Syanbilər (Çincə: 鮮卑, pinyin: Xiānbēi, Wade-Giles: Hsien-pi), Monqolustan və Mancuriya sərhədləri civarında yaşamış köçəri tayfa.
| ||||||
Mədəniyyət • Din • Fəlsəfə • Mifologiyası | ||||||
Dao • Daosizm • Leqizm • Tao Te Çinq • Konfutsiçilik • Kon Fu Dzı • Lao-tszı • Moizm • Mo-tszı • İn və Yan • • 36 stratagem • Citkundo • Kunq-fu • Tay çi çuan • Uşu • Vin Çun • Dim Mak • Şaolin | ||||||
Sya sülaləsi | ||||||
Şan sülaləsi | ||||||
Çjou sülaləsi | ||||||
Şərqi Çjou | Yaz-Payız | |||||
Döyüşən çarlıqlar | ||||||
Xəta: Şəkil etibarsızdır və ya mövcud deyil. | ||||||
— qarışıq dövr | ||||||
Han sülaləsi | Qərbi Han | |||||
Sin sülaləsi, Van Man | ||||||
Şərqi Han | ||||||
Üç çarlıq | Vey | Şu | U | |||
Qərbi Çzin | ||||||
16 barbar | Şərqi Çzin | |||||
Cənub və Şimal sülalələri | ||||||
Suy sülaləsi | ||||||
Tan sülaləsi | ||||||
|
||||||
Çin Respublikası | ||||||
Etnik quruluşu mövzusunda Monqol tezisi, tezisi, Monqol və Türk boylardan yaranan bir konfederasiya olduğuna dair tezisi də var.
(烏桓 wū huán) konfederasiyası Hunların cənub-şərqində Sien-Pi'ler Hiung nuların şimal-şərqində qurulmuçdur. Hun birliyindən qopan bu topluluqlar keçmiş ortaqlarına hücum çəkmişdir. Syanbilərin qalxış dövrü Hunların yıxılma dövrü təsadüf eləyir. 87-ci illə 93-cü illər arasında Hunların iki (hökmdarlarını) öldürülmüşdülər.
Syanbilərin ən adlı-sanlı hökmdarı II yüzilliyin ortalarından 181-ci ilə qədər taxtda qalmış (檀石槐 tan shíhuái, 136 – 181) olmuşdur. Tan Şıhuay məğlub etməyi bacarmış və torpaqlarını İli çayına qədər genişlətmişdir. Bir çox dəfə (158-ci ildə ilə birlikdə) Çin səddini aşmışdır. Oğulları və qardaşı oğlanları onun yerini tuta bilməmiş və beləcə Sien Pi konfederasiyası 233-cü ildə dağılmışdır.
Syanbilərin bir bölümü (遼東)dan doğru hərəkət etmiş və orada (Murong Jun (慕容皝 mùróng huàng, ? – 360) başçılığı altında 352-ci ildə güney Hunları məğlub etmişdir. Orada qurduqları ( və ) çox ayaqda dura bilməmiş və 370 ilində eyni özləri kimi qısa ömürlü (前秦) sülaləsini quran tibetli Di tayfasından (苻健)a məğlub olmuşdur. Ancaq 16 il sonra 386-cı ildə bu bölgədə Tabğaclar (Tuoba) Tuoba Gui (拓跋珪) qurmuşdur. Tabğaclar da Syanbilərin zamanında bir Syanbi boyu idi.
Syanbilərin başlıca qolları
Cənub Syanbi: (段), (慕容), (宇文)
Qərb Syanbi: (拓跋) => siyaseti => Yuan (元)
Şimal Syanbi: (慕容吐谷渾) 'Hunlar' çağında 'Syanbi' tayfalarının başçısı, "Tanşihuai, 10 ayda doğulmuşdur".
Syanbi Sülaləsi
Syanbi Sülaləsi | ||
---|---|---|
Dövləti | Qurucusu | Tarixi |
代 | 拓跋猗盧 | 315 – 376 |
前燕 | 慕容皝 | 337 – 370 |
後燕 | 慕容垂 | 384 – 409 |
西秦 | 乞伏國仁 | 385 – 431 |
南涼 | 禿髮烏孤 | 397 – 414 |
南燕 | 慕容徳 | 400 – 410 |
北魏 | 拓跋珪 | 386 – 534 |
東魏 | 元善見 | 534 – 550 |
西魏 | 元宝炬 | 535 – 556 |
北齊 | 宇文覚 | 550 – 577 |
北周 | 高洋 | 557 – 581 |
隋 | 楊堅 | 581 – 618 |
İstinadlar
- Wolfgang-Ekkehard Scharlipp Die frühen Türken in Zentralasien, (Orta Asya'nın eski Türkleri) Darmstadt 1992, S. 10