Paris Notr-Dam kilsəsi (fr. Notre-Dame de Paris) və ya Notr-Dam kilsəsinin Qozbeli (ing. The Hunchback of Notre-Dame) — Fransa yazıçısı Viktor Hüqonun 1831-ci ildə yazdığı qotik və romantizm janrlarında olan əsər. Fransız ədəbiyyatında tarixi roman janrının zirvəsi hesab olunur.
| Paris Notr-Dam kilsəsi | |
|---|---|
| fr. Notre-Dame de Paris | |
 | |
| Müəllif | Viktor Hüqo |
| Janrlar | Romantizm, qotik roman |
| Orijinalın dili | Fransızca |
| Ölkə | |
| Orijinalın nəşr ili | 16 Mart 1831 |
| Tərcüməçi |
Mikayıl Rəfili Yusif Vəzir Çəmənzəminli |
| Nəşriyyat | Azərnəşr |
| Nəşr | 1936 |
| Səhifə |
940 (orijinal) 512 (tərcümə) |
| Növ | Roman |
| ISBN | 978-9952-36-191-9 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Romanın fransızca olan orijinal adı, "Notre-Dame de Paris"-dir. Azərbaycan dilinə, "Paris Notr-Dam kilsəsi" kimi tərcümə olunur. Paris Notr-Dam kilsəsi Paris şəhərinin mərkəzində yerləşən katolik kilsəsidir və Fransa paytaxtının başlıca simvoludur. Lakin 1833-cü ildə ingilis tərcüməçi və yazıçı , əsəri ingilis dilinə tərcümə edərkən, adını "The Hunchback of Notre Dame" yəni "Notr Damlı Qozbel" kimi göstərmişdir. Bu ad, əsərin baş qəhrəmanı "Kvazimodo" üzərinə adlandırılmışdır. Sonradan bu ad, əsərin beynəlxalq adı ola biləcək qədər önəmli olmuşdur.
Romanın bütün əsas surətləri – Klod Frollo, Kvazimodo, Esmeralda, Feb uydurma obrazlardır. Yalnız Pyer Qrenquar istisna təşkil edir və onun real tarixi prototipi vardır. Bu, XV əsrdə və XVI əsrin əvvəllərində Parisdə yaşamış şair və dramaturqdur.
Mikayıl Rəfilinin rus dilindən tərcüməsi və Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin redaktəsi ilə 1936-cı ildə nəşr edilən bu əsər, nəşriyyat tərəfindən Azərbaycan ədəbi dilinə uyğunlaşdırlmış və "Paris Notr-Dam kilsəsi" olaraq adlandırılmışdır.
Əsərin yazılmasından əvvəl
19-cu əsrin əvvəllərində Paris şəhər layihəçiləri, baxımsızlıq səbəbindən Notr-Dam kilsəsinin kafedralını sökmək istəyib. Paris Kommunası kilsənin dağıdılması barədə qərar verir. Kommuna nümayəndələri skamya və stullara atəş açıb, kilsəni yandırmağa çalışıb, lakin ciddi bir ziyan vura bilməyib. Fransa inqilabı zamanı xalq kral hakimiyyətinin simvolu hesab olunan kilsəyə hücum edərək, kralların fasadda qoyulmuş heykəllərinin başlarını qoparıb. Həmçinin hücum zamanı bir sıra tarixi əhəmiyyətli əşyalar məhv edilib. Yalnız inqilabçıların partlayıcı maddələri bitdiyindən bina dağılmaqdan xilas olub. Kilsədən ərzaq anbarı kimi istifadə edilməsinə başlanılıb. Viktor Hüqo xalqın diqqətini kilsəyə çəkmək üçün "Paris Notr-Dam kilsəsi" əsərini yazmağı düşünüb.
Əsərin yazılmasından sonra
Roman, kafedralın sökülməməsi üçün, kampaniya başladılmasına səbəb olub və kafedralın sökülməsi planını alt-üst edib. Hətta kafedralın təmir olunmasında böyük rol oynayıb. Əsərin populyarlığı kilsəyə ictimai marağı xeyli artırmış olub. Roman 1831-ci ildə çap edildikdən sonra gözlənilən nəticəni verib və kafedral layiq olduğu dəyəri görüb. Kitab işıq üzü görəndən 10 il sonra, 1841-ci ildə Fransa, Eugène Viollet-le-Duc və Jean-Baptiste Lassus adlı iki memara Notre-Dame kilsəsinin bərpasını tapşırıb. Görülən işlər siyahısına daş üzlüyüynün təzələnməsi, heykəllərin bərpası, binanın içərisində köməkçi otaqların bərpası, pəncərə şüşələrinin təzələnməsi, binanın arxitekturasına qarqoylların əlavə edilməsi əlavə olunub. Bütün bu işlərin görülməsinə 23 il vaxt sərf olunub.
