Stasis Şalkauskis
Stasis Şalkauskis (lit. Stasys Šalkauskis; 16 may 1886[1] – 4 dekabr 1941[1], Şyaulyay) — Litva filosofu və müəllimi, professor, fəlsəfə doktoru, Kaunasdakı Böyük Vitovt Universitetinin rektoru.
| Stasis Şalkauskis | |
|---|---|
| lit. Stasys Šalkauskis | |
 | |
| Doğum tarixi | 16 may 1886[1] |
| Vəfat tarixi | 4 dekabr 1941[1] (55 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | filosof |
| Elmi dərəcəsi | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Stasis ŞalkauskisŞavelski adına kişi gimnaziyasını bitirib. Sonra 1905-1911-ci illərdə Moskva İmperator Universitetində hüquq və iqtisadiyyat üzrə təhsil alıb. Moskvada olduğu müddətdə o, Litva Tələbə Cəmiyyətinin fəaliyyətində iştirak etmiş, 1907-1908-ci illərdə orada bir neçə esse oxumuş, burada “litvalı tələbələrin münasibət və ideallarına dair ümumi tənqidi” çıxış etmişdir. O, litvalı tələbələrin əksəriyyətinin inqilabi və nihilist əhval-ruhiyyəsini dəstəkləmirdi. Səhhətinə görə 1908-ci ildən Səmərqənddə yaşayırdı - zəif ciyərlərini gücləndirmək üçün ona isti iqlim lazım idi. Orada Şalkauskis də imtahanlara hazırlaşırdı. 1910-cu ilin aprelində imtahan vermək üçün Moskvaya qayıtdı və bir ilə yaxın orada qaldı. Moskvada olduğu müddətdə o, Rusiya Tanrıpərəstliyinin mərkəzi olan Dini və Fəlsəfi Görüşlərdə iştirak etmişdir. Sonralar Şalkauskis yazırdı ki, "bütün bunlar mənim üçün yeni idi və eyni zamanda mənəvi tələblərimə uyğundur". O vaxtlar o, “dünyagörüşünün aydınlaşdırılması məsələsi”ndən narahat idi, çünki gimnaziyada belə Tanrının varlığına şübhə edirdi. İmtahanları verdikdən sonra Səmərqəndə qayıdır, vəkil köməkçisi işləyir.[2] Boş vaxtlarını fəlsəfəyə həsr edir, "Ateitis" jurnalı üçün Vladimir Solovyovun əsərlərini tərcümə edirdi. Məhz bu rus filosofu, eləcə də ġalkauskisə gimnaziya illərindən əsərləri ilə tanış olan fransız esseist Ernest Hello (1828-1885) onun dünyagörüşünün xristian yönümünü müəyyən etmişdir. 1913-1914-cü illərdə "Draugija" jurnalında dərc edilmiş ilk böyük müstəqil əsər "Kilsə və Mədəniyyət" (litva dilində) müəllifə nəinki şöhrət gətirdi, həm də Qərbi Avropada təhsil almaq üçün təqaüd almasına töhfə verdi. 1915-ci ildən Frayburq Katolik Universitetində fəlsəfə təhsili almağa başlayır. Burada V.Solovyovun Şalkauskinin qavrayışında fəlsəfəsi sxolastik elementlərlə tamamlanırdı. 1919-cu ildə "L'Ame du Monde dans la philosophie de Vladimir Soloviev" (1919) adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdi. 1920-ci ildə Litvaya qayıtdı. 1921-1922-ci illərdə Kaunasdakı Ali Kurslarda dərs deyirdi. 1922-1940-cı illərdə Kaunasdakı Böyük Vitautas Universitetinin (1930-cu ildən əvvəl Litva Universiteti adlanırdı) fəlsəfə və ilahiyyat fakültəsində fəlsəfə, pedaqogika, məntiq və estetikadan mühazirələr oxuyub. 1933-cü ildən akademik, 1938-1940-cı illərdə isə Litva Katolik Elmlər Akademiyasının prezidentidir. 1927-1930-cu illərdə "Ateitis" Litva Katolik Gəncləri Federasiyasının sədri olub. 1939-cu ildən 1940-cı ilin yayında Litvanın sovetləşməsinə qədər Böyük Vitautas Universitetinin sonuncu rektoru olub. Onun tələbələri və davamçıları arasında katolik filosofu Antanas Macejna (1908-1987) var idi.
- Bažnyčia ir kuпltūra, 1913
- Kultūros filosofijos metmenys, 1926
- Bendrosios mokslinio darbo metodikos pradai, 1926—1933
- Visuomeninis auklėjimas, 1932
- Ateitininkų ideologija, 1933
- Lietuvių tauta ir jos ugdymas, 1933
- Bendroji filosofijos terminologija, 1938
- Raštai. — V.: Mintis, 1990.
- Rinktiniai raštai. — V.: Vaivorykštės, 1992.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Biography of S. Šalkauskis (in Lithuanian) Arxivləşdirilib 2022-10-13 at the Wayback Machine.