Slavyan eposu
Slavyan eposu (çex. Slovanská epopej) — Çexiya art-nevü rəssamı Alfons Muxa tərəfindən 1910-1928-ci illərdə yaradılmış rəsm əsərləri seriyasıdır. Seriyada çexlər və digər slavyan xalqlarının mifologiyası və tarixi təsvir edilir. 1928-ci ildə monumental əsərini tamamlayan Muxa, əsərlərin sərgilənməsi üçün xüsusi pavilion inşa edilməsi şərti ilə seriyanı Praqa şəhərinə bağışlayır..[2][3] 2012-ci ilə kimi əsərlər Çexiyanın Yihomoravsk diyarındakı Moravski-Krumlov şəhərindəki qəsrin daimi ekspozisiyasına daxil olmuşdur. 2012-ci ildə seriyaya daxil olan 20 əsərin hamısı Praqa Milli Qalereyası tərəfindən təşkil edilmiş sərgidə nümayiş olunmaq üçün Sərgi sarayına gətirilmişdir.[4]
| Slavyan eposu | ||
|---|---|---|
| çex. Slovanská epopej | ||
| ||
| Rəssam | Alfons Muxa | |
| Tarixi | 1910-1928 | |
| Texnikası | yağlı boya, kətan | |
| Materialı | yağlı boya[d][1] | |
| Saxlanıldığı yer | Praqa Milli Qalereyası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | ||
Alfons Muxa, şah əsəri hesab edilən “Slavyan eposu”nun işlənməsinə on səkkiz il sərf etmişdir. XX əsrin əvvəllərindən Muxa Slavyan tarixinə həsr edilmiş əsərlər seriyası yaratmağı arzulasa da, maddi çətinliklərə görə arzusunu yerinə yetirə bilməmişdir. 1909-cu ildə rəssam, slavyan mədəniyyətinin heyranı olan ABŞ filantropu Çarlz Riçard Kreyndən qrant almağa nail olur.[5] O, işə rəsmlərdə təsvir etmək istədiyi Rusiya, Polşa və Afondakı pravoslav monastırları da daxil olmaqla Balkan ölkələrini gəzməklə başlayır. Hadisələrin detallı təsvirinə nail olmaq üçün o, tarixçilərlə müzakirələr aparır. 1910-cu ildə o, Zbiroh qəsrinin bir hissəsini kirayələyərək əsərlər üzərində işləməyə başlayır.[6]
Muxa on səkkiz il seriya üzərində çalışmış, əsərləri tamamladıqca isə, tədricən Praqaya göndərmişdir. 1919-cu ildə seriyanın 11 əsərdən ibarət birinci hissəsi Praqa Klementiumunda sərgilənməyə başlamışdır. 1921-ci ildə əsərlərdən beşi Nyu-York və Çikaqoda sərgilənmiş və alqışla qarşılanmışdır.[7]
1928-ci ildə tamamlanmış seriya ilk dəfə Çexoslovakiyanın paytaxtı Praqanın Sərgi sarayında təqdim edilmişdir.
1939-cu ilin iyulunda Alfons Muxa vəfat etmişdir. Ölümündən qısa müddət əvvəl o, Çexoslavakiyanın ictimai həyatının mühüm fiqurlarından biri kimi Gestapo tərəfindən dindirilmişdir.[8] İkinci Dünya müharibəsi zamanı nasistlərin əlinə keçməməsi üçün “Slavyan eposu” seriyası gizlədilmişdir.[3]
1948-ci il Çexoslavakiya hadisələrindən və kommunistlərin ölkə hakimiyyətini ələ almalarından sonra, Muxa sosialist ideyalarından uzaq dekadent və burjua rəssamı hesab edilmişdir.[9] Əsərlər seriyasının sərgilənməsi üçün yeni pavilyonun inşası ideyası kommunist rejimi üçün lazımsız görünürdü.[9] Müharibədən sonra əsər yerli vətənpərvərlər tərəfindən Moravski-Krumlov qəsrinə gətirilmiş, 1963-cü ildən etibarən isə qəsrdə sərgilənməyə başlamışdır.[3]
2010-cu ilin əvvəllərində əsərləri almış Praqa şəhəri bu vaxta kimi on illərlə davam edən məhkəmə çəkişmələri aparmağa məcbur olmuşdur.[3] “Slavyan eposu”nun 50 ilə yaxın sərgiləndiyi Moravski-Krumlovdan Praqaya gətirilməsi böyük diqqətə səbəb olmuşdur. Ümid edilirdi ki, əsərlərin hər il minlərlə turist tərəfindən ziyarət edilən Praqaya gətirilməsi onlara diqqət çəkilməsinə yardımçı ola bilər.
