"Məntiqüt-teyr" və ya "Məntiqut-Tayr" (fars. منطقالطیر; azərb. "Quşların nitqi") — fars şairi Fəridəddin Əttar tərəfindən XII əsrdə yazılmış məşhur sufi poeması.
| Məntiqüt-teyr | |
|---|---|
| fars. منطقالطیر | |
_MET_DT227734.jpg) | |
| Müəllif | Fəridəddin Əttar |
| Janr | şeir |
| Orijinalın dili | fars dili |
| Orijinalın nəşr ili | 1177 |
Bu əsər sufi fəlsəfəsinin əsas prinsiplərini ədəbi dildə ifadə edən və insanın mənəvi yolçuluğunu simvolik şəkildə təqdim edən ən mühüm ədəbi əsərlərdən biridir. Əsərin adı metaforik mənada quşların söhbətini dinləmək, yəni ruhun və mənəviyyatın dilini anlamaq deməkdir.
"Məntiqüt-Teyr"də quşlar insan ruhunun müxtəlif hallarını və mənəvi inkişaf yolunu təmsil edir. Əsərin əsas mövzusu, müxtəlif quşların öz padşahları olan Simurq quşunu tapmaq üçün etdikləri uzun və çətin səyahətdir. Simurq burada haqqın və həqiqətin simvolu kimi göstərilir.
Əsərdəki quşlar dünya həyatının müxtəlif xarakterləri ilə müqayisə edilir. Quşlar səyahət əsnasında müxtəlif mərhələlərdən keçirlər və hər biri öz mənəvi zəifliyini etiraf edir. Onlar mənəvi kamilliyə çatmaq üçün çətinliklərlə qarşılaşırlar. Bu mərhələlər sufi yolunda olan insanın keçməli olduğu mənəvi inkişaf proseslərini təmsil edir.
Quşlar Simurq quşunu tapmaq üçün yeddi vadidən keçməli olurlar:
1. Tələb vadisi – Arzular və məqsədlər uğrunda səy.
2. Eşq vadisi – Eşq və sevgiyə qovuşmaq üçün hər şeydən keçmək.
3. Mərifət vadisi – Allaha dair biliyin dərk edilməsi.
4. İstiğna vadisi – Öz mənliyindən və hər şeydən imtina etmək.
5. Tövhid vadisi – Allah ilə birlik, vahidlik.
6. Heyrət vadisi – Allahın ucalığı qarşısında heyrətə düşmək.
7. Fəna vadisi – Mənliyin yox olması və Allahla birləşmə.
Səyahətin sonunda yalnız otuz quş Simurqa çatır və nəticədə anlayırlar ki, axtardıqları Simurq elə özləridir. Yəni Simurq onların birliyini və mənəvi axtarışlarının son nöqtəsini simvolizə edir. Bu, sufizmin ən dərin prinsiplərindən biri olan "Haqqın insanda olması" ideyasını ifadə edir.
"Məntiqüt-Teyr" əsəri sufi düşüncəsinin ən önəmli ədəbi ifadələrindən biridir və insanın Allaha çatmaq üçün keçməli olduğu mənəvi inkişaf mərhələlərini simvolik şəkildə çatdırır. Fəridəddin Əttar bu əsərində insanın ruhsal səyahətini, nəfsini təmizləmə və həqiqi biliklə aydınlanma prosesini çox zəngin bir ədəbi dillə təsvir etmişdir.
Təsiri
Özbək şairi Əlişir Nəvai bu məsnəvidən təsirlənərək "Lisanüt-teyr" əsərini yazıb.
Həmçinin bax
İstinadlar
- . medeniyyet.az (ingilis). 2024-09-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-09-10.
- www.anl.az (). İstifadə tarixi: 2024-09-10.