Syanbilər (Çincə: 鮮卑, pinyin: Xiānbēi, Wade-Giles: Hsien-pi), Monqolustan və Mancuriya sərhədləri civarında yaşamış köçəri tayfa.
| ||||||
Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası | ||||||
Dao • Daosizm • Leqizm • Tao Te Çinq • Konfutsiçilik • Kon Fu Dzı • Lao-tszı • Moizm • Mo-tszı • İn və Yan • • 36 stratagem • Citkundo • Kunq-fu • Tay çi çuan • Uşu • Vin Çun • Dim Mak • Şaolin | ||||||
Sya sülaləsi | ||||||
Şan sülaləsi | ||||||
Çjou sülaləsi | ||||||
Şərqi Çjou | Yaz-Payız | |||||
Döyüşən çarlıqlar | ||||||
— qarışıq dövr | ||||||
Han sülaləsi | Qərbi Han | |||||
Sin sülaləsi, Van Man | ||||||
Şərqi Han | ||||||
Üç çarlıq | Vey | Şu | U | |||
Qərbi Çzin | ||||||
16 barbar | Şərqi Çzin | |||||
Cənub və Şimal sülalələri | ||||||
Suy sülaləsi | ||||||
Tan sülaləsi | ||||||
|
||||||
Çin Respublikası | ||||||
Etnik yapısı konusunda Monqol tezi, tezi, Monqol və Türk boylardan yaranan bir konfederasiya olduğuna dair tez de vardır.
(烏桓 wū huán) konfederasyonu Hunların cənibi-şərqində Sien-Pi'ler Hiung nuların şimal-şərqində oluşturmuşdur. Hun birliyindən qopan bu topluluqlar eski ortaqlarına saldırmışdır. Syanbilərin qalxış dönəmi Hunların yıxılma dönəmine denk gəlməkdedir. 87 ilə 93 illər arasında Hunların iki (hökmdarlarını) öldürmüşdilər.
Syanbilərin ən namlı hökmdarları II yüzilin ortalarından 181 ilina qədər taxtda qalmış (檀石槐 tan shíhuái, 136 – 181) olmuşdur. Tan Şıhuay məğlub etmeyi bacarmış və torpaqlarını İli çayına qədər genişlətmişdir. Çox dəfə (158 ilində ilə birlikdə) Çin səddini aşmışdır. Oğulları və qardaşı oğlanları onun yerini tutamamış və beləcə Sien Pi konfederasyonu 233 ilində dağılmışdır.
Syanbilərin bir bölümü (遼東)dan doğru hərəkət etmiş və orada (Murong Jun (慕容皝 mùróng huàng, ? – 360) başçılığı altında 352 ilində güney Hunları məğlub etmişdir. Orada qurdukları ( və ) çox ayaqda duramamış və 370 ilində eyni kendileri kimi qısa ömürlü (前秦) sülaləsini quran tibetli Di tayfasından (苻健)a yenik düşmüşdür. Ancaq 16 il sonra 386 ilində bu bölgədə Tabğaclar (Tuoba) Tuoba Gui (拓跋珪) qurmuşdur. Tabgaçlar da Syanbilərin zamanında bir Syanbi boyuydu.
Syanbilərin başlıca qolları
Cənub Syanbi: (段), (慕容), (宇文)
Qərb Syanbi: (拓跋) => siyaseti => Yuan (元)
Şimal Syanbi: (慕容吐谷渾) 'Hunlar' çağında 'Syanbi' tayfalarının başçısı, "Tanşihuai, 10 ayda doğulmuşdur".
Syanbi Sülaləsi
Syanbi Sülaləsi | ||
---|---|---|
Dövləti | Qurucusu | Tarixi |
代 | 拓跋猗盧 | 315 – 376 |
前燕 | 慕容皝 | 337 – 370 |
後燕 | 慕容垂 | 384 – 409 |
西秦 | 乞伏國仁 | 385 – 431 |
南涼 | 禿髮烏孤 | 397 – 414 |
南燕 | 慕容徳 | 400 – 410 |
北魏 | 拓跋珪 | 386 – 534 |
東魏 | 元善見 | 534 – 550 |
西魏 | 元宝炬 | 535 – 556 |
北齊 | 宇文覚 | 550 – 577 |
北周 | 高洋 | 557 – 581 |
隋 | 楊堅 | 581 – 618 |
İstinadlar
- Wolfgang-Ekkehard Scharlipp Die frühen Türken in Zentralasien, (Orta Asya'nın eski Türkleri) Darmstadt 1992, S. 10