Qafbüro - Haqqinda Melumat

Qafbüro
Qafbüro
Ümumi məlumatlar
Ölkə	SSRİ;
Yaradılma tarixi	1920
Əvvəlki qurum	Qafqaz Diyar Komitəsi
Ləğv edilib	1922

Rusiya Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Qafqaz Bürosu və ya qısaca Qafbüro — Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Qafqazdakı regional orqanı kimi 1920-ci ilin aprelində bolşeviklər tərəfindən yaradılmış təşkilat. 1920-ci ilin iyuluna qədər Qafqaz Bürosu Pyatiqorskda, oktyabrın sonuna qədər Armavirdə, 1920-ci il noyabrın əvvəlindən 1921-ci ilin martınadək - Rostov-na-Donuda, sonra isə Tiflisdə yerləşirdi.

Qafbüro 8 aprel 1920-ci ildə Serqo Orconikidze (sədr) və Sergey Kirovun (sədr müavini) rəhbərliyi ilə yaradılmışdır. Dərhal narahatlıq doğuran məqamlardan biri o idi ki, Qafbüro heç bir müstəqil kommunist partiyasının onların nəzarətindən kənar yaradıldığını görmək istəmirdi.

Tarixi

Qafqaz Bürosu RKP (b) MK Plenumunun 8 aprel 1920-ci il tarixli qərarı ilə yaradılmışdır. O, RKP(b)-nin Qafqaz Diyar Komitəsini əvəz etdi, baxmayaraq ki, Qafqaz Bürosunun yaradılması heç də Qafqaz Diyar Komitəsinin ləğvi demək deyildi. Qafqaz Diyar Komitəsinin Qafqaz Bürosu ilə əvəzlənməsi sonradan baş verdi. Sənədlər göstərir ki, aprelin 8-dən sonra Qafqaz Diyar Komitəsi Qafqaz Bürosu ilə paralel olaraq Qafqaz partiya təşkilatlarına rəhbərlik etməkdə fəaliyyətini davam etdirmişdir. Qafqaz Diyar Komitəsi RKP (b) MK-nın qərarı ilə mayın 20-də fəaliyyətini dayandırdığını elan etdi. Komitənin qərarı mayın 25-də RKP (b) MK Siyasi Bürosu tərəfindən təsdiq edildi.

Yerli partiya təşkilatlarının regional idarəetmə orqanı olan Qafqaz Diyar Komitəsindən fərqli olaraq, Qafqaz Bürosu ümumrusiya partiya mərkəzinin regional səlahiyyətli orqanı idi. Onun fəaliyyətinə RKP(b) MK və şəxsən Lenin rəhbərlik edirdi.Qriqori Orconikidze Qafqaz Bürosunun sədri, Sergey Kirov isə onun müavini təyin edildi. 1920-ci ilin iyununda Qafqaz Bürosunun tərkibində iki üçlük yaradıldı: Orconikidzenin başçılıq etdiyi Bakı və Aleksandr Beloborodovun rəhbərlik etdiyi Armavir (oktyabrdan sonra Rostov). Üçlüklər Don və Şimali Qafqazın partiya təşkilatlarına rəhbərlik edirdilər.

Oktyabrda Leninin sədrliyi ilə RKP (b) Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosu "Şərq xalqlarının məskunlaşdığı ərazilərdə RKP (b)-nin vəzifələri haqqında" məsələni müzakirə etdi. Layihəsi Lenin tərəfindən yazılmış qərar qəbul edildi: "Hələ muxtar qurumlara malik olmayan şərq millətləri üçün konkret şəraitə uyğun formalarda muxtariyyətin həyata keçirilməsi zəruri hesab edilsin". Oktyabrın 27-də Vladiqafqazda Qafqaz Bürosunun plenumu "dağ muxtariyyəti" məsələsini müzakirə etdi. RKP (b) MK Siyasi Bürosunun bu qərarı əsasında Qafqaz Bürosunun plenumu "Başqırd Sovet Respublikası tipli Terek və Dağıstan dağ sovet respublikalarının vaxtında yaradılmasını" nəzərdən keçirdi.

1922-ci ilin fevralında keçirilən Zaqafqaziya Kommunist Təşkilatlarının I Qurultayında Qafqaz Bürosu RKP(b)-nin seçilmiş Zaqafqaziya Vilayət Komitəsi (Zakkraikom) ilə əvəz olundu.

