Sergey Mergelyan
Sergey Mergelyan (erm. Սերգեյ Մերգելյան; 19 may 1928[1][2], Simferopol[1] – 20 avqust 2008[3], Los-Anceles, ABŞ) — yaxınlaşma nəzəriyyəsinə mühüm töhfələr vermiş sovet və erməni riyaziyyatçısı. Müasir kompleks yanaşma nəzəriyyəsi Mergelyanın klassik işinə əsaslanır. O, Sovet İttifaqı Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1953-cü ildən), Ermənistan Milli Elmlər Akademiyasının üzvüdür (1956-cı ildən).
| Sergey Mergelyan | |
|---|---|
| erm. Սերգեյ Մերգելյան | |
 | |
| Doğum tarixi | 19 may 1928[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 avqust 2008[3] (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | riyazi analiz, riyaziyyat |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbərləri | Mstislav Keldış |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Doğulanda aldığı "Mergelov" soyadını riyaziyyatçı Moskvaya getməzdən əvvəl vətənpərvər səbəblərdən daha çox ermənicə səslənən "Mergelyan"a dəyişdirib.[4]
Stalin mükafatı (1952) və Müqəddəs Mesrop Maştots ordeni (2008) laureatıdır. O, SSRİ tarixində ən gənc elmlər doktoru (20 yaş)[4] və Sovet İttifaqı Elmlər Akademiyasının ən gənc müxbir üzvü (24 yaş) olub.[4] 20 yaşlı Mergelyan aspiranturada oxuduğu müddətdə riyazi funksiyalar nəzəriyyəsinin 70 ildən artıq həll olunmamış fundamental problemlərindən birini həll etdi. Onun mürəkkəb dəyişənlərin funksiyalarının hamar çoxhədli yaxınlaşmasının mümkünlüyü ilə bağlı teoremi klassik Mergel teoremi[5] kimi tanınır və funksiyalar nəzəriyyəsi kursuna daxil edilir.
Özü kompüter dizayneri olmasa da, Mergelyan sovet hesablama riyaziyyatının qabaqcıllarından biri idi.[6]
Sergey Mergelyan 19 may 1928-ci ildə Simferopolda erməni ailəsində anadan olub.[7]
Sergey Mergelyan 2008-ci il avqustun 20-də vəfat edib. Onun vida mərasimi 23 avqust 2008-ci ildə Kaliforniyadakı Qlendeyl qəbiristanlığında baş tutub. Mərhumun xahişi ilə onun külü Moskvaya aparılaraq Novodeviçye qəbiristanlığında anası və həyat yoldaşının yanında dəfn edilib.[8]
Mergelyanın əsas əsərlərinə kompleks dəyişənlərin funksiyaları nəzəriyyəsi, yaxınlaşma nəzəriyyəsi, potensial və harmonik funksiyalar nəzəriyyəsi daxildir. 1951-ci ildə o, Mergelyan teoremi adlanan kompleks analizin məşhur nəticəsini formalaşdırıb sübut etdi. Bu, köhnə bir klassik problemi həll etdi. Teorem 1885-ci ildə başlayan və Karl Veyerştras, Karl Runq, C. Volş, Mixail Lavrentyev, Mstislav Keldış və başqalarının klassik nəticələrindən ibarət uzun bir sıra işləri tamamladı. "Mergelian teoremi" və "Mergeli çoxluqları" adlı yeni terminlər yaxınlaşma nəzəriyyəsi üzrə dərsliklərdə və monoqrafiyalarda öz yerini tapdı.
Bir neçə il sonra o, başqa bir məşhur problemi, Sergey Bernşteynin yaxınlaşma problemini həll etdi. Mergelyanın kompleks analizin digər sahələrində, o cümlədən çoxhədlilərlə nöqtə yaxınlaşmaları nəzəriyyəsində də bir çox mühüm nəticələri var.
Onun tədqiqatı ixtiyari çoxluq üçün hamarlıq xassələrini təmin edən fasiləsiz funksiyaların yaxınlaşması (1962) və Bernşteynin yaxınlaşma məsələsinin həlli (1963) üzərində idi. Mergelyan ixtiyari kontinuumda çoxhədlilərlə ən yaxşı yaxınlaşma, həqiqi oxda çoxhədlilərlə çəkili yaxınlaşma, kompleks müstəvinin qapalı çoxluqlarında çoxhədlilərlə nöqtə yaxınlaşması, kompakt çoxluqlarda harmonik funksiyalarla vahid yaxınlaşma və digər sahələrdə dərin tədqiqatlar aparmışdır. bütün funksiyaları qeyri-məhdud davamlılıq, harmonik funksiyaların unikallığı və qiymətli nəticələr əldə etmişdir. Diferensial tənliklər nəzəriyyəsində onun nəticələri Koşi məsələsinin sferası və bir sıra digər məsələlərlə bağlıdır. Mergelyanın elmi nailiyyətləri erməni riyaziyyat məktəbinin formalaşmasına, inkişafına və beynəlxalq aləmdə tanınmasına əhəmiyyətli töhfə verdi, bunu 1965-ci ildə İrəvanda Sergey Mergelyanın təşəbbüsü və fəal iştirakı ilə funksiyalar nəzəriyyəsinə həsr olunmuş böyük beynəlxalq konfrans da sübut edir. Dünyanın bir çox aparıcı riyaziyyatçılarının iştirak etdiyi konfrans beynəlxalq əməkdaşlığı və erməni riyaziyyat məktəbinin daha çox tanınmasına vasitə oldu.
- ↑ 1 2 3 4 Мергелян Сергей Никитович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm.). / red. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 1 2 http://www.panorama.am/am/news/2008/08/22/mergelyan/1306310.
- ↑ 1 2 3 "ЭССЕ О МАТЕМАТИКЕ И НЕ ТОЛЬКО О НЕМ". Независимый альманах ЛЕБЕДЬ (rus). 2005-07-08. 2019-07-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-20.
- ↑ Мергеляна теорема. Математическая энциклопедия. В пяти томах. Издательство "Советская энциклопедия". –М.: 1977–1985
- ↑ "Sergey Nikitovich Mergelyan. Russian Virtual Computer Museum". 2023-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-28.
- ↑ Армяне. Uz Arxiv surəti 19 fevral 2010 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2010-02-19 at the Wayback Machine
- ↑ "Московские могилы. Новодевичье кладбище". www.moscow-tombs.ru. 2021-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-07-20.