Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhd (2016)

Türkiyədə dövlət çevirlişinə cəhd — 2016-cı il 15 iyul tarixində İstanbul və Ankarada baş vermiş dövlət çevrilişi cəhdi. Çevrilişə cəhd edənlərin məqsədi Türkiyədə mövcud hakimiyyəti devirmək idi. Özünü Yurdda Sülh Konseyi adlandıran bir qrup Türk Silahlı Qüvvələrinin rəsmi internet saytında və TRT-də yayımlanan bildirişdə ordunun dövlət idarəçiliyini ələ aldığını, ölkədə fövqəladə vəziyyət və küçəyəçıxma qadağası tətbiq edildiyini elan etdi. İlk növbədə Ankarada polis akademiyası partladıldı. Daha sonra İstanbulda Atatürk Hava Limanı, TRT, AKP-nin Ankara qərargahı zəbt olundu. Türkiyə Respublikası Silahlı Qüvvələri Baş Qərargah rəisi Hulusi Akar və ordunun komanda heyətinə daxil olan bəzi generallar, eləcə də prezidentin baş katibi əsir alındı. Türkiyə Böyük Millət Məclisi havadan atəşə tutuldu.

Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhd
Çevriliş əleyhinə küçələrə bayraqlarla doluşan insanlar
Tarix 15—16 iyul 2016
Yeri Ankara • İstanbul • Malatya • Muğla
Səbəbi
Nəticəsi ● Ordu qüvvələri və polis arasında gərgin qarşıdurma olmuş, mülki şəxslər həlak olmuşdur.
● Türkiyə Böyük Millət Məclisi bombalanmışdır.
● Ölkə daxilində çevrilişcilərə qarşı həbslər və araşdırmalar başladı.
● Ümumilikdə 83.045 nəfər Türkiyə Silahlı Qüvvələrindən çıxarıldı.
● 2 ay müddətində, üç aylıq dövrdə 7 dəfə fövqəladə vəziyyət elan edildi.
● Hökumət siyasətinə qarşı çıxan müxtəlif bölmələr tərəfindən çevrilişci olduğu iddia edilən insanların təsviyyəsi, fövqəladə vəziyyət rejimində hökumət tərəfindən genişləndirilmiş və müxtəlif anti-hökumət qruplarına qarşı tədbirlər görülmüşdür.
Münaqişə tərəfləri
Yurdda Sülh Şurası
Türkiyə 65-ci Hökumət
Komandan(lar)

● Fətullah Gülən
●
●
● Mehmet Dişli
● Muharrem Kösə
● Akın Öztürk

● Rəcəb Tayyib Ərdoğan
● Binəli Yıldırım
●
● Zekai Aksakallı
Tərəflərin qüvvəsi

● bir qrup əsgər
● bir qrup əsgər
● Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrindən bir qrup əsgər
● Türk Dəniz Qüvvələrindən bir qrup əsgər
● Jandarma Ümumi Komandirliyindən bir qrup əsgər
Dəstəkləyənlər:
● Gülən hərəkatı (iddia)
● CIA (iddia, ABŞ tərəfindən rədd edildi)
● Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri BƏƏ (iddia)
●  Misir (iddia)

● Türkiyə Silahlı Qüvvələri yüksək vəzifəliləri
●
● Milli Kəşfiyyat Təşkilatı
● Mülki şəxslərin dəstəyi
İtkilər

● 36 ölü
● 22 həbsdə ölüm
● 49 yaralı
● Sikorski UH-60 vertolyotu

248 ölü (180 mülki şəxs, 62 polis, 6 əsgər)
Ümumi itkilər
Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhd (2016) is located in Turkey
Ankara
Ankara
Istanbul
Istanbul
Marmaris
Marmaris
Malatya
Malatya
Kars
Kars
Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhd (2016) (Turkey)

● Ümumilikdə 1539 yaralı
● Bəzi ictimai binalar bombalanaraq ziyan gördü
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Küçələrə tanklar çıxarıldı. Ölkənin hava limanları, körpü və magistral yolları nəzarət altına alındı. TRT telekanalı, ardınca da Doğan Media Mərkəzi ələ keçirildi. AKP hökumətinin fəaliyyət imkanları iflic edildi.

