Kəlbəcər qalalarını tədqiq edənlərin fikirincə, bu qalalar karvan yollarının üstündə tikilirmiş və bununla da həmin yollara nəzarət olunurmuş. "Lex" qalasının başında qayadan yonulmuş, dərinliyi 3-5 metrə çatan quyular var. Bu quyularda ərzaq, ya da su saxlanılırmış. Həmin quyuların içərisində nəhəng palıd ağacları bitib. Bu palıdların hər birinin diametri 30-40 santimetrdi. Qalanın istiqamətində iki mağarası aşkar olunub. Bura ən qədim insan məskənlərindən hesab olunur. Yayda olduqca sərin, qışda isə isti olan bu mağarada istənilən ərzaq məhsulunu bir ay saxlamaq mümkündür. Qala uca dağ zirvəsində inşa edilib. Yerli qaya daşlarından inşa olunan qalanın müdafiə məqsədilə tikildiyi güman edilir.

Lök qalası ilə bağlı maraqlı əfsanə mövcuddur. Əfsanəyə görə, göylərdən aşağı düşmüş qanadlı insanlar Lökü tikmişdir. Lökün özü isə mifik qəhrəman idi, görünüşünü dəyişə bilir və zəhmli ordunu idarə edirdi.

Kəlbəcər rayonu ərazisində Lex qalası da özünün erkən orta əsrlər dövrünə aid olması ilə yanaşı, həm də möhkəmliyi ilə diqqəti çəkəndir. Adı qalanın formasını tamamlayır. Qalanın beli dəvə boynuna oxşayır. Karvan yolu üzərində tikilmiş bu qala məhz həmin o formanı özündə ehtiva edir.

Qalanın divarları üstündə daşdan yonulmuş nəzarətçilərin dayana biləcəyi yerlər də var və onlar da burda dayanmaqla karvan yolunu nəzarət altında saxlayıblar. Lex qalasının üzərində yerləşdiyi və Ləf çayı adlanan həmin axarın önündə iki böyük mağara da var. Həmin mağaralar da təbii ki, tədqiqatlar zamanı tapılıb, müəyyənləşibdi. Arxeoloqların fikrinə görə, yayda olduqca sərin, qışda isə isti olan bu mağaralar qala sakinlərinin yaşayış yeri olubdu. Göründüyü kimi, Lex qalası Kəlbəcərdə uca dağ zirvəsində inşa edilib, özü dağın üstündə qaya daşlarından tikilərək müdafiə məqsədi daşıyıbdı.

• Qala
• Kəlbəcər
• Qarabağ

• Kyzylgul Abbasova. . ALFRED NOBEL UNIVERSITY JOURNAL OF PHILOLOGY. 2023. 2024-05-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-23.