Cənubi Amerika, Qərb Yarımkürəsinin cənubunda yerləşən,yer kürəsi planetinin altı qitəsindən biridir.
Cənubi Amerikanın tərkibinə qitənin əksər ölkələrinə aid olan müxtəlif adalar da daxildir. Karib dənizindəki adalar Şimali Amerikaya aiddir. Karib dənizi ilə həmsərhəd olan ölkələr - Kolumbiya, Venesuela, Qayana, Surinam, Fransız Qvianası və Panama da daxil olmaqla - Cənubi Amerika ölkələri kimi tanınır.
Qitənin tarixini üç mərhələyə bölmək olar. Birincisi, sivilizasiyaların yaranması, çiçəklənməsi və tənəzzül dövrüdür. İkinci, qitənin çox hissəsinin iki Avropa ölkəsindən (İspaniya və Portuqaliya) asılı olduğu bir dövr,Avropanın fəthi və 1500-1800-cü illərdəki müstəmləkəçilik dövrüdür. Nisbətən qısa olmasına baxmayaraq, bu dövrdə əksər Latın Amerikası dövlətlərinin dilləri və mədəniyyətləri, iqtisadiyyatları, həmçinin dövlətçilik başlanğıcları meydana gəldi.Qayana sahillərindəki ölkələrin tarixi ayrıca nəzərdən keçirilməlidir. Qayana, Surinam və bir az dərəcədə Fransız Qvianası, qitənin əksər İspan və Portuqal dilli ölkələrindən ciddi şəkildə fərqlənir.
Pasxa adası Sakit okeanın cənub-şərqində bir adadır, Çilinin ərazisidir. Adanın yerli adı Rapa Nuidir. Sahəsi - 163.6 km²-dir.
Tristan da Cugna arxipelaqı ilə birlikdə dünyanın ən ucqar məskən adasıdır. Çilinin kontinental sahilinə qədər məsafə 3703 km, ən yaxın məskunlaşdığı yer Pitcairn adasına qədər - 1819 km təşkil edir. Ada hollandiyalı səyyah Yakob Roggeven tərəfindən Pasxa Bazar günü 1722-ci ildə aşkar edilmişdir.
Adanın paytaxtı və yeganə şəhəri Hanga Roadır. Adada cəmi 3,7 min insan yaşayır (2005).
Rapa Nui, əsasən yerli və ya Pasxa adasının ilk kralı - Hotu-Matu'a aid əcdadlarının fövqəltəbii gücünü ehtiva edən sıxılmış vulkanik küldən olan daş heykəlləri ilə məşhurdur. 1888-ci ildə Çiliyə ilhaq edildi. 1995-ci ildə Rapa Nui Milli Parkı YUNESKO-nun Dünya İrsi siyahısına salınmışdır.
Bu iki Cənubi Amerika ölkəsi arasındakı ərazi mübahisəsi yüz ildən çoxdur davam edir.
Formanın rənginə görə Çili məktəblilərinə "Pinqvinlər" ləqəbi verildi.
Ekvador ştatının paytaxtı Kito şəhəri dəniz səviyyəsindən 2818 m hündürlükdə, Boliviyanın faktiki paytaxtı La Paz isə 3600 m hündürlükdə yerləşir.Bu müstəqil dövlətlərin ən yüksək paytaxtlarıdır.
Cənubi Amerikanın Qayana əyalətinin paytaxtı - Corctaun şəhərində yaşayan əsas etnik qrup XIX əsrin ortalarında ora mühacirət etmiş Hindistandan köçənlərdir və hazırda şəhər əhalisinin yarısını təşkil edirlər.
Bir qitə olaraq Cənubi Amerikanın ən cənub nöqtəsi Cape Horn deyil, Brunswick yarımadasındakı Cape Froward'dır.
İnca Vilcabamba şəhəri İnca imperiyasının dağılmasından bir neçə il sonra qurulmuşdur.
()
Seçilmiş şəkil
Palacio Piria, Ali məhkəmənin binası
Seçilmiş bioqrafiya
Ernesto Çe Gevara' (isp.Ernesto Che Guevara) — Argentinalımarksist-inqilabçı və siyasətçi. Fidel Kastro ilə birlikdə Kuba və beynəlxalq inqilab hərəkatının rəhbərlərindən olmuşdur. Adındakı "Çe" hissəciyi Kuba partizanları tərəfindən verilmişdir, argentinalılar üçün xarakterik müraciət forması olub, "yoldaş", "dost" və s. mənalarda işlənir.
Ernesto Gevara ispan və irland əsilli ailənin beş uşağının ən böyüyü olaraq ArgentinanınRosario şəhərində dünyaya gəlmişdir. Doğum haqqında şəhadətnaməsində doğum tarixi 14 iyun1928-ci il yazılmasına baxmayaraq, bəzi mənbələrdə həmin il 14 may tarixində doğulduğu bildirilir. Gevaranın ulu babalarından Patrik Linç 1715-ci ildə İrlandiyanın Qaluey bölgəsində doğulmuş, İrlandiyanı tərk edib İspaniyanınBilbao şəhərinə, oradan isə Argentinaya getmişdir. Gevaranın babası Fransisko Linç 1817-də, nənəsi Anna Linç 1868-də doğulmuşdur. Qaluey Anna Linçin oğlu və Çenin atası Ernesto Gevara Linç 1900-cü ildə doğulmuşdur. Gevara Linç 1927-də Selia de la Serna Lyosa ilə evlənmiş və üç oğlan, iki qız uşaqları olmuşdur.
Gevara uşaqlığında bu sol meylli ailədə də dinamik şəxsiyyəti və radikal fikirləri ilə seçilirdi. Hər nə qədər həyatı boyu onu izləyəcək astmadan əziyyət çəksə də mükəmməl bir atlet olmuşdur.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