Türkiyədə baş vermiş hərbi çevrilişə cəhdin qarşısını almaq üçün keçirilən əməliyyat zamanı 265 nəfər, o cümlədən 104 qiyamçı hərbçi və 161 mülki şəxs şəhid oldu, yüzlərlə insan yaralandı. Hərbi çevrilişə cəhd edənlər arasında həbs olunan hərbçilərin sayı 3000-ə çatdı. Hadisə ilə əlaqədar 34 general, yüzlərlə hərbçi, hakim, prokuror saxlanıldı.

İstanbuldaki  və jandarma tarafından bağlanılması ilə başlayan vaxda, TBMM başqanı İsmail Kahraman və təxmini 50-yə qədər millətvəkilinin məclistə olduğu vaxt F-16 döyüş təyyarələri məclis üzərində uçuş edərək parlamenti dörd dəfə bombaladı. Ankaranın  səmptində yerləşən  bombalama cəhdi olsada da uğurlu olmamışdır, Muğla'nın Marmaris bölgəsində bir hoteldə olan prezident Recep Tayyip Erdoğana qarşı suiqəsdə cəhd olundu. Baş qərargah rəisi Hulusi Akar, Quru Qoşunları komandiri , Hava Qüvvələri komandiri Abidin Ünal ve Jandarma Baş komandiri  çevrilişi gerçəkləştirən əsgərlər tərəfindən girov götürüldü.

Hadisələr bağlı olaraq Prezident Recep Tayyip Erdoğan, CNN Türkdə FaceTime vasitəsilə etdiyi müraciətdə xuntaya heç bir imkanın verilməyəcəyini bildirərək xalqı meydanlara çıxıb çevrilişə qarşı çıxmağa çağırdı. Bununlada ölkənin bir çox şəhərlərində mitinqlər təşkil edildi.

16 iyul səhərinə kimi ordu və polisin şərikli əməliyuatları nəticəsində çevriliş basdırıldı. Bu hadisələr nəticəsində 104-ü çevrilişçi əsgərlər olmaqla 300-dən artıq insan həyatını itirdi,1491 nəfər isə yaralandı.

Istanbul Bakırköy Respublika Baş Prokurorluğu, Anadolu Respublika Baş Prokurorluğu tərəfindən Türkiyə Cinayət Məcəlləsinin "hökuməti aradan qaldırmaq","prezidentə qarşı sui-qəsd","əhalini üsyana təhrik etmək" və s. digər maddələr əsasında cinayət işi qaldırıldı. Aparılan araşdırmalar nəticəsində müxtəlif rütbəli 8036 hərbçi həbs edildi. Həbs edilənlər yalnız əsgərlər deyildi. Bura professorlar, müəllimlər, idmançılar və digər peşə sahibləri var idi. Onların sayı günü-gündən artdı. Konstitusiyaya əsasən ölkədə 3 aylıq fövqəladə vəziyyət elan edildi.

Çevrilişdə səbabkarı kimi uzun illərdir ABŞ-də yaşayan dini xadim Fətullah Gülən və tərafdarının adı çəkilir (Fətullahçı Terror Təşkilatı).

Hərbi çevrilişə cəhd 1962, 1963, 1969 və 1971-dən sonra uğursuz olan 5-ci müdaxilə kimi tarixə keçdi.

Hadisələr

  • İstanbulda Boğaziçi körpüsü və Fateh Sultan Mehmet körpüsü bir qrup jandarma tərəfindən nəqliyyat hərəkəti dayandırıldı.
  • Türkiyə Silahlı Qüvvələrindən bütün mətbuat mərkəzlərinə Ölkə idarəsinə bütünlüklə əl qoyuldu şəklində mesaj göndərildi. Bu mesaj TSQ-ın internet saytında da yayımlandı.
  • TRT ələ keçirildi və aparıcı Yurdda Sülh Konseyinin imzası olan bir bəyanatı oxumağa məcbur edildi.
  • Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Hulusi Akar girov götürüldü.
  • Atatürk Beynəlxalq Hava Limanına tanklar yeridildi və işi dayandırıldı. Burada 47 şəxsi hərəkatçı F-16-dan buraxılan bombalar nəticəsində həyatını itirdi.
  • İstanbul və Sakaryada etiraz edən xalqa atəş açıldı, İstanbulda 2, Sakaryada 8 nəfər yaralandı.
  • 1. Ordu komandanı orgeneral Bu TSQ-nin dəstəkləmədiyi bir hərəkətdir şəklində açıqlama verdi.
  • Türkiyənin müxtəlif yerlərində gecə boyunca azan oxuduldu.
  • Ankarada yerləşən Milli İstihbarat Təşkilatında atışma oldu.
  • Türkiyənin baş naziri Binəli Yıldırım çevrilişçilərin hərbi helikopterlə vurulacağını bildirdi.
  • 1. Ordu komandanı orgeneral bir müddətliyinə Türkiyə Respublikası Silahlı Qüvvələri Baş Qərargah rəisi vəzifəsini icra etdi.
  • Boğaziçi körpüsündə hərəkəti dayandıranlardan 50 nəfər təslim oldu.
  • Ankarada 60 nəfərin həyatını itirdiyi açıqlandı.
  • 754 TSQ əsgəri həbs olundu. 5 general, 29 polkovnik vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı.
  • Baş Qərargahdan bayıra çıxarılan tanklar barikada məqsədilə kamazların olduğu əraziyə atəş açdı.
  • 16 əsgərin ölü tapıldığı, 200 nəfərin həbs olunduğu açıqlandı.
  • Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Hulusi Akar xilas edildi.

