Səfəvi imperiyasının Qəndəhar hakimlərinin siyahısı — Qəndəhar mühüm ticarət yollarının kəsişməsində yerləşirdi. Bu şəhərə sahib olan dövlət Hindistana gedən ticarət yollarından gələn böyük vergilərə də sahiblik edəcəkdi. Səfəvi imperiyası bu şəhəri ilk dəfə 1537-ci ildə I Təhmasibin dövründə ələ keçirdi, lakin növbəti əks-hücuma keçən Böyük Moğol imperiyası şəhəri geri qaytara bildi. Lakin Böyük Moğol imperiyası hökmdarı Hümayun hakimiyyətdən devrildikdən sonra şah I Təhmasibdən yardım istədi və Cənubi Azərbaycanın Sultaniyyə şəhərində baş tutmuş görüşdə razılığa gəlindi ki, taxta geri dönməsinə ediləcək hərbi yardımdan sonra Hümayun bunun qarşılığında şiəliyə keçəcək və Qəndəharı I Təhmasibin oğlu Murad Mirzənin xeyrinə güzəştə gedəcəkdi. Belə də oldu, lakin Murad Mirzənin qısa müddət sonra ölümü ilə bu şəhər iki imperiya arasında mübahisə mənbəyinə çevrildi. 1545-ci ildə Osmanlı ilə Səfəvi imperiyası arasında olan müharibədən istifadə edən moğollar şəhəri ələ keçirirlər, Təhmasib özünün şəhər üzərinə ilk yürüşünü 1558-ci ildə — Hümayunun ölümündən sonra — həyata keçirdi və şəhəri geri qaytardı. 1590-cı illərdə Səfəvi imperiyasının pis vəziyyətindən yararlanan moğollar şəhəri yenidən ələ keçirdilər, 1620-ci illərin əvvəllərində isə Səfəvilər şəhəri yenidən geri qaytardılar. Bundan əvvəl isə, Şah I Abbas Qəndəharı mühasirəyə almış, lakin uğursuz olmuşdu. 1622-ci ildə yenidən Səfəvi imperiyası hakimiyyəti altına qayıdan şəhər 1638–ci ildə yenidən əl dəyişdirdi və bu hal 1649-cu ilə qədər davam etdi. Bu ildə II Abbas şəhəri uğurlu yürüşlə geri qaytardı və onun şəhərə yerləşdirdiyi qarnizon uğurla moğolların 3 mühasirəsini dəf etməyi bacardı.
Bundan sonra şəhərə moğol iddiaları öz əhəmiyyətini itirdi və şəhər 1709-cu ilə qədər fasiləsiz Səfəvi hakimiyyətində qaldı. Lakin buradakı Səfəvi canişinlərinin, xüsusilə II Şahnəvaz xanın yarıtmaz siyasəti, yerlilərlə olan toqquşmaları əfqanların üsyanına səbəb oldu.Mir Veys xanın rəhbərlik etdiyi üsyan buradakı Səfəvi hakimiyyətinin sonlanması ilə nəticələndi. Hətta üsyançılar daha da inkişaf edərək 1722-ci ildə Səfəvi imperiyasının paytaxtı İsfahanı belə ələ keçirdilər.
Siyahı
Qəndəharı idarə edən və nisbətən tanınmış şəxslərin siyahısı.Bəylərbəyi, hakim və ya vali titullarının hamısı bölgə hakiminə verilən inzibati titullar olmuşdur.