Əsərin məzmunu
Romanda çoxdan unudulmuş dövrün tarixi təsviri ilə yanaşı sadə insanın günlük yaşamı və dəyərləri də canlandırılaraq kütləvi tarixi şüur, dünya və insan haqqındakı təsəvvürlərin spesifikası, insanların inam və ümidləri əks olunur. İnsanın azadfikirliyi və mənəvi müstəqilliyi konsepsiyası Fransadakı cari hadisələrlə əlaqələndirilir. Əsərdə dini inamın zəifləməsi, yüzillər boyu toxunulmaz olan ehkamlara qarşı şübhə, yeni təlimlərin bolluğu cəmiyyətin öz inkişafının son hədəfinə — demokratiyaya yaxınlaşmasına sübut kimi göstərilir. Təsvir olunan dövrün əlamətləri, romanın əsas qəhrəmanlarının — Esmeraldanın, Kvazimodonun və Klod Frollonun xarakterlərində və talelərində təcəssüm etdirilir. Romanın bütün əsas surətləri – Klod Frollo, Kvazimodo, Esmeralda, Feb, uydurma obrazlardır. Yalnız Pyer Qrenquar istisna təşkil edir və onun real tarixi prototipi vardır. Bu, XV əsrdə və XVI əsrin əvvəllərində Parisdə yaşamış şair və dramaturqdur. Romanda kral XI Lüdovikin və Burbon kardinalının da obrazları canlandırılır. Romanın süjeti hər hansı böyük tarixi hadisəyə əsaslanmır. Real faktlara gəldikdə isə yalnız Paris Notr-Dam kilsəsinin və orta əsrlər Parisinin ətraflı təsvirini göstərmək olar. Romanda topoqrafik təfsilatlar var. Bir tərəfdən Sena çayı ilə, digər tərəflərdən isə içərilərində V Karlın vəliəhdinin evi, şəhər bələdiyyəsi, kilsə, məhkəmə sarayı, edam və işgəncələr verilən yerlər olan binalarla əhatə olunmuş Qrev meydanı xüsusilə geniş və detallı təsvir olunur. Romanda bütün əsas qəhrəmanlar Qrev meydanında görüşürlər: burada kütlənin alqışladığı, Klodo Frollonun isə lənətlər yağdırdığı qaraçı qızı Esmeralda oynayıb-oxuyur, meydanın qaranlıq küncündəki miskin hücrədə dustaq qadın əzab çəkir, kütlənin arasında insanların etinasızlığından əziyyət çəkən şair Pyer Qrenquar dolaşır, onun yeməyə çörəyi, qalmağa yeri yoxdur. Burada, "təlxəklər kralı" Kvazimodonun gülünc tacqoyma mərasimi keçirilir. Sonra isə bu qəhrəmanın taleyinin kulminasiya nöqtəsini təşkil edən epizod – Esmeraldanın öz kuzəsindən ona su verməsi səhnəsi baş verir.
Əsərdə həmçinin kilsənin dağıdılması, xəzinəsinin talanması, pəncərələrinin qırılması və baş yepiskopların öldürülməsi məsələlərinə xüsusi diqqət çəkilir.