Lakin, Praqa qalereyalarında əsərlər üçün uyğun yer tapılmamışdır. Buna görə də Çexiya Prezident Aparatı[10] əsərin hazırda sərgiləndiyi yerdə saxlanmasına qərar vermişdir.[11][12] Buna baxmayaraq, 2010-cu ildə Praqa şəhəri əsərlərin bərpası və sərgilənməsi üçün şəhərə gətirilməsini tələb etmişdir.[13] Lakin, rəssamın oğlu Con Muxa və həyat yoldaşı Ceraldina Muxa tərəfindən idarə edilən Muxa Fondu bu addıma qarşı çıxmışdır.[3] Praqa şəhəri isə bildirir ki, seriyanın sahibi Alfons Muxa yox, Çarlz Riçard Kreyn olmuş və o, əsərləri Praqa şəhərinə bağışlamışdır. “Mladá fronta DNES” qəzetinin məlumatına görə məlumat şəhər arxivində aşkarlanan sənədlərlə təsdiqlənmişdir.[5] Fond əsərlər üçün daimi məkanın inşası haqqında Praqa şəhəri ilə danışıqlara başlamışdır.[3] 25 iyul 2010-cu ildə Moravski-Krumlova yığılan minə yaxın insan əsərin şəhərdən aparılmasına qarşı etiraz aksiyası keçirmişdir.[14]
Praqa və Moravski-Krumlov şəhərləri arasında uzun sürən mübahisələrdən sonra 2012-ci ildə əsərlər Praqaya aparılaraq Sərgi sarayında nümayişinə başlanmış və 2016-cı ilin sonuna kimi əsər orda saxlanmışdır.[15]
"Slavyan eposu" rəsmlər seriyasına 20 əsər daxildir ki, onlardan da ən böyüyü səkkiz metr enə və 6 metr hündürlüyə malikdir.[3]
| № | Rəsm | Adı | Orijinal adı | İl |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Slavyanlar vətənlərində: Turan qamçısı və qot qılıncı arasında | çex. Slované v pravlasti: Mezi turanskou knutou a gótským mečem | 1912 |
| 2 | 
|
Ruqa adasında Svyatovit bayramı: Tanrılar müharibədə olduqda, xilas sənətdədir | çex. Slavnost Svantovítova na Rujáně: Když bozi válčí – spása v umění | 1912 |
| 3 | 
|
Slavyan liturgiyasının aparılması: Rəbbə öz dilinizdə təşəkkür edin | çex. Zavedení slovanské liturgie na Velké Moravě: Chvalte Boha rodným jazykem | 1912 |
| 4 | 
|
Bulqar çarı Simeon: Slavyan ədəbiyyatının sübh ulduzu | çex. Car Simeon Bulharský: Jitřenka slovanského písemnictví | 1923 |
| 5 | 
|
Çexiya kralı İkinci Prjemısl Otakar: Slavyan sülalələrinin birləşdirilməsi | çex. Přemysl Otakar II., král železný a zlatý: Svaz slovanských dynastů | 1924 |
| 6 | 
|
Serb kralı Stefan Duşanın tacqoyması: Slavyan qanunları | çex. Štěpán Dušan Srbský a jeho korunovace: Slovanské zákonodárství | 1926 |
| 7 | 
|
Kromerjijli Yan Miliç: Fahişəxananın monastıra çevrilməsi | çex. Jan Milíč z Kroměříže: Klášter z nevěstince | 1916 |
| 8 | 
|
Ustad Yan Qusun Vifleyem kapellasında vəzi: Həqiqət üstünlük təşkil edir | çex. Kázání Mistra Jana Husa v kapli Betlémské: Kouzlo slova – pravda vítězí | 1916 |
| 9 | 
|
Krijijdə görüş: Utrakvistlər | çex. Schůzka Na Křížkách: Kouzlo slova. Podobojí | 1916 |
| 10 | 
|
Qrünvald döyüşündən sonra: Şimal slavyanlarının həmrəyliyi | çex. Po bitvě u Grunwaldu: Severoslovanská vzájemnost | 1924 |
| 11 | 
|
Vitkov təpəsində döyüşdən sonra: Tanrı həqiqəti təmsil edir, gücü yox | çex. Po bitvě na Vítkově: Tě Boha chválíme | 1923 |
| 12 | 
|
Pyotr Xeltsitskiy Voldani şəhərində: Pisliyə pisliklə cavab vermə | çex. Petr Chelčický: Neoplácet zlem zlé | 1918 |
| 13 | 
|
Hussit kralı Podebradlı Yirji: Müqavilələrə əməl edilməlidir | çex. Jiří z Poděbrad, král obojího lidu | 1923 |