Qarabağ

Qafbüronun qərarlarından biri Azərbaycan-Ermənistan arasında mübahisəli olan bölgə Qarabağla bağlı idi. Çar hakimiyyəti dövründə ərazi Bakıdan idarə olunurdu. Lakin Rusiya inqilabından sonra baş verən etnik münaqişələr fonunda Qarabağ erməniləri Ermənistana ilhaq etmək istəyirdilər. Bunun qarşısı əvvəlcə Osmanlı imperiyasının, onun süqutundan sonra isə ingilislərin müdaxiləsi ilə alındı. Əvvəlcə 1920-ci ilin aprelində yaradılmış Azərbaycan SSR Qarabağın Ermənistanın bir hissəsi olacağına söz verdi. Bu 1920-ci il iyulun 3-də Qafbüro tərəfindən təsdiq edildi, ancaq iki gün sonra "müsəlmanlar və ermənilər arasında milli harmoniyanın zəruriliyi, yuxarı və aşağı Qarabağ arasında iqtisadi əlaqə və onun Azərbaycanla daimi əlaqələri nəzərə alınaraq" dəyişdirildi. Bəzi erməni tarixçiləri bunu Stalinin və Azərbaycan İnqilab Komitəsinin sədri Nəriman Nərimanovun işə qarışması ilə əlaqələndirirlər. Ermənistan Kommunist Partiyasının etirazlarına baxmayaraq, bu mövqe dəyişdirilmədi. Aleksandr Myasnikyan Qafbüro görüşünü belə təsvir edib:

Əgər Qafqaz Bürosunun son iclasını xarakterizə etsək, sanki orada Ağaronyan, Topçubaşov və Çxenkeli oturmuşdu. Azərbaycan belə deyirdi ki, əgər Ermənistan Qarabağı tələb edirsə, kerosin buraxmayacağıq

Mətbuat orqanı

1920-ci ilin aprel-sentyabr aylarında Qafqaz Bürosunun mətbuat orqanı "Sovet Qafqazı" qəzeti, oktyabr ayından isə "Sovet cənubu" olmuşdur. 1920–1922-ci illərdə "RKP (b) MK Qafqaz Bürosunun İzvestiyası" jurnalı nəşr olunurdu.

Üzvləri

Adı (həyatı)	Dövrü		Partiyaya qoşulma tarixi	Milliyyəti	Partiyadakı mövqeyi	Digər vəzifələri
Aleksandr Beloborodov (1891–1938)	may 1920	mart 1921	1907–1927 və 1930–1936-cı illərdə partiya üzvü idi	rus	RKP(b) Mərkəzi Komitəsinin üzvlüyünə namizəd	Qafqaz Fəhlə Ordusu İnqilabi Hərbi Şurasının sədri
Sergey Kirov (1886–1934)			1904	rus
Filipp Maxaradze (1868–1941)	1920	?	1903	gürcü
Polikarp Mdivani (1877–1937)	1920	1921	1903	gürcü	Gürcüstan Kommunist Partiyasının (b) sədri	Bakı İnqilab Komitəsi Rəyasət Heyətinin üzvü RSFSR Xalq Xarici Ticarət Komissarlığının Bakıdakı komissarı Fars Qırmızı Ordusu İnqilabi Hərbi Şurasının üzvü
(1889–1937)	25 may 1920 22 avqust 1921	21 mart 1921 18 fevral 1922	1905	erməni
Nəriman Nərimanov (1870–1925)			1905	azərbaycanlı		Azərbaycan Müvəqqəti İnqilab Komitəsinin sədri (27. aprel 1920 tarixindən) Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin sədri (28. aprel 1920 tarixindən) Azərbaycan SSR Xalq Xarici İşlər Komissarı (28. aprel 1920 tarixindən)
Mamiya Oraxelaşvili (1881–1937)	noyabr 1920	11 avqust 1921	1903	gürcü	Gürcüstan KP (b) MK Rəyasət Heyətinin sədri
Serqo Orconikidze (1886–1937)			1903	gürcü
(1891–1937)	iyun 1920	mart 1921	1912	ukraynalı		Kuban-Qara dəniz Regional İnqilab Komitəsinin sədri
İvar Smilqa (1892–1937)			1907–1927 və 1930	latış
Yelena Stasova (1873–1966)	?	1921	1898 (şəxsi fikrə görə)	rus	AKP (b) MK Rəyasət Heyətinin sədri
(1889–1937)	dekabr 1920	yanvar 1922	1903	yəhudi		ÜHİMŞ Qafqaz Bürosunun sədri
Aleksandr Şotman (1880–1937)	1920	21 mart 1921	1899	ingermanlandlı