Uyğunlaşdırma
Filmlər
| Filmin adı | İstehsal tarixi | Rejissor(lar) | İstehsalçı | Dili | Vaxtı | Büdcəsi | Gəliri | Film haqqında | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1905 |
Alis Qi-Blaşe, Victorin-Hippolyte Jasset |
Fransa
|
Səssiz | 10 dəqiqə | - | - | Əsərə uyğunlaşdırılan ilk ekran işidir. | |||||||||||
| 1911, Dekabr | Albert Capellani |
Fransa, Pathé Frères 
ABŞ, General Film Company |
Səssiz | 36 dəqiqə | - | - | ||||||||||||
| 1917, 22 Yanvar | J. Qordon Edvards |
ABŞ
|
Səssiz | - | - | - | ||||||||||||
| 1922 | Edvin J. Kollins | {{ {{{1}}} | alias = Böyük Britaniya | flag alias = Flag of the United Kingdom.svg | flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg | flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg | flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg | flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg | variant = | altlink = | miqyas =
}}, Universal Pictures || Səssiz || 13 dəqiqə|| - || - || |
|
| 1923, 2 Sentyabr | Uallace Uorsley |
ABŞ, Universal Pictures |
Səssiz | 102 dəqiqə | $1,250,000 | $3,500,000 | ||||||||||||
| 1939, 29 Dekabr | Uilliam Dieterle |
ABŞ, RKO Radio Pictures |
İngiliscə | 116 dəqiqə | $1,826,000 | $3,155,000 | Əsərə uyğunlaşdırılan ilk səsli filmdir. | |||||||||||
| 1956, 23 Noyabr | Jean Delannoy |
Fransa/
İtaliya, Paris Film Productions |
Fransızca | 115 dəqiqə | $1,000,0000 | $2,250,000 | ||||||||||||
| 1986, 27 Avqust | - |
Avstraliya/
ABŞ
ABŞ, Image Entertainment{{ {{{1}}} |
alias = Böyük Britaniya | flag alias = Flag of the United Kingdom.svg | flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg | flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg | flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg | flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg | variant = | altlink = | miqyas =
}}, The Rank Organisation || İngiliscə |
|
| Notrdam kilsəsinin qozbeli | 1996, 21 İyun | Qari Trousdale, Kirk Uise |
ABŞ, Walt Disney Pictures
|
İngiliscə | 91 dəqiqə | $100,138,851 | $325,338,851 | Animasiya filmidir. | ||||||||||
| - | - | - | - | - | - | - | Animasiya filmidir. | |||||||||||
| 1999 | Patrik Timsit |
Fransa
|
Fransızca | 100 dəqiqə | $11,000,000 | $12,800,000 | Komediya filmidir. |
Teleseriallar
| Serialın adı | Yayım tarixi | Rejissor(lar) | İstehsalçı ölkə | Dili | Sezon sayı | Seriya sayı | Baş rollarda | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 08.03.1966–16.04.1966 | Vincent Tilsley | {{ {{{1}}} | alias = Böyük Britaniya | flag alias = Flag of the United Kingdom.svg | flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg | flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg | flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg | flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg | variant = | altlink = | miqyas =
}}|| İngiliscə || 1 || 7 || Peter Woodthorpe — Kvazimodo |
|
| 18.07.1977-? | Alan Cooke | {{ {{{1}}} | alias = Böyük Britaniya | flag alias = Flag of the United Kingdom.svg | flag alias-1707 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-1658 = Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg | flag alias-1651 = Flag of The Commonwealth.svg | flag alias-1649 = Flag of the Commonwealth (1649-1651).svg | flag alias-1606 = Union flag 1606 (Kings Colors).svg | flag alias-HDQ = Naval Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ticarət = Civil Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-HHQ = Air Force Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-diplomatik = Government Ensign of the United Kingdom.svg | flag alias-ordu = Flag of the British Army.svg | variant = | altlink = | miqyas =
}}|| İngiliscə || ? || ? || Kenneth Haigh — |
|
| 1996–1997 | ? |
.svg){kind=small}
Kanada
Fransa
|
İngiliscə Fransızca |
1 | 26 | - |
Videooyun
- — 1983-cü ildə Century Electronics tərəfindən yaradılan videooyun. Oyunda əsas personajlar, Kvazimodo və .
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
İstinadlar
- (az.). kitabyurdu.org. 2021-09-26 tarixində .
- Məlahət Nəcəfova. (az.). ona.az. 16 Aprel 2019. 2021-10-26 tarixində .
- 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machine 2013-07-03 at the Wayback Machinefr. Cathédrale d’art et d’histoire Vitraux 2013-07-03 at the Wayback Machine.
- BBC. (az.). bbc.com. 16 Aprel 2019. 2020-08-09 tarixində .
- ↑ Richard Jewel, 'RKO Film Grosses: 1931–1951', Historical Journal of Film Radio and Television, Vol 14 No 1, 1994 p37–49
- "Top Grosses of 1957", Variety, 8 January 1958: 30
- ↑ . . June 10, 2003 tarixində . İstifadə tarixi: January 5, 2012.
- * "Killer List of Videogames" saytında