| 14 | 
|
Mikloş Zrininin Ziqeti türklərdən müdafiə etməsi: Xristianlığın qalxanı | çex. Hájení Sigetu proti Turkům Mikulášem Zrinským | 1914 |
| 15 | 
|
İvançiçedə Kraliçe bibliyasının nəşri: Tanrı bizə dil hədiyyə edir | çex. Bratrská škola v Ivančicích: Kolébka Bible kralické | 1914 |
| 16 | 
|
Yan Komenskinin Nardendə son günü: Ümidin titrəməsi | çex. Jan Ámos Komenský, učitel národů: Plamínek naděje | 1918 |
| 17 | 
|
Müqəddəs Afon dağı: Qədim pravoslav ədəbi xəzinələrinin qorunması | çex. Mont Athos: Vatikán pravoslavných | 1926 |
| 18 | 
|
Slavyan ağacı altında Omaldina andiçməsi: Slavyan intibahı | çex. Přísaha „Omladiny“ pod slovanskou lípou 1894: Slovanské obrození | 1926-1928 |
| 19 | 
|
Rusiyada təhkimçiliyin ləğvi: Azadlıq dövlətin təməlidir | çex. Zrušení nevolnictví na Rusi: Svobodná práce – osnova národů | 1914 |
| 20 | 
|
Slavyan tarixinin apofeozu: Slavyanlar insanlıq üçün | çex. Apotheosa z dějin Slovanstva: Čtyři období Slovanstva ve čtyřech barvách | 1926-1928 |
- ↑ Arwas V. Alphonse Mucha: the spirit of art nouveau (ing.). 1998. P. 97. ISBN 978-0-300-07419-2
- ↑ "The Slav Epic". Moravský Krumlov. 2012-07-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Cameron, Rob. "Czech battle over art nouveau epic by Alphonse Mucha". BBC. 10 August 2010. 10 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ Hnátek, Václav. "Muchově Epopeji to ve Veletržním paláci až nečekaně sluší". iDnes (Czech). Mladá fronta DNES. 10 May 2012. 22 March 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ 1 2 "Slovanská epopej na cestě do Prahy. Muchovi nepatří". Týden.cz. 2010-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ "Slovanská epopej se zatím stěhovat nebude. Krumlovští se brání". TV Nova (Czech). 2014-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ Sayer, Derek. The Coasts of Bohemia: A Czech History. Princeton University Press. 1998. səh. 20.
- ↑ Carey, Nick. "Alfons Mucha". Radio Prague. 9 February 2000. 11 December 2005 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ 1 2 Konrád, Ondřej. "Slovanská epopej v mlhách" (Czech). Český rozhlas 6. 26 July 2010. 24 September 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ "Do sporu o epopej se vložil Klaus. Chce, aby zůstala na Moravě". Mladá fronta DNES (Czech). Czech Republic: iDNES.cz. 2010-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ Muchova Slovanská epopej do Prahy zatím nepřesídlí Arxivləşdirilib 2022-03-17 at the Wayback Machine; Týden.cz (in Czech)
- ↑ Muchova Slovanská epopej stále nemá v Praze místo, další jednání se chystá na říjen Arxivləşdirilib 2010-02-28 at the Wayback Machine; iDnes.cz (in Czech)
- ↑ Loss of Mucha art work likely to hit small Moravian town hard Arxivləşdirilib 2022-04-12 at the Wayback Machine; Radio.cz
- ↑ "Proti stěhování epopeje protestovalo v Moravském Krumlově tisíc lidí". Mladá fronta DNES (Czech). Czech Republic. 2010-07-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 fevral 2018.
- ↑ "Mucha's "Slav Epic" moved to Prague without approval". 2012-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-19.