İqtisadiyyat — həyat rifahi ilə əlaqəli insan fəaliyyəti.
İqtisadiyyat elm kimi — insanın təsərrüfat fəaliyyətini öyrənən ictimai elm sahəsi. İqtisadiyyat iqtisadi agentlərin davranışına və qarşılıqlı fəaliyyətinə və iqtisadiyyatların necə işlədiyinə diqqət yetirir. Mikroiqtisadiyyat iqtisadiyyatda əsas elementlər kimi görünənləri, o cümlədən ayrı-ayrı agentlər və bazarları, onların qarşılıqlı təsirlərini və qarşılıqlı təsirlərin nəticələrini təhlil edir. Fərdi agentlərə, məsələn, ev təsərrüfatları, firmalar, alıcılar və satıcılar daxil ola bilər. Makroiqtisadiyyat iqtisadiyyatı istehsalın, bölgüsünün, istehlakının, yığımının və investisiya xərclərinin qarşılıqlı təsir göstərdiyi bir sistem kimi, eləcə də buna təsir edən amilləri təhlil edir: əmək, kapital, torpaq və sahibkarlıq kimi istehsal amilləri, inflyasiya, iqtisadi artım və , bu elementlərə təsir edən. O, həmçinin təhlil etməyə və təsvir etməyə çalışır.
Homo economicus — insanların daim rasional və dar mənada olan, subyektiv olaraq müəyyən edilmiş məqsədlərini həyata keçirən kimi təsviri. Bu, bəzi iqtisadi nəzəriyyələrdə və pedaqogikada istifadə edilən Homo sapiens haqqında söz oyunudur.
Oyun nəzəriyyəsində Homo economicus çox vaxt mükəmməl rasionallıq fərziyyəsi ilə modelləşdirilir. Burada güman edilir ki, subyektlər həmişə istehlakçı kimi faydalılığı və istehsalçı kimi mənfəəti şəkildə hərəkət edirlər. Onlar bu məqsədlə özbaşına mürəkkəb deduksiyalar həyata keçirə bilirlər. Onlar həmişə bütün mümkün nəticələr üzərində düşünməyə və mümkün olan ən yaxşı nəticəyə gətirib çıxaracaq hərəkət istiqamətini seçməyə qadir olurlar. İnsan davranışına dair bir nəzəriyyə olaraq, bu, və digər araşdıran davranış iqtisadiyyatı anlayışlarına, idrak və vaxt məhdudiyyətləri kimi praktik elementlərin subyektlərin rasionallığını məhdudlaşdırdığını fərz edən ziddiyyət təşkil edir. |
İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı — rəsmi adı Alfred Nobelin xatirəsinə İqtisadi Elmlər üzrə Sveriges Riksbank Mükafatı (isv. Sveriges riksbanks pris i ekonomisk vetenskap till Alfred Nobels minne) olan İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı İsveç Kral Elmləri Akademiyası tərəfindən hər il iqtisadi elmlər sahəsində araşdırma aparan tədqiqatçılara verilir. İlk mükafatın qalibləri 1969-cu ildə Raqnar Friş və Yan Tinberqen olmuşdur. Hər bir laureat medal, diplom və miqdarı hər il dəyişən pul mükafatı alır. 1969-cu ildə Tinberqen və Frişə 375,000 İsveç kronu verilmişdi(bu pul 2007-ci ildə 2,871,041 İsveç kronudur). Mükafat Stokholmda Alfred Nobelin vəfatının ildönümü olan dekabrın 10-da illik mərasimdə təqdim olunur.
2018-ci ildəki mükafatla birlikdə 50 İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı 81 şəxsə verildi. 2007-ci ilə qədər 9 mükafatla ən çox mükafatın əldə edildiyi sahə makroiqtisadiyyatdır. 2018-in oktyabrından etibarən ən çox laureata sahib universitet 32 laureatla Çikaqo Universiteti olmuşdu. 2009-cu ilə qədər bu mükafatı qazanan tək qadın iqtisadiyyatçı Elinor Ostrom idi. 2019-cu ildə bu mükafatı qazanaraq tarixdəki ikinci qadın İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı oldu. |
- Dünyanın ilk qeyd olunan iqtisadi "balon"larından biri XVII əsrdə Niderlandda lalə soğanlarının qiymətinin anormal şəkildə yüksəlməsi və ani şəkildə enişidir. Bu, investisiyaların aşırı şişməsi və qəfil çöküşün nümunəsi kimi tarixdə qalmışdır.
- Neyroekonomika sahəsində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, pul insan beyninin mükafat mərkəzlərini aktivləşdirir və bu da insanların risk götürmə və qərar qəbul etmə davranışlarını dəyişdirir.
- Ən zəngin 1% dünya sərvətinin 45%-nə sahibdir — 2020-ci ilin məlumatlarına görə, dünya əhalisinin ən zəngin 1%-i dünya sərvətinin təxminən yarısına sahibdir ki, bu da iqtisadi qeyri-bərabərliyi göstərir.
- Araşdırmalar göstərir ki, insanın gəliri müəyyən bir həddi aşdıqdan sonra əlavə pul əldə etmək xoşbəxtlik səviyyəsinə böyük təsir etmir. ABŞ-da bu hədd illik təxminən 75,000 dollardır.
Nəzəriyyə: İqtisadi nəzəriyyə • Mikroiqtisadiyyat • Makroiqtisadiyyat • Riyazi iqtisadiyyat • Beynəlxalq təşkilatlar • İqtisadi təlim məktəbləri • Oyunlar nəzəriyyəsi
Metodologiya: İqtisadi model • İqtisadi sistemlər • Ekonometrika • Mikroiqtisadiyyat təməlləri • Hesablama iqtisadiyyatı • Giriş-çıxış modeli • Daxili maliyyələşdirmə • İnframarjinal analiz • Marjinal gəlir • Qiymət-performans nisbəti
Tətbiq sahələri: Kənd təsərrüfatı • Biznes • Əhali • İnkişfaq • İqtisadi coğrafiya • İqtisadi tarix • Təhsil • Sənaye mühəndisliyi • Sivil mühəndislik • Ətraf mühit • Maliyyə • Səhiyyə • Sənayenin təşkili • Beynəlxalq
Beynəlxalq təşkilatlar: Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlığı • İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı • Avropa Azad Ticarət Assosiasiyası • Beynəlxalq Valyuta Fondu • İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı • Dünya Bankı • Dünya Ticarət Təşkilatı
- Pul — əsas, lakin natamam iqtisadiyyat məqaləsi
- Sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, sərbəst iqtisadiyyata yol verilməsi, bazar iqtisadiyyatının yaradılması bizim strateji yolumuzdur. Heydər Əliyev
- Sərvət və kapital iqtisadiyyata yox, əməyə, təcrübəyə, qənaətə, mənəvi başlanğıca bərabərdir. Dmitri Mendeleyev
- Sosializm və bazar iqtisadiyyatı bir-birinə uyğun gəlmir. Den Syaopin
- Stalinizm siyasət, iqtisadiyyat, sosial və mənəvi həyat və mədəniyyət üzərində mütləq bir diktaturadır.
- Təhsil iqtisadiyyatdan yox, iqtisadiyyat təhsildən asılı olmalıdır. Şahlar Əsgərov