Sofiya Yablonskaya-Uden
Bu məqalənin mətnini Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq lazımdır. |
Sofiya Yablonskaya-Uden (ukr. Яблонська-Уден Софія, 15 may 1907 – 4 fevral 1971, Fransa) — Ukrayna və fransız yazıçı, jurnalist, səyyah və fotoqraf.
| Sofiya Yablonskaya-Uden | |
|---|---|
| ukr. Софія Яблонська-Уден | |
| Doğum tarixi | 15 may 1907 |
| Vəfat tarixi | 4 fevral 1971 (63 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, yazıçı, fotoqraf, publisist |
Sofiya Yablonskaya-Uden 1907-ci il mayın 15-də Germanov kəndində keşiş ailəsində anadan olub (indiki Lvov vilayəti, Pustomitivski rayonu, Tarasovka kəndi).
Birinci Dünya müharibəsi illərində Taqanroqda təhsil aldığı vaxt Rusiyaya gəlir. 1921-ci ildə isə vətənə qayıdır, müəllim gimnaziyasında, dram studiyasında oxuyur, Lvovda ticarət məktəbini bitirir. Onun uğurlu aktyorluq karyerası olacağı proqnozlaşdırılır. Lakin o, hər şeydən əl çəkərək 1927-ci ildə sənədli filmlərin çəkiliş texnikasına yiyələnmək üçün Parisə gedir. Oradan onun dünya üzrə səyahətləri başlayır.
Fransadan əvvəlcə Mərakeşə, daha sonra Port-Səid, Cibuti, Seylon vasitəsilə Fransız Hind-Çininə gedir. Laos, Kamboca, Yunnan əyaləti (Çin), Siam, Malay arxipelaqı, Yava və Bali, Taiti adaları, Şimali Amerika (ABŞ və Kanada), Avstraliya və Yeni Zelandiya adalarını ziyarət edir.
Səyahət hesabatlarını "Qadınların payı" və "Yeni ev", "Biz və dünya", "Görüşə", "Delo", "Yeni yollar" jurnallarında dərc etdirib.
O, on beş il Çində yaşayıb və burada fransız Jan Hudinə ərə gedib.
1950-ci ildə onlar Avropaya qayıdır və ilk olaraq Parisdə məskunlaşırlar. Bu dövrdə Sofiya bir neçə ağır itki ilə üzləşir: Stepan Levinski 1946-cı ildə ölür, daha sonra bacısı Olqanın faciəli ölümü, üsləlik anasının ölümü və 1955-ci ildə əri Jan Houdinin faciəli ölümü onu çox kədərləndirir. Bütün itkilərdən sonra Sofiya Parisi tərk edərək Nuarmute adasına gedir (Fransanın Atlantik sahilləri yaxınlığında yerləən ada.). Yenidən ədəbi yaradıcılığa qayıdır — uşaqlığına və ailəsinə yaxın olan hər şeyə toxunduğu "Rozmova atası ilə" xatirə hekayəsini yazır.
4 fevral 1971-ci ildə Fransada avtomobil qəzasında dünyasını dəyişir.
"Çar Maroka" (1932), "Doğuram və Opiyu diyarından" (1936), "Uzaq üfüqlər" (2 hissəli, 1939) epik əsərlər toplusunun, "İki yol – iki dünya" (1972, ölümdən sonra) hekayələr toplularının müəllifidir. Bütün nəşrlərdə onun ekzotik ölkələrin və xalqların həyatını və mədəniyyətini uğurla təsvir edən öz fotoşəkilləri var idi.
Seçilmiş nəşrlər:
- Yablonskaya S. Uzaq üfüqlər. — Lvov, 1939. — 169 səh.
- Yablonskaya S. İki yol — iki dünya. Povidannya və çəkmək. — Paris, 1972. — 105 səh.
- Yablonskaya S. Baba haqqında kitab: Üçüncü Uşaqlıq. — Edmonton — Paris: Söz, b. R. — 237 səh.
- "İki çəki – iki ölçü" (1972), "Ata haqqında kitab" (1977) povest və esse.
- Sofiya Yablonskaya. Mərakeşin cazibəsi. Düyü və tiryək ölkəsindən. Uzaq üfüqlər: Səyahət esseləri / edən Vasili Qabor. — Lvov: LA "Piramida", 2015. — 372 s.
- Sofiya Yablonskaya. Foto / Sofiya Yablonska. Şəkillər. Ukrayna İncəsənət Kitabxanası, Nəşriyyatçı Aleksandr Savçuk, Kiyev-Xarkov, 2017. 128 səhifə, 107 illüstrasiya.
- L’Année ensorcelée, Les Horizons lointains (1972).
- Le charme du Maroc (1973).
- Mon enfance en Ukraine (1981).
- Au pays du riz et de l’opium (1986).
- Энциклопедия украиноведения / Научное общество имени Тараса Шевченко. — Париж, 1955–2003. (ukr.)
- Калитовська М. Софія Яблонська: подорожник і людина // Сучасність. — 1971. — № 5. — С. 51–59. (ukr.)
- Клиновий Ю. Софія Яблонська — її найкращий твір // Сучасність. — 1977. — № 6. — С. 20–27. (ukr.)
- Передерій В. Світ Софії Яблонської // Дзвін. — 1998. — № 8/9.— С. 98–105. (ukr.)
- Погребенник Ф. Софія Яблонська: "Чар Марокко" та інші перлини // Всесвіт. — 1990. — № 3.— С. 151. (ukr.)
- Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. — 2006. — № 11–12. — С. 187–192. (ukr.)
- Поліщук Я. Навколосвітня мандрівка Софії Яблонської // Український журнал (Прага). — 2007. — № 3. — С. 6–7. (ukr.)
- Штуль К. З життя українців у світі. Замітка // Сучасність. — 1974. —№ 7/8. — С. 254. (ukr.)
- Українська діаспора: літературні постаті, твори, біобібліографічні відомості / Упорядк. В. А. Просалової. — Донецьк: Східний видавничий дім, 2012. — 516 с. (ukr.)
- Яблонская София // Универсальный словарь-энциклопедия. — 4-ое изд. — Киев. : Тека, 2006. (ukr.)
- Дзвинка Воробкаво. Історія галичанки, яка побачила весь світ, або дивовижні обрії Софії Яблонської // UAModna (ukr.)
- Как попасть в гарем и не распугать китайцев, если вы оператор 30-х: Фотокнига Софии Яблонской. // Bird in Flight (ukr.) (rus.) (ing.)