Naftalan faciəsi və ya Naftalan terroru — 27 sentyabr 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Goranboy rayonunun Naftalan şəhəri yaxınlıqlarında yerləşən Qaşaltı Qaraqoyunlu kəndinə artilleriya hücumu. Hadisə nəticəsində eyni ailədən 5 nəfər həlak olmuş, ailənin evi qismən dağılmışdır.
| Naftalan faciəsi | |
|---|---|
 Hücum nəticəsində dağıdılan ev. | |
| Tarix | 27 sentyabr 2020 |
| Yeri | Qaşaltı Qaraqoyunlu, Goranboy rayonu, Azərbaycan |
| İştirakçılar | Ermənistan Silahlı Qüvvələri |
| Qurbanlar | |
| Ölənlərin sayı | 5 |
| Maddi ziyan | 100 min AZN |
Goranboy rayon prokurorluğunda hadisə ilə əlaqədar cinayət işi açılmışdır. "Amnesty International" bildirmişdir ki, artilleriyadan "heç vaxt mülki əhalinin cəmləşdiyi ərazidə istifadə edilməməlidir" və hadisəni "heç bir şeyə fərq qoymadan hücum" kimi qiymətləndirmişdir. Həmçinin, FİFA-nın baş katibi Fatma Samura hadisə nəticəsində həlak olan 13 yaşlı futbolçu Şəhriyar Qurbanov üçün başsağlığı məktubu ünvanlamışdır.
Zəmin
Qaşaltı Qaraqoyunlu kəndi Goranboy rayonunda, kurort şəhəri olan Naftalan yaxınlıqlarında yerləşir. 2015-ci ildə kəndin əhalisi 833 nəfər idi. Qaşaltı Qaraqoyunlu münaqişə zonasından təxminən 50 kilometr (31 mil) məsafədə yerləşir.
Mübahisəli Dağlıq Qarabağ regionunda etnik ermənilər çoxluq təşkil edir və de-yure Azərbaycanın bir hissəsidir, lakin Ermənistan tərəfindən dəstəklənən və beynəlxalq səviyyədə tanınmayan Dağlıq Qarabağ Respublikasının (DQR) faktiki nəzarətində olmuşdur. Etnik zorakılıq 1980-ci illərin sonlarında başlamış və 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılması ilə müharibəyə çevrilmişdir. 1988-ci ildə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Soveti vilayətin Azərbaycan SSR-in tərkibindən çıxarılaraq Ermənistan SSR-yə birləşdirilməsi haqqında qərar qəbul etmiş, lakin Azərbaycan bunu rədd etmişdir. Dağlıq Qarabağın muxtar statusunun ləğvindən sonra 10 dekabr 1991-ci ildə Dağlıq Qarabağda müstəqillik referendumu keçirilmişdir. Vilayət əhalisinin təxminən 22,8%-ni təşkil edən azərbaycanlıların referendumu boykot etməsi nəticəsində iştirakçıların 99,8%-i müstəqilliyin lehinə səs vermişdir. 1992-ci ildə Azərbaycan və Ermənistan Sovet İttifaqından tam müstəqil olmuşdur.
Birinci Qarabağ müharibəsi 750 min azərbaycanlının məcburi köçkün olması ilə nəticələnmişdir. Ermənistan Silahlı Qüvvələri işğal etdiyi bütün əraziləri əhalinin əksəriyyətini təşkil etmiş azərbaycanlılardan təmizləmişdi. Müharibə 1994-cü ildə atəşkəslə başa çatmış, tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikası regionun böyük hissəsinə nəzarəti saxlamış, o cümlədən ətraf rayonlar olan Ağdam, Cəbrayıl, Füzuli, Kəlbəcər, Qubadlı, Laçın və Zəngilanı işğal etmişdir.
Otuz il ərzində atəşkəs rejiminin çoxsaylı pozuntuları baş tutmuşdur, onlardan ən ciddisi 2016-cı ilin aprel döyüşləridir. Sorğular Dağlıq Qarabağ sakinlərinin Azərbaycanın tərkibində olmaq istəmədiyini göstərmişdir. 2019-cu ilin avqustunda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan birləşmənin lehinə verdiyi bəyanatda "Artsax Ermənistandır, nöqtə" demişdi. 2020-ci ilin iyulunda Ermənistan və Azərbaycan sərhədində növbəti atışmalar baş vermişdir.
27 sentyabr 2020-ci ildə bölgədə qarşıdurma baş vermiş və bu, tezliklə müharibəyə çevrilmişdir.