Həmçinin bax

Qafqaz Diyar Komitəsi

İstinadlar

↑ Гражданская война и военная интервенция в СССР: Энциклопедия. М.: Советская Энциклопедия. 1983. 245.
Audrey L. Altstadt, The Azerbaijani Turks, Stanford, Calif: Hoover Institution Press, Stanford University, 1992, ISBN 0-8179-9181-6, OCLC , , 0817991816.
↑ Революция и Гражданская война в России: 1917 — 1923 гг.: Энциклопедия. В 4 томах. 2. М.: ТЕРРА. 2008.
↑ . səh. 342
. səh. 344
. səh. 344-345
. səh. 346
. səh. 343
. səh. 133
. səh. 134
↑ Suny, Ronald Grigor. "Nationalism and Democracy in Gorbachev's Soviet Union: The Case of Karabagh". Michigan Quarterly Review. XXVIII (4). 1989: 481–506. :.
↑ Гражданская война и военная интервенция в СССР: Энциклопедия. М.: Советская Энциклопедия. 1983. 246.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2020-07-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
↑ Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 86.
↑ Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 101.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2009-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2016-12-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2018-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
Нариманов Н. Н. Избранные произведения. Т. 1. Баку: Азернешр. 1988. 351.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2009-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
↑ Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 113.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2017-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
↑ Реабилитация: как это было. Документы Президиума ЦК КПСС и другие материалы. Том II. Февраль 1956 - начало 80-х годов. М.: МФД. 2003. 403.
(rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2021-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
Стасова Е. Д. Страницы жизни и борьбы. М. 1957. 23.
Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 124.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2016-11-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.
↑ (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2020-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

Ədəbiyyat

İvanidze, K. Славные страницы борьбы и побед. История деятельности Кавказского краевого комитета РКП(б) 1917 — 1920 годы [Mübarizə və qələbələrin şanlı səhifələri. RKP (b) Qafqaz Vilayət Komitəsinin 1917 - 1920-ci illər üzrə fəaliyyət tarixi.]. Tbilisi: Merani. 1975.
Daniyalov, Q.D. (PDF) (rus). Moskva: Наука. 1968.

Xarici keçidlər

[l1-1] Гражданская война и военная интервенция в СССР: Энциклопедия. М.: Советская Энциклопедия. 1983. 245.

[Altstadt-2] Audrey L. Altstadt, The Azerbaijani Turks, Stanford, Calif: Hoover Institution Press, Stanford University, 1992, ISBN 0-8179-9181-6, OCLC , , 0817991816.

[l4-3] Революция и Гражданская война в России: 1917 — 1923 гг.: Энциклопедия. В 4 томах. 2. М.: ТЕРРА. 2008.

[FOOTNOTEİvanidze1975342-4] . səh. 342

[FOOTNOTEİvanidze1975344-5] . səh. 344

[FOOTNOTEİvanidze1975344-345-6] . səh. 344-345

[FOOTNOTEİvanidze1975346-7] . səh. 346

[FOOTNOTEİvanidze1975343-8] . səh. 343

[FOOTNOTEDaniyalov1968133-9] . səh. 133

[FOOTNOTEDaniyalov1968134-10] . səh. 134

[Suny-11] Suny, Ronald Grigor. "Nationalism and Democracy in Gorbachev's Soviet Union: The Case of Karabagh". Michigan Quarterly Review. XXVIII (4). 1989: 481–506. :.

[l80-12] Гражданская война и военная интервенция в СССР: Энциклопедия. М.: Советская Энциклопедия. 1983. 246.

[l25252-13] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2020-07-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[l55202002-14] Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 86.

[l552020-15] Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 101.

[l2522-16] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2009-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[l2525-17] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2016-12-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[l25252222-18] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2018-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[19] Нариманов Н. Н. Избранные произведения. Т. 1. Баку: Азернешр. 1988. 351.

[l25-20] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2009-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[l5520200-21] Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 113.

[l2421224-22] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2017-04-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[l22-23] Реабилитация: как это было. Документы Президиума ЦК КПСС и другие материалы. Том II. Февраль 1956 - начало 80-х годов. М.: МФД. 2003. 403.

[l252522-24] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2021-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[25] Стасова Е. Д. Страницы жизни и борьбы. М. 1957. 23.

[26] Состав руководящих органов Центрального Комитета партии — Политбюро (Президиума), Оргбюро, Секретариата ЦК (1919–1990 гг.) // Известия ЦК КПСС. № 7. М.: Издание Центрального Комитета КПСС. 1990. 124.

[l5622-27] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2016-11-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

[l2525224221-28] (rus). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898–1991. 2020-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-03.

Qafbüro
Ümumi məlumatlar
Ölkə	SSRİ
Yaradılma tarixi	1920
Əvvəlki qurum	Qafqaz Diyar Komitəsi
Ləğv edilib	1922