Reaksiyalar

Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan:

  • "Mən hazırda ölkəmin Ali Baş Komandanı olaraq bunu çox açıq şəkildə deyirəm, qurucusu olduğum partiyanın bütün üzvlərini, milli iradəsi olan cümhurun özünü, xüsusilə şəhərlərdə insanları meydanlara çağırıram. Bu çevrilişi edənlərə layiqli dərsi verəcəyik".
  • "Türkiyə Silahlı Qüvvələrində olan xainlər üzə çıxdı. Hamısı bir-bir təmizlənəcək. Bunun əvəzini çox ağır ödəyəcəklər".
  • "Millətin silahı ilə milləti vururlar".

Baş Nazir Binəli Yıldırım:

  • "Bunu edənlər ən ağır şəkildə əvəzini ödəyəcəklər".

İstanbul valisi :

  • "Türkiyədə hərbi çevriliş planı uğursuz oldu".

İstinadlar

  1. Haber7 (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  2. . www.hurriyet.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  3. . www2.karar.com (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  4. . Milliyet (türk). 16 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  5. . Haberler.com (türk). İstanbul. 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  6. . www.hurriyet.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  7. . Star.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  8. . Milliyet (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  9. . Gazetesujin.net (türk). 22 iyul 2017. Archived from the original on 22 July 2017. İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  10. . birgun.net (türk). 21 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  11. . birgun.net (türk). 4 January 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  12. . www.ntv.com.tr (türk). 5 January 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  13. . Eğitim Sen (türk). 28 December 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  14. . Bianet (türk). 22 July 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  15. Erem, Onur. . BBC News Türkçe (türk). 14 iyul 2017. 22 July 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  16. Kucuksahin, Sukru. . Al-Monitor (ingilis). 12 sentyabr 2016. 12 June 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  17. . Hürriyet (türk). 21 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  18. . www.sozcu.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  19. . T24 (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  20. . www.hurriyet.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  21. Gazetesi, Evrensel. . Evrensel.net (türk). 16 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  22. . Ensonhaber (türk). 2016-07-17 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  23. . Diken. 15 iyul 2016. 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  24. Milliyet (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  25. . RT International (ingilis). 5 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  26. Arango, Tim; Yeginsu, Ceylan. . The New York Times (ingilis). 2 avqust 2016. 16 December 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  27. Arab, The New. . alaraby (ingilis). 22 July 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  28. . soL InternationaL (ingilis). 4 iyun 2017. 7 November 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  29. Stack, Liam. . The New York Times (ingilis). 18 iyul 2016. 22 July 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  30. . Star.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  31. . www.sozcu.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  32. . www.ntv.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  33. . www.aa.com.tr (türk). 17 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  34. . İhlas Haber Ajansı (türk). 18 August 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  35. . Anadolu Ajansı. 27 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  36. Arab, The New. . alaraby (ingilis). 8 November 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  37. . www.hurriyet.com.tr (türk). İstifadə tarixi: 20 may 2020. [ölü keçid]
  38. . Diken. 12 noyabr 2016. 15 November 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  39. . www.hurriyet.com.tr (türk). 14 December 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  40. . Anadolu Ajansı (türk). Türkiye. 27 July 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 20 may 2020.
  41. Keskin, Kemal. . Gayrimenkul Haber (türk). Türkiye. 17 iyul 2016. 17 July 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 may 2020.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023