.
- Trifolium thalii Vill.
- Trifolium thompsonii C.V.Morton
- Trifolium tomentosum L.
- Trifolium × traplii Domin
- Trifolium triaristatum Bertero ex Colla
- Trifolium trichocalyx A.Heller
- Baştüklü yonca (Trifolium trichocephalum M.Bieb.)
- Trifolium trichopterum Pančić
- Trifolium tumens Steven ex M.Bieb.
- Trifolium ukingense Harms
- Trifolium uniflorum L.
- Trifolium usambarense Taub.
- Trifolium variegatum Nutt.
- Trifolium vavilovii Eig
- Trifolium velebiticum Degen
- Trifolium velenovskyi Vandas
- Trifolium vernum Phil.
- Trifolium vesiculosum Savi
- Trifolium vestitum D.Heller & Zohary
- Trifolium virginicum Small
- Trifolium wentzelianum Harms
- Trifolium wettsteinii Dörfl. & Hayek
- Trifolium wigginsii J.M.Gillett
- Trifolium willdenovii Spreng.
- Trifolium wormskioldii Lehm.
- Trifolium xanthinum Freyn
- ↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 337. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 764.