Dövr | Hakim | Qısa məlumat |
---|---|---|
1537–1538 | Budaq xan Qacar | Qəndəhar hakimi. |
1538–1545 | Heç kim | Böyük Moğol imperiyası tərəfindən idarə edilmişdir. |
1545 | Budaq xan Qacar | Qəndəhar hakimi (ikinci dəfə). |
1545–1558 | Heç kim | Böyük Moğol imperiyası tərəfindən idarə edilmişdir. |
1558–1576 | Həmzə bəy Zülqədər | Qəndəhar hakimi. |
1576 | Fulad Xəlifə Şamlı | Qəndəhar hakimi. |
1577–? | Həmzə bəy Zülqədər | Qəndəhar hakimi (ikinci dəfə). |
1587 | Müzəffər Hüseyn Mirzə | Qəndəhar hakimi. |
1588 | Qur Mirzə | Qəndəhar hakimi. |
1588 | Rüstəm Mirzə | Qəndəhar hakimi. |
1589–1592 | Müzəffər Hüseyn Mirzə | Qəndəhar hakimi (ikinci dəfə). |
1592–1622 | Heç kim | Böyük Moğol imperiyası tərəfindən idarə edilmişdir. |
1622–1626 | Gəncəli xan Zığ | Qəndəhar hakimi. |
1626–1638 | Əlimərdan xan Zığ | Əvvəlki hakimin oğlu. Qəndəhar hakimi. |
1638–1649 | None | Böyük Moğol imperiyası tərəfindən idarə edilmişdir. |
1649 | Mehrab xan | Qəndəhar və Astrabad hakimi. |
1649–1662/63 | Otar bəy | Qəndəhar hakimi |
1662/63–? | Mənsur xan | Əvvəlki hakimin qardaşı. Qəndəhar bəylərbəyi. |
?–1673 | Cəmşid xan | |
1673–? | Zal xan | |
1694–1695 | Dərviş xan Sultan | Qəndəhar bəylərbəyi. |
1696 | Məhəmmədəli xan | |
1696, 1697 | Aslamas bəy | Qəndəhar bəylərbəyi. |
1698 | Kəlbəli xan | Qəndəhar bəylərbəyi və Astrabad. |
1698–1699 | Abdulla xan | Qəndəhar bəylərbəyi. |
1704–1709 | Qurqin xan | Qəndəhar və Kirman bəylərbəyi. |
Həmçinin bax
İstinadlar
- . səh. 66
- ↑
- . səh. 66–67
- . səh. 148
- . səh. 242
- . səh. 337
- . səh. 80
- . səh. 266
- . səh. 192
- . səh. 212
- . səh. 227
- . səh. 233
- . səh. 523–539
- . səh. 239
- . səh. 672-678
- . səh. 256–257
- . səh. 478–484
- . səh. 124
Mənbə
- Satish Chandra. . 2. Har-Anand Publications. 2005. ISBN 9788124110669.
- Audrey Burton. . Palgrave Macmillan. 1997. ISBN 9780312173876.
- George C. Kohn. . Infobase Publishing. 2007. ISBN 9780816065776.
- Rudi Matthee və Hiroyuki Mashita. . Encyclopædia Iranica. 2012.
- Christine Noelle-Karimi. The Pearl in Its Midst: Herat and the Mapping of Khurasan (15th-19th Centuries). Austrian Academy of Sciences. 2014. 68. ISBN 978-3700172024.
- Alexander Mikaberidze (Red). . Santa Barbara: Calif. 2011. ISBN 978-1-59884-337-8.
- George Malleson. . London: W.H. Allen & Company. 1878. ISBN 0343739771.
- D. M. Lang. . Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 1952. 523–539. ISBN 1474-0699.
- Roger M. Savory. Iran Under the Safavids. Cambridge: Cambridge University Press. 2007. ISBN 9780521042512.
- Wheeler M. Thackston. . New York: Encyclopædia Iranica. 2004.
- Douglas E. Streusand. Islamic Gunpowder Empires: Ottomans, Safavids, and Mughals. Routledge. 2019. ISBN 9780429499586.
- Willem Floor. Titles and Emoluments in Safavid Iran: A Third Manual of Safavid Administration, by Mirza Naqi Nasiri. Mage Publishers. Washington, D.C. 2008. ISBN 978-1933823232.