"Uryanxay" termini monqolcadır. XVII və XX əsrin əvvəllərində rus sənədlərində tuvalılar uryanxay, uryanxaylı kimi adlandırılıblar. Uryanxay diyarı haqqında ilk məlumat 1616-cı ildə Altan xanlar dövlətinə göndərilmiş rus səfirləri, V.Tyuments və İ.Petrov tərəfindən verilib. 1838-1839-cu illərdə bu diyara rus qızıl axtaranları gəlməyə başlayırlar. Onlar Böyük və Kiçik Alqiyak çaylarında qızıl axtarmağa başlayırlar. 1903-1904-cü illərdə bölgənin folklorunu F.Kon öyrənirdi. 1870-ci ildən etibarən bölgəyə rus kəndlilərin köçürülməsinə başlanılır və artıq 1909-cu ildə burada 9 min rus yaşayırdı. 1906-1910-cu illərdə rus hökuməti Uryanxay diyarına təbii sərvətləri kəşf etmək məqsədilə bir neçə ekspedisiya təşkil edir.

Çində baş tutmuş Sinxay inqilabından sonra 1912-1913-cü illərdə Tuva noyonları (ambın-noyon Kombu-Dorju, Çamzı Xambı-lama, noyon Daa-xoşuna Buyan Badırqı və digərləri) bir neçə dəfə çar hökumətinə Tuvanın Rusiya protektoratına keçməsi ilə bağlı müraciətlər etmişdilər.

4 aprel 1914-cü ildə Uryanxay diyarının 5 xoşunu (bölgə) üzərində Rusiya protektoratı quruldu. Diyar Yenisey quberniyasının tərkibinə daxil edildi. Tuvadakı siyası və diplomatik işləri aparmaq isə İrkutsk general-qubernatoruna tapşırıldı. Diyarın idarəetməsi formal oalraq ambın-noyanın əlində idi. Faktiki olaraq isə diyarı Uryanxaydakı rus komissarı və köçürülmə idarəsinin məmuru idarə edirdi. Onların mərkəz şəhəri 1914-cü ildə Belotsarsk qəsəbəsi oldu. Diyarın əhalisi o dövrdə 73 min nəfər idi.

Uryanxay diyarı inzibati olaraq 7 xoşuna bölünürdü. Bunlar Beyse, Daa, Maadı, Oyunnarsk, Salçaksk, Todjinsk və Çoodu xoşunlarıdır. 1921-ci ildə burada Tannu-Tıva Xalq Respublikası elan edildi. 1926-cı ildən isə bu dövlət Tuva Xalq Respublikası adlandırılmağa başladı. 1944-cü ildə respublika RSFSR ərazisinə Tuva muxtar vilayəti kimi daxil edildi. 1961-ci ildə Tuva MSSR, 1992-ci ildən Tuva Respublikası, 1993-cü ildən Tıva Respublikası adlandırılıb.

• Tıva
• Tuva Xalq Respublikası