Lemoniz AES (bask Lemoizko zentral nuklearra; isp. Central nuclear de Lemóniz) — İspaniyanın muxtar statusa malik Basklar ölkəsində yerləşən atom elektrik stansiyası. Lemoniz AES 1972-ci ildə tikilməyə başlanmış və tikinti işlər 1983-cü ildə İspaniya hökumətinin nüvə enerjisi üzrə apardığı dövlət proqramını ləğv etdikdən sonra dayandırılmışdır. Atom elektrik stansiyasının hər biri 900 meqavat gücündə olmaqla iki əsas nüvə reaktorundan ibarət olması planlaşdırılmışdı.
| Lemoniz AES | |
|---|---|
| bask Lemoizko zentral nuklearra | |
 Lemoniz atom elektrik stansiyasının ümumi görünüşü. | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahibi | |
| Tikilmə tarixi | 1972 |
| İstismardan çıxarılıb | 1 aprel 1984 |
| Avadanlıq xüsusiyyətləri | |
| Generatorun gücü | 1860 MVt |
| Yerləşməsi | |
| 43°26′00″ şm. e. 2°52′21″ q. u. | |
| Ölkə |
 İspaniya
|
| Region | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Basklar ölkəsində mərkəzi hökumət tərəfindən atom elektrik stansiyasının tikilməsi bir çox millətçi təşkilatın ciddi etirazlarına səbəb olmuşdur. Nüvə enerjisindən istifadənin həmin ərazilərdə yaşayan insanların həyatı üçün ciddi təhlükə olduğu keçirilmiş bir çox nümayiş və mitinqlərdə səsləndirilmişdir. Basklar ölkəsi bölgəsinin müstəqilliyi uğrunda silahlı mübarizə aparan bask radikal-solçu, milliyyətçi və separatçı təşkilatı ETA, atom elektrik stansiyasının inşaatına qarşı xüsusi şəkildə fəallıq göstərmişdir.
ETA-nın mövqeyi
Basklar ölkəsinin İspaniyadan ayrılıb, müstəqil dövlət olması üçün 1959-cu ildən bəri silahlı mübarizə aparan ETA təşkilatı baskların kompakt yaşadığı muxtar dövlətin sərhədləri daxilində mərkəzi hökumət tərəfindən atom elektrik stansiyasının tikilməsinə qarşı çıxmışdır. İspaniya hökuməti ETA təşkilatını rəsmən terror təşkilatı kimi tanımışdır və ETA-nın bir çox üzvü AES-in tikildiyi dövrdə dövlətin təhlükəsizlik orqanları tərəfindən həbs edilmişdi.
ETA tərəfindən AES-ə qarşı ilk silahlı hücum AES-in təhlükəsizliyini təmin edən Guardia adlı ispan mülki və hərbi mühafizə xidmətinin əməkdaşlarına qarşı törədilmişdir. 1977-ci ilin 18 dekabr tarixində ETA-nın hücumu nəticəsində AES-in təhlükəsizliyini təmin edən David Alverez Pena adlı mühafizə xidmətinin əməkdaşı yaralanmış və aparıldığı xəstəxanada bir aydan sonra vəfat etmişdir. 1978-ci ilin 17 mart tarixində növbəti hücum zamanı reaktorlardan birinə partlayıçı yerləşdirilmiş və partlayış nəticəsində Andres Querra və Alberto Negro adlı iki mühafizə xidmətinin əməkdaşı həlak olmuşdur. Partlayış eyni zamanda atom elektrik stansiyasının əsas binasını və birinci nüvə reaktorunda ciddi zərərə səbəb olmuşdur.
1979-cu ilin 3 iyun tarixində San Sebastian şəhərindən olan anti-nüvə aktivisti Qlayds del Estal adlı gənc qız Navarra bölgəsinin Tudela şəhərində AES-in tikintisinə qarşı keçirilən nümayiş zamanı Guardia-nın mühafizə xidmətinin əməkdaşları tərəfindən silahdan açılan atəş nəticəsində öldürüdlü. Qlayds del Estalın polis tərəfindən öldürülməsi ölkədə, Lemoniz AES-inə qarşı olan münasibətin daha kəskin formada ifadə olunmasına və nümayişlərin çoxalmasına səbəb olmuşdur. Həmin ilin 13 iyun tarixində ETA tərəfindən daha bir partlayıçı maddə birinci turbinin içinə doğru atılmışdır və partlayış nəticəsində Angel Banos adlı mühəndis həlak olmuşdur.
1981-ci ilin 29 yanvar tarixində ETA Lemoniz AES-nin baş mühəndisi qaçırmışdır. Jose Maria Ryan adlı baş mühəndis Bilbao şəhərində yaşadığı evin qarşısından oğurlanaraq aparılmışdır. Bilbao şəhərində baş mühəndisin sərbəst buraxılması ilə bağlı keçirilən mitinqlərə baxmayaraq, təşkilat tərəfindən alim öldürülmüşdür. 1982-ci ildən etibarən AES-in tikinti prosesi yavaşlamışdır və yavaşlamanın əsas səbəbi kimi Basklar ölkəsində keçirilən nümayişlər, ETA-nın AES-ə qarşı həyata keçirdiyi terror təşkilatları bə hökumətin daxilindən ölkənin nüvə enerjisi ilə bağlı olan siyasətinin dəyişdirilməsi yönünündəki təziqlər göstərilmişdir. 1982-ci ilin may ayında ETA hökumətin AES-ə yeni təyin etdiyi baş mühəndis Angel Pascualıda öldürmüşdür. 1984-cü ildə keçirilmiş seçkilərdən sonra hakimiyyətə gəlmiş İspaniya Sosialist İşçi Partiyası moratoryum əsasında Lemoniz AES-nin tikintisini rəsmən sonlandırıldı.
İstinadlar
- . 2017-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-10.
- . 2022-02-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-10.
- Times, James M. Markham and Special To the New York. (ingilis). 2022-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-27.
- Unzueta, Patxo. [Angel Pascual Mújica was assassinated by two youths in the presence of his escort and his son, aged 18]. El País (Spanish). 1982-05-06. 2021-05-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-11.