Hücum
27 sentyabr 2020-ci ildə, saat 18:00 radələrindəErmənistan Silahlı Qüvvələri Qaşaltı Qaraqoyunlu kəndinə artilleriya ilə zərbələr endirmişdir. Hücum zamanı mərmilərdən biri Qurbanovlar ailəsinin kənddə yerləşən evinin giriş hissəsindəki pilləkənlərə düşmüşdür. Hadisə nəticəsində bir ailədən 5 mülki şəxs həlak olmuşdur: 1951-ci il təvəllüdlü Elbrus Qurbanov, 1956-cı il təvəllüdlü Şəfayət Qurbanova, 2006-cı il təvəllüdlü Fidan Qurbanova, 2007-ci il təvəllüdlü Şəhriyar Qurbanov və 1981-ci il təvəllüdlü Afaq Əmirova həlak olmuşdur. Hücum nəticəsində Qurbanovlar ailəsinin evi qismən dağılmışdır, Qurbanova məxsus fərdi yaşayış evinə və evin həyətində olan yardımçı tikililərə 100 min manat məbləğində ziyan dəymişdir.Rusiyanın "Dojd" kanalının müxbiri Vasili Polonski hücum zamanı hadisə yerində idi.
Nəticə
Hadisə nəticəsində həlak olanlar 29 sentyabrda Qaşaltı Qaraqoyunlu kəndində dəfn edilmişdir. Goranboy rayon prokurorluğunda hadisə ilə əlaqədar Cinayət Məcəlləsinin 120.2.1-ci (cinayətkar birlik-təşkilat tərəfindən qəsdən adam öldürmə), 120.2.4-cü (qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən xuliqanlıq niyyəti ilə xüsusi amansızlıqla qəsdən adam öldürmə), 120.2.7 (iki və ya daha çox şəxsi qəsdən öldürmə), 120.2.12-ci (milli, irqi, dini ədavət və ya düşmənçilik niyyəti ilə qəsdən adam öldürmə), 100.2 (təcavüzkar müharibəni aparma) və digər maddələri ilə cinayət işi başlanmışdır.
Reaksiyalar
Hücum zamanı hadisə yerində olan rusiyalı jurnalist Vasili Polonski faciəyə görə dəhşətə gəldiyini demişdir. "Amnesty International" hadisəni beynəlxalq hüquqda qadağan edilmiş "heç bir şeyə fərq qoymadan hücum" kimi qiymətləndirmiş və bildirmişdir ki, artilleriyadan "heç vaxt mülki əhalinin cəmləşdiyi ərazidə istifadə edilməməlidir".
Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyası (AFFA) 28 sentyabrda federasiyanın icraçı vitse-prezidenti Elxan Məmmədovun imzaladığı məktubda UEFA-nın digər üzvlərindən dəstək istəmişdir. AFFA "bu çətin zamanda bütün Avropanın futbol ailəsini dinc əhaliyə qarşı təcavüzü pisləmək üçün birliyə" çağırmışdır. FİFA-nın baş katibi Fatma Samura hadisə nəticəsində həlak olan 13 yaşlı futbolçu Şəhriyar Qurbanov üçün başsağlığı məktubu ünvanlamışdır.
Mənbə
İstinadlar
- ↑
- . səh. 409–432
- . səh. 659
- ↑
- . səh. 9
- ↑ . səh. 12
- . səh. 7
- ↑
- ↑
Ədəbiyyat
- Polonski, Vasili; Korostelev, Aleksey; Katayev, Denis. . Dojd (rus). 17 oktyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- Məcid, Faiq. . Кавказский Узел (rus). 27 sentyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- Qostev, Aleksandr. . Svoboda (rus). Azadlıq Radiosu. 28 sentyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- . Amnesty International (ingilis). 14 yanvar 2021. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- . Amnesty International (alman). 14 yanvar 2021. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- (PDF), Amnesty International (ingilis), 2021, İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021
- . Al-Jazeera (ingilis). 14 yanvar 2021. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- . WION (ingilis). 28 sentyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- Ardillier-Carras, Françoise. [South Caucasus: Karabakh conflict and ethnic cleansing] (fransız). 2006.
- (ingilis). Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı. 1 may 1996.
- Yamskov, A. N. Ethnic Conflict in the Transcausasus: The Case of Nagorno-Karabakh. Theory and Society (ingilis). 20. 1991.
- . BBC News (ingilis). 6 aprel 2016.
- De Waal, Thomas. . 2013. ISBN 978-0-8147-7082-5. OCLC .
- (ingilis). BBC. 27 sentyabr 2020. 27 sentyabr 2020 tarixində .
- . . 22 fevral 2021.
- . Ministry of Europe and Foreign Affairs (France).
- . humanrightsclub.net. 19 iyun 2019.
- Toal, Gerard; O’Loughlin, John; Bakke, Kristin M. . The Conversation (ingilis). 12 oktyabr 2020.
- . Baku.ws (az.). 21 oktyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- . Azərbaycan (az.). 30 sentyabr 2020.
- (az.). Naftalan Şəhər İcra Hakimiyyəti. 2015. 2015-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-20.
- Vahid, Firuzə. . Azəri Press Agentliyi (az.). 29 sentyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- . Media.az (rus). 21 oktyabr 2021. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- Vasiliy Polonski. (az.). 20 oktyabr 2020. 20 dekabr 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- Nəsibli, İsmayıl. . Report İnformasiya Agentliyi (az.). 29 sentyabr 2020. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.
- . Azərbaycan Milli Kitabxanası. İstifadə tarixi: 20 dekabr 2021.