Bir dəyirmançının bir qızı varmış və kral ilə söhbət zamanı öz çəkisini artırmaq məqsədi ilə o krala çox gözəl qızının samandan qızıl hörməyi bacardığını (bəzi versiyalara görə əslində dəyirmançı qızının "saman rəngli saçlarına günəş işığı düşdükdə qızıl kimi parlayır" ifadəsini işlətdiyi zaman lovğalanaraq "saman qızıla çevrilir" kimi epitetdən istifadə edib) deyir. Kral da onun qızını qüllədəki samanla dolu və sap əyirici dəzgah olan bir otağa qatır və qıza bir gecəyə saman dolu otağı qızıla çevirməyi tapşırır, əks halda onun boynunu vurduracağını (başqa versiyalarda ömrünün sonunadək qüllədəki otaqda saxlayacağını) bildirir. Əslində isə qızın əlbəttə ki, belə qabiliyyəti yox idi. Yazıq qız bütün ümidləribni itirəndə, qəflətən bir cirtdan peyda olur və ona köməyini təklif edir. Bu cırtdan həmişə dəyiş-düyüş etmək istəyən insanların yanına gəlirmiş. Bu kömək qarşılığında qız cirtdana öz boyunbağısını, səhərisi gün kral qızı yenə təkrar saman dolu otağa saldıqda üzüyünü verir. 3-cü gün kral qızı yenə otağa göndərib şərt qoyur: samanı qızıla çevirərsə onunla evlənəcək, əks tədqirdə qızın biynunu vurduracaq. Qızın bu qəribə məxluqa verəcəyi heç nə qalmadığından cırtdan şərt qoyur: axırıncı dəfə samanı qızıla çevirməklə əvəzində dəyirmançının qızının krala ərə getdikdən sonra anadan olan ilk uşağını istəyirdi (başqa versiyaya görə cırtdan-şeytancığaz özü peyda olub özbaşına samanı qızıla çevirməyə başlayır. Qızın ona veriləsi heç nəyin olmadığına görə narazılığına baxmayaraq cirtdan qızılın əvəzi (qarşılığı) doğulacaq ilk uşaqdır).

Qorxunc məxluqun adının tapılması kimi oxşar motivlər başqa xalqların nağıllarında da var:

• "" (island xalq nağılı);
• "" (ingilis xalq nağılı, Joseph Jacobs (), 1890. Burada da kraliça ona qızıl hörməyə kömək edən məxluqun adını tapmalı idi);
• "" (Rampelník və ya Martin Zvonek, çex xalq nağılı);
• "", "" (fransız xalq nağılı);
• " (slovak xalq nağılı);
• "" (qazax xalq nağılı);
• "" (fin xalq nağılı);
• "" (, "Şotlandiyanın populyar şerləri (nağılları)", , 1826);
• "" (大 工 と 鬼 六 , "", yapon xalq nağılı);
• "" (irland xalq nağılı, , 1870);
• "" (جعيدان, Joaidane, ərəb xalq nağılı);
• "" (xorvat xalq nağılı);
• "" (, Cənubi Amerika nağılı);
• "" (, XIX əsr macar nağılları məcmuəsi əsasında tərtib etdiyi);
• (XIX əsrdə rus dilinə tərcümə edilib çap edilərkən Rumpeştiltsxen Xlamuşka adlandırılıb);
• (İsraildə עוּץ - לי גוּץ - לי - adlandırılıb).

• Qrimm qardaşlarının nağılları
• Elflər

2. , «Tales Similar to Rumpelstiltskin»