Ozerna mağarası
Ozerna (ukr. Озерна) ― qərbi Ukraynanın Ternopol vilayətində, Strilkivtsi (ukr. Стрілківці) kəndi yaxınlığında yerləşən mağara. Ozerna nəhəng mağara sisteminin bir hissəsidir və 140 490 (2017) metrdən çox araşdırılmış keçidləri ilə dünyanın ən uzun mağaralarından biridir. Mağara paytaxt Kiyevin təxminən 450 kilometr (280 mil) cənub-qərbində, Borşçiv rayon mərkəzinin isə 5.5 kilometr (3.4 mil) cənubunda yerləşir. Ozerna II Dünya müharibəsi dövründə, Holokost zamanı yəhudi qaçqınlar tərəfindən sığınacaq olaraq istifadə edilmişdir.
| Ozerna | |
|---|---|
| ukr. Озерна | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Kəşf tarixi | 1940 |
| Yerləşməsi | |
| 48°46′21″ şm. e. 25°59′30″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1942-1944-cü illərdə, nasist işğalı zamanı burada və yaxınlıqdakı Verteba mağarasında bir neçə yəhudi ailəsi yaşayırdı. Bu insanlardan bəziləri mağaradan 344 gün boyunca heç vaxt ayrılmamış və bu, mağarada məskunlaşma üçün qeyd eolunan ən uzun müddət olmuşdur. Bu mağaralarda gizlənən yəhudilərin bir qismi nasistlər tərəfindən tutularaq öldürülsə də, onlardan otuz səkkizi 1944-cü ilin aprelində ərazi Qırmızı Ordu tərəfindən azad edilənə qədər xilas olmağı bacarmışdır.
Bu insanlar əgər bu mağaralarda sığınacaq axtarmasaydılar, demək olar ki, sağ qalmayacaqdılar. Çünki bu dövrdə Ukraynadakı yəhudilərin 95%-i məhv edilmişdi.[1] Üstəlik, Ukrayna yəhudi ailələrinin yalnız 1%-i Holokostdan xilas olarkən bu qrupa həyatları daha da diqqət çəkən iki ailə daxil idi.[1] Onlar əvvəlcə Verteba mağarasında gizlənmiş, lakin Almanlar orada olduqlarını aşkar etdikdən sonra, nisbətən bilinməyən ozerna mağarasına köçmüş və sağ qalmağı başarmışdırlar. Yerli ukraynalıların bəziləri yəhudilərə yemək sataraq kömək etsə də, bəziləri onların məhvi üçün çalışmış, hətta bir gecə yarısı mağaranın girişinə taxıl çuvalı aparmaq istəyən yəhudi kişilərə silahlı basqın etmək istəmişdirlər.[1]
Mağaradakı insanlar qaranlığı işıqlandırmaq üçün şam və yanacağı qorumaq məcburiyyətində qalmışdılar. Bu, yemək hazırlamaq üçün gündə bir neçə dəfə yalnız bir neçə dəqiqə şam yandırdıqları mənasını verirdi. Onlar bütün digər vaxtları tam və tam qaranlıqda keçirirdilər. Sağ qalanlardan biri, ailəsi ilə birlikdə mağaralarda sığınacaq axtaran dörd yaşında bir qız olan Pepkala Blitzer sonralar günəşi və ya gün işığını necə unutduğunu nəql etmişdir.
Nəhayət 1944-cü il aprel ayının əvvəllərində yəhudi kişilərdən biri mağaranın girişində yerə qoyulmuş şüşə butulka tapdı. İçəridə mehriban bir Ukrayna fermerinin mesajı vardı: “Almanlar artıq gediblər”. Bir neçə gündən sonra mağarada gizlənən bütün yəhudilər (38 nəfər) sığınacaqlarını tərk etdilər. Parlaq günəş işığında duran Pepkala anasından parlaq şamı söndürməsini istəmişdi, çünki işıq gözlərinə zərər verdi. Lakin qız şamdan deyil, nə vaxtsa gördüyünü belə xatırlaya bilmədiyi günəşdən bəhs edirdi.[1]
Ozerno mağarasından sağ qalanların əksəriyyəti nəsillərinin yaşadığı Şimali Amerikaya köçdü.[1] Lakin bir sıra uğurlu hal baş verənə qədər onların maraqlı hekayələri nisbətən bilinməmiş qaldı. 1993-cü ildə Xristos Nikola adlı gənc amerikalı speloq və keçmiş polis məmuru II Dünya Müharibəsi dövründə insanların Ozerno mağarasına sığındıqlarına dair dəlillər aşkar etdi və bu bölgədəki mağaraları araşdırmağa başladı. Bu barədə yerli sakinlərdən soruşdu və "bəlkə də müharibə dövründə bəzi yəhudilər mağarada yaşamışdı" söz-söhbətini yaydı. Nikola bu araşdırma üçün on ilə yaxın vaxt sərf etdi və hər il mağaraya yenidən baxış keçirdi, şayiəni araşdırdı, eşitdiyi hekayədə həqiqətə dair hər hansı bir dəlil axtardı.
Nyu-York, Kuinsdəki evinə qayıdan Nikola, Kuinsdə ondan bir neçə mil məsafədə yaşayan yəhudini tapana qədər 10 il bu hekayə haqqında məlumat axtarmağa davam etdi. Beləliklə o, sağ qalan yəhudi ilə görüşdü və təcrübələrini qeyd etdi.
Nikolanın kəşfinin və axtarışının, eyni zamanda bu mağaralarda yaşayaraq sağ qalanların heyrətləndirici hekayəsi, Nikolanın yazmağa kömək etdiyi çox sayda digər jurnal məqaləsi və 2007-ci ildə nəşr olunan, gənc auditoriya üçün nəzərdə tutulmuş kitabla birlikdə[1] Milli Coğrafiya Cəmiyyətinin "Milli Coğrafiya Sərgüzəşti" (ing. National Geographic Adventure) junalının 2004-cü il iyun / iyul nəşrində yer almışdır.[2]
Milli Coğrafiya Cəmiyyəti heyəyindən olan yazıçısı və fotoqraf Peter Leyn Teylor, "Frontier Media Ventures Arxivləşdirilib 2021-01-26 at the Wayback Machine" adlı bir istehsal şirkəti yaradaraq Nikola və Ozerna mağarasındakı yəhudilər haqqında sənədli və bədii filmlərin çəkilməsini asanlaşdırmağa kömək etmişdir.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Nkola, Xristos; Teylor, Peter Leyn, The secret of Priest's Grotto: a Holocaust survival story, Minneapolis: Kar-Ben, 2007, ISBN 1-58013-260-X, OCLC 70265518, 2011-07-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib
- ↑ Osterqard, Keri; Nikola, Xristos. "Q&A: The darkest days". National Geographic Adventure. Nyu-York: National Geographic Society. 6 (5). 2004 iyun-iyul. OCLC 60657103. 27 yanvar 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 dekabr 2009.
- The Darkest Days - National Geographic Magazine (ing.)
- "Ukrainian American Youth Caver Exchange Foundation" (ingilis). 28 oktyabr 2009 tarixində arxivləşdirilib. (#empty_citation)
- "Holocaust Ukraine: Off the face of the earth it was the only refuge they had left" (ingilis). ArtUkraine.com. 2012-07-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-04.
- NBC Today Show (ing.)
- Off the Face of the Earth Arxivləşdirilib 2021-02-11 at the Wayback Machine (ing.)
- Christos Nicola's Home Page (ing.)
- No Place on Earth (ing.)