Leonid Çadamba (tıva Чадамба Леонид Борандаевич; 18 mart 1918, Toju rayonu[d], Yeniseysk quberniyası[d] – 24 aprel 1987, Kızıl, Tuva MSSR) — tuvalı şair, nasir, yazıçı, dramaturq, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, tərcüməçi və sosial aktivist.
| Leonid Çadamba | |
|---|---|
| tıva Чадамба Леонид Борандаевич | |
| Doğum tarixi | 18 mart 1918 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 24 aprel 1987 (69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, şair, siyasətçi |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
  
|
Həyatı
1918-ci ildə hal-hazırkı Tıva Respublikasının Toju bölgəsinin Hon-Şöl deyilən kəndində anadan olmuşdur. Müəllimliklə məşğul olmuşdur. Tuva dili və mədəniyyəti sahəsində ən öndə gələnlərdən biridir.
Əsərləri
İlk şerlərini 1933-cü ildə nəşr etdirmişdir. 1941-ci ildə ədəbi jurnallarda şerləri yayımlanmağa başlamışdır. Dövrün müxtəlif jurnallarında əsərləri yayımlanmışdır: “Xalqların qardaşlığı”, “Ogonyok”, “Sibir işıqları”, “Uluq-Hem” və digərləri. Onun şer antologiyaları isə “Xoşbəxtlik”, “Turkuvaz çaylar”, “Nəsil”, “Mənim dəliqanlı dostlarım” adlarında nəşr edilmişdir. Çadambanın nəsr sahəsində isə hekayələrindən “Yolçuluq” və hekayə ilə nəql antologiyalarından “Ren maralı”nı misal göstərmək olar. Əsərləri 13 dilə tərcümə edilmişdir.
Çadambanın 1940-cı illərdəki “Başlanğıc” dərsləri məktəblər üçün Tuva dilinin yaradılmasında böyük əhəmiyyətə sahibdir.
Dərslik, şer antologiyası və nəsr əsərləri:
- Üjüglel", Tıva dili öğretiliş kitabı
- "Tıva dıl", Tıva dili öğretiliş kitabı
- "Töreen çugаа" Tıva dili öğretiliş kitabı
- "Ааs-kejik" (1952),
- "Аk-kök hemner" (1966),
- "Sаlgаldаr" (1968),
- "İvijiler" (1972),
- "Çıındı çоgaaldаr" (1978),
- "Аyan–çоruk" (1980),
- "Аnıyak öñnükterimge" (1987)
- "Аyan-çоruk" (1988)
Leonid Çadamba 1-3-cü siniflər üçün tuvan dil qrammatikasının ilk tərtibçisi, ilk tuvan əlifbası "Ujugel" (ibtidai), ibtidai məktəb üçün dərslik "Toreen chugaa" (ana dili 1948, 1950, 1953), "Toreen dyl" ( Doğma dil); Orta məktəb dərsliklərinin həmmüəllifi və redaktorudur. İlk Rus-Tuvan lüğətinin və Tuvan-Rus lüğətinin, Tuvan dilinin orfoqrafiya lüğətinin tərtibçilərindən biri (1953). İlk şeirlər 1933-cü ildə nəşr edilmişdir. Çadamba ədəbi işinə 1941-ci ildə başlamışdır. Şeirlər jurnallarda yayımlandı: Xalqların dostluğu, Qığılcım, Sibir işıqları, Ulug-Khem və s. "Xoşbəxtlik" (Aç-kecik), "Mavi çaylar" (Ak-khemner), "Nəsillər", "Gənc dostlarım" (Biçii Onkterimge) şeir toplularını yazmışdır. Chadamba nəsrində "Gəzinti" hekayəsi və şimal maralıların qısa hekayə və esselər toplusu təmsil olunur. 1940-cı illərin sonlarında Çadamba ilk tuvan dili məktəb dərsliklərinin yaradılmasına böyük töhfə verdi. Tuvan dilinin ilk kitabının “Üzhüglel” (ABC), ilk “Dərslik dili”, “Tuva dili” və digər dərsliklərin yaradıcısı [2]. Orta məktəb üçün tuvan dili dərsliklərinin həmmüəllifi və redaktoru, Rus-Tuvan lüğəti tərtibçisidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- (rus. ). pisateli-tuvy.ru. 26 iyun 2020 tarixində .
- . tuva.asia. 26 iyun 2020 tarixində .
- . centerasia.ru. 26 iyun 2020 tarixində .
- Doğu Sibirya Yazarları. — İrkutsk, 1973. — С